Να βάλουμε κάτω τα χρωστούμενα να ξοφλήσουμε επιτέλους

«Επισκόπηση λογαριασμού» μας δίνουν σαν επιλογή οι εφαρμογές των περισσότερων εταιρειών παροχής οποιασδήποτε υπηρεσίας. Με το πάτημα ενός κουμπιού ανατρέχεις στις οφειλές σου, στα «εξοφλήθη» και στα «σε εκκρεμότητα», έτσι δεν ξεχνάς τίποτα και είσαι πάντα τυπικός -ή τουλάχιστον δεν υπάρχει δικαιολογία αν δεν είσαι. Φαντάσου να υπήρχε η δυνατότητα να βλέπαμε συγκεντρωτικά όλους μας τους ανοιχτούς λογαριασμούς με τους ανθρώπους μας, ακόμη κι αν αφορούσαν πταίσματα. Να αναγράφονταν εκεί κι οι υποσχέσεις, να υπήρχε το αδιάσειστο πειστήριο πως δόθηκαν κι ακόμη εκκρεμούν. Καθώς από ότι φαίνεται μόνο μ’ έναν Δερβέναγα μπορεί ο άνθρωπος να είναι συνεπής προς τον άνθρωπο.

Ακόμα και με τις εταιρείες παροχής υπηρεσιών δυσκολευόμαστε να τηρούμε την αυτονόητη έστω συνέπεια της τελευταίας στιγμής του «παρά πέντε», φαντάσου τι θα γινόταν με τις υποσχέσεις. Θα έπαιρναν αναβολή στην αναβολή σαν τα πεντάλεπτα που ξεκλέβουμε από τα ξυπνητήρια μας που ποτέ δεν είναι μόνο πέντε λεπτά και σε βάζουν στη λούπα της επανειλημμένης αθέτησης του χρονοδιαγράμματος. Δείχνουμε ανευθυνότητα από τα πολύ απλά ακόμη πράγματα που αμελούμε, πόσο μάλλον όταν εκφυλίζουμε τους άγραφους νόμους και την ηθική.

Αυτού του είδους η ανευθυνότητα -αναφέρομαι στον εκφυλισμό των χρηστών ηθών- είναι μια πράξη γενικής ασυνέπειας προς τον ίδιο τον άνθρωπο όπως μας τον παρουσίαζαν οι πρόγονοί μας μέσω του προσωπικού παραδείγματος. Κάπου εκεί στη μετάδοση της γνώσης μέσω των πράξεων πρέπει να χάθηκε η ανιδιοτέλειά τους κι έτσι μετέπειτα το φιλότιμο. «Φιλότιμο»· αγάπη για την τιμή. Καυχόμαστε εμείς οι Έλληνες που αυτή η λέξη δεν μπορεί να μεταφραστεί επαρκώς γιατί είναι το σύμπλεγμα όλων των αρετών που περιείχε και μας κληροδοτούσε η ελληνική νοοτροπία αλλά μόνο μέχρι εκεί ξέρουμε να φτάνουμε.

Η καθημερινότητα μας διδάσκει ότι λέξεις όπως ορκίζομαι, υπόσχομαι, οφείλω, πρέπει καθώς κι άλλες πολλές που πάνω-κάτω σημαίνουν υποχρέωση, δύσκολα τηρούνται αφότου χρησιμοποιηθούν. Οι άνθρωποι μένουμε στο όμορφο άκουσμα που προσδίδουν όταν μπουν στην πρόταση κι ίσως ακόμα κι επιτηδευμένα τις βάζουμε στο λόγο μας απλά γιατί γνωρίζουμε πώς θα ανακλάσουν στο συνομιλητή μας χρησιμοποιώντας ό,τι μας δίνεται ως μέσο πειθούς.

Ρητορεύουμε παίζοντας με τις μεγαλεπήβολες λέξεις και κατά συνέπεια με το μυαλό, την εμπιστοσύνη και την υπομονή του δέκτη της εκάστοτε υπόσχεσής μας. Στην περίπτωση που ξέραμε πως μας περιμένουν οι συνέπειες στη γωνία με το βούρδουλα στο χέρι θα μειώνονταν δραματικά το ποσοστό ασυνέπειας κατά τον κόσμο. Είναι ωστόσο λύση αυτή; Ως όντα με ελεύθερη βούληση για την οποία τόσο κοπίασαν οι προκάτοχοί μας, δε θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να καταλαβαίνουμε τη θέση στην οποία τοποθετούμε τους εαυτούς μας ορκιζόμενοι το οτιδήποτε;

Απουσιάζει η ενσυναίσθηση από το σύγχρονο άνθρωπο, απλά γιατί θεωρεί τις αξίες και τις αρχές ντεμοντέ. Τουναντίον, οι παραδόσεις πίσω από τις λέξεις που περιέχουν τους ορθούς τρόπους συμπεριφοράς είναι και θα είναι διαχρονικές. Αυτές είναι που μας υποδεικνύουν το δρόμο όποτε πάμε να παραστρατήσουμε αδικώντας κάποιον. Αυτές μας καθιστούν δίκαιους κι ισότιμους. Αυτές αυξάνουν την αξία του ποιόντος μας πρώτα για εμάς και τη συνείδησή μας κι ύστερα για τους άλλους.

Στη φιλοσοφία υπάρχει το εξής ρητό «το ποιόν ενός οντός μας επιτρέπει να το αναγνωρίζουμε ως τέτοιο». Τροφή για σκέψη κι εργασία για το σπίτι: «αξίζω αυτό το χαρακτηρισμό που αυθαίρετα μου αποδίδεται επειδή απλά είμαι άνθρωπος;».