Αν δεν υπήρχαν «λάθη» δε θα υπήρχαν ούτε «σωστά». Είναι ακριβώς όπως το σκοτάδι και το φως. Με τον όρο «σκοτάδι» εννοούμε την έλλειψη του φωτός. Κάποιες φορές με την έλλειψη του φωτός -κι αυτό δεν είναι απόλυτο- είναι πιθανόν να γίνουν τα πιο φρικτά εγκλήματα. Την ίδια στιγμή όμως, ενδέχεται να γεννηθεί ο έρωτας. Την ίδια αυτή ώρα. Πόσο σχετικά είναι όλα τελικά.
Τα λάθη είναι για να τα κάνουμε. Έτσι δε λένε; Πέραν των παιχνιδιών της μοίρας που έρχονται και τα ανατρέπουν όλα μερικές φορές, τα λάθη είναι θέμα επιλογής. Ίσως όλα να είναι υποκειμενικά. Όταν καταφέρουμε να ξεχωρίσουμε εμείς τι είναι λάθος, θα μπορέσουμε ίσως και να το διαχειριστούμε.
Το ζήτημα είναι να πάρεις την απόφαση. Κάθε αρχή και ζόρι. Συνήθως αυτά τα πράγματα δεν τα πολυσκεφτόμαστε. Αν τα πολυσκεφτείς, πάει, έφυγε το τρένο. Τα «λάθη» είναι συχνά κρυφές επιθυμίες, δύσκολες αποφάσεις που θα ταράξουν τα νερά στην ήσυχη καθημερινότητα. Πράξεις με αβέβαιη κατάληξη. Όνειρα που θέλεις να πραγματοποιηθούν. Γεγονότα που αν συμβούν θα θίξουν εγωισμούς και καθωσπρεπισμούς. Γεγονότα που θα αλλοιώσουν εικόνες.
Πόσο καλά νιώθεις όταν ένα «λάθος» που επιλέγεις να κάνεις μετατρέπεται και καταλήγει σε κάτι ορθό; Είναι η επιβεβαίωση. Ρίσκαρες και τα κατάφερες. Πήγες εκεί που έτρεμαν τα πόδια σου. Και τώρα να ’σαι. Να πανηγυρίζεις και να λες συνέχεια: «Είχα τα κότσια και το ‘κανα». Είσαι σπουδαίος, φιλαράκι. Και μπράβο σου. Μάλλον το ήθελες αρκετά και δεν υπολόγισες τίποτα και κανέναν. Πέτυχες.
Tι θα γινόταν όμως σε αντίθετη περίπτωση; Θα ήσουν το ίδιο περήφανος; Εδώ εξηγείται κι η έννοια του ρίσκου. Επιλέγουμε να ρισκάρουμε. Διαλέγουμε να μπούμε σ’ αυτήν τη διαδικασία. Κανείς δεν εγγυάται την επιτυχία ή την αποτυχία. Είναι θέμα τύχης, κατάλληλης στιγμής και περιστάσεων. Άλλοι λένε πως ό,τι γίνει ήτανε για να γίνει. Ό,τι και να ‘ναι το νόμισμα πάντα έχει δύο όψεις. Και δυστυχώς η μία είναι αυτή που δεν επιλέξαμε.
Αν κάθε λάθος μας αποτελεί κι ένα δίδαγμα, τότε θα φτάσουμε γέροι πια να είμαστε σοφοί. Διδάγματα όμως είναι και τα λάθη των άλλων. Γιατί μη γελιέσαι μεγάλε. Δεν είσαι εσύ ο μόνος επαναστάτης στον πλανήτη. Όλοι οι άνθρωποι κάνουν σφάλματα. Μαθαίνουν απ’ αυτά και διδάσκουν κι άλλους. Και πάλι όλα είναι υποκειμενικά. Δύο άνθρωποι που έκαναν το ίδιο «λάθος» ενδέχεται να έχουν διαφορετική κατάληξη.
Απ’ τον καθένα κάτι παίρνουμε. Μαζεύοντας πολλά παραδείγματα επιτυχημένων κι αποτυχημένων λαθών δημιουργούμε μια θεωρία. Δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ απόλυτα σίγουροι. Δημιουργούμε τουλάχιστον μία άποψη. Έχουμε μια ιδέα για πιθανές καταλήξεις του δικού μας ρίσκου. Παίρνουμε γνώμες, ζυγίζουμε λίγο περισσότερο τα πράγματα, προετοιμαζόμαστε καλύτερα.
Δεν είναι χαζό να κάνουμε λάθη. Επιβάλλεται να κάνουμε λάθη. Ακόμη κι αν παρακολουθούμε πώς δρουν κι αντιδρούν άλλοι, δεν έχει καμία σημασία. Χαζό ίσως είναι να επιμένουμε σε λάθη που δεν οδήγησαν πουθενά κανέναν και ποτέ. Πράξεις για τις οποίες το τέλος είναι καθορισμένο.
Επειδή, όσο κι αν δεν το δεχόμαστε, υπάρχουν κι αυτές. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, αναγκαίο είναι να δούμε τι μας δίδαξε η ιστορία. Αλλιώς θα αναλώσουμε άσκοπα χρόνο και κόπο. Κι ο χρόνος μας είναι περιορισμένος. Θα αυτοκαταστραφούμε κι είναι άδικο. Όσο κι αν προσπαθήσεις δεν πρόκειται τα ψάρια να επιβιώσουν χωρίς νερό. Ας έχουμε και λίγη σύνεση λοιπόν.
Αν εξαιρέσουμε τις ακραίες περιπτώσεις, τα λάθη είναι όντως για να τα κάνουμε. Εκτός από σοφούς έχουν την ικανότητα να μας κάνουν και πανευτυχείς, αν αυτά πετύχουν. Όταν έξω βρέχει δεν είναι μαγκιά να κάθεσαι σπίτι και να λες πως δε βράχηκες. Μαγκιά είναι να βγεις έξω και να καταφέρεις να επιστρέψεις χωρίς να βραχείς. Κι αν βραχείς τι έγινε; Θα σου περάσει.
Ακριβώς έτσι συμβαίνει και με τα λάθη. Τα κάνουμε χωρίς να ξέρουμε το αποτέλεσμά τους. Μπορούμε να το προβλέψουμε από εμπειρίες άλλων. Αν είναι πράγματι αναγκαίο θα τα αποφύγουμε. Αν όχι, τότε δύο πράγματα θα συμβούν. Ή πετυχαίνεις ή γίνεσαι σοφότερος. Μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι καταστάσεις, αντιλαμβάνεσαι τα πράγματα περισσότερο. Είσαι περήφανος, γιατί τόλμησες.
Γιατί καλή η Ιθάκη. Αλλά φίλε, αν κοιμάσαι στη διαδρομή έχεις χάσει τα καλύτερα.
Επιμέλεια κειμένου Παύλου Πήττα: Νάννου Αναστασία.
Συντάκτης: Παύλος Πήττας
