Οριοθέτηση∙ ξεκάθαροι ρόλοι

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εύθραυστες κι ευάλωτες. Ισορροπούν σε λεπτές γραμμές. Γραμμές που είναι πολύ εύκολο να περαστούν. Και σε κλάσματα δευτερολέπτου να ανατραπούν όλα όσα είχαμε δεδομένα και γνωστά. Γι’ αυτό υπάρχει αυτή η αόρατη οριοθέτηση. Μπορεί να την ξέρετε κι ως «ταμπελοποίηση».

Ο κάθε άνθρωπος στη ζωή μας έχει φύση, θέση κι ιδιότητα. Οι γονείς μας, οι φίλοι μας, ο σύντροφός μας, ο εργοδότης μας, και πάει λέγοντας. Και μ’ αυτή την οριοθέτηση επιδιώκουμε να εξασφαλίσουμε τις τόσο εύθραυστες ισορροπίες των σχέσεών μας. Η όλη διαδικασία είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα, ένα βοήθημα για την αποφυγή τυχόν μπλεξιμάτων.

Διανύουμε, ωστόσο, μια χρονική περίοδο που κάθε καλούπωμα και στερεότυπο έρχεται να αμφισβητηθεί απ’ την ίδια την κοινωνία που επεδίωξε να το εφαρμόσει. Οπότε ερχόμαστε να θέσουμε το ερώτημα της όντως αναγκαιότητας αυτής της οριοθέτησης και της χρησιμότητάς της. Μήπως, τελικά, μας σκλαβώνει σ’ ένα μονότονο τρόπο σκέψης και μας εμποδίζει απ’ το να βλέπουμε άτομα κι όχι ιδιότητες;

Να το δούμε πρακτικά, όμως, το θέμα. Αν το να ‘σαι γονέας είναι ένας κύκλος και το να ‘σαι φίλος είναι ένας άλλος κύκλος, μπορούν αυτοί οι δύο κύκλοι να ταυτίζονται; Σίγουρα μπορούν να τέμνονται, δηλαδή εννοείται πως σε κάποια στιγμή θα αποκτηθεί μια φιλική οικειότητα μεταξύ γονέα και παιδιού και πως θα υπάρξει μια γονική φροντίδα μεταξύ φίλων. Αλλά ποτέ δε θα μπορέσουν να ταυτιστούν απόλυτα. Γιατί υπάρχει λόγος που αυτοί οι δύο ρόλοι διαχωρίζονται.

Ο γονέας είναι γονέας. Θα επιδιώξει το καλό σου με κάθε μέσο. Αν χρειαστεί να επιβληθεί, θα το κάνει. Αν χρειαστεί, θα γίνει αυστηρός κι αμείλικτος. Κι αυτό ακριβώς είναι που δεν μπορεί να τον κάνει φίλο. Ο φίλος πιο χαλαρά θα ακούσει, θα προτείνει, μα δε θα επιβληθεί. Θα σε χαλαρώσει και θα σε διασκεδάσει. Ενώ ο γονέας αισθάνεται πως φέρει ευθύνη για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα σου και τη δόμηση των ηθικών σου αρχών, ο φίλος δεν έχει καμία υποχρέωση προς εσένα. Οπότε και τίποτα δεν τον δεσμεύει στον τρόπο που θα σε αντιμετωπίσει, έτσι πολλές φορές είναι έτοιμος να ακούσει πράγματα που ο γονέας δεν μπορεί. Κι ακριβώς γι’ αυτό, αν ξεκινήσει να συμπεριφέρεται σαν κηδεμόνας σου, θα χάσει αυτή την ιδιότητα.

Ας πάρουμε άλλο παράδειγμα. Οι κύκλοι φίλου κι εργοδότη. Ξανά, μπορούν να τέμνονται, μα δεν μπορούν να ταυτίζονται. Μπορεί η σχέση σου με τον προϊστάμενό σου να αποκτήσει μια πιο τσαλακωμένη κι ανθρώπινη επαφή, μα δεν μπορείς να θεωρήσεις το αφεντικό σου κολλητό. Διότι το ότι έχει κάποιου είδους ιεραρχική εξουσία πάνω σου, του δίνει το δικαίωμα να σου επιβάλλεται. Αν χάσει το κύρος του απέναντί σου λόγω υπερβολικής οικειότητας, τότε αυτόματα χάνει τον σεβασμό που εκπέμπει και την αντικειμενικότητά του, κι επομένως δεν μπορεί να διατελέσει σωστά τα καθήκοντά του. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τους κύκλους «εργοδότης και σύντροφος» ή «φίλος και καθηγητής».

Κι ας μην πάρουμε τους κύκλους φίλος και σύντροφος. Έχουν ειπωθεί τόσα και τόσα για friendzone ή friends with benefits και μπλεγμένες καταστάσεις. Οι μόνες φορές που αυτές οι καταστάσεις είναι ευχάριστες είναι όταν διαρκούν για ένα διάστημα αλλά τελικά καταλήγουν σε κάτι ξεκάθαρο. Φίλοι ή σχέση. Ας μην ξεχνάμε πως καμία ταινία δεν τέλειωσε με κάποιον να μένει κρυφά ερωτευμένο με το κολλητάρι του, ούτε με κάποιους να μένουν σε αμφιλεγόμενη κατάσταση φιλίας-σχέσης. Ωραίοι οι φιλελευθερισμοί αλλά αν θέλεις μια φιλία να ‘χει καλά δομημένες βάσεις κι αντικειμενικότητα ή μια σχέση να λειτουργεί σωστά, πρέπει να ‘σαι ξεκάθαρος στην οριοθέτηση του τι είσαστε, ώστε ακριβώς να ξέρεις τι μπορείς να απαιτείς, να δίνεις και τι να περιμένεις.

Κάθε οριοθέτηση ιδιότητας τακτοποιεί έναν άνθρωπο στη ζωή σου. Του προσθέτει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του. Κι έτσι μπορεί ο καθένας από μας να απολαμβάνει πολλαπλά είδη σχέσεων στη ζωή του επωμιζόμενος κάτι διαφορετικό απ’ τον καθένα. Εννοείται πως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός από κάθε άλλον. Επομένως, ακόμα και δύο σχέσεις οριοθετημένες ως φιλίες μπορούν να διαφέρουν μεταξύ τους και να προσαρμόζονται στα άτομα που περικλείουν.  Έχουμε ανάγκη, ωστόσο, να τις κατηγοριοποιούμε ως φιλίες και να τις αντιμετωπίζουμε με αυτόν τον τρόπο.

Δεν είναι καλούπωμα, είναι συγύρισμα των ανθρώπων στις ζωές μας ώστε να μη χάνουμε το μέτρημα.