Άδικοι απέναντι στην αδικία και ρατσιστές απέναντι στο ρατσισμό

Ίσως σήμερα ήρθε η στιγμή να μιλήσουμε γι’ αυτό που σκεφτόμαστε μα δεν τολμάμε να πούμε. Το θέμα μας ενσαρκώνει μια έννοια πολυχρησιμοποιημένη πλην όμως πάντοτε επίκαιρη και ικανή να τροφοδοτήσει αντιδράσεις ποικίλης έντασης και ποιότητας. Σήμερα, λοιπόν, θα μιλήσουμε για το ρατσισμό και τις συμπεριφορές που τον χαρακτηρίζουν, αναλύοντάς τες υπό ένα πρίσμα πιο γενικευμένης οπτικής.

Ως ρατσισμός (ή μισαλλοδοξία, όπως είναι ο αντίστοιχος αμιγώς ελληνικός όρος) ορίζεται η αντίληψη ότι δεν υφίσταται ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και τους θέλει χωρισμένους σε ανώτερους και κατώτερους. Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως ο διαχωρισμός αυτός γίνεται με κριτήρια που σε καμία περίπτωση δεν είναι ικανά να οδηγήσουν στη θεώρηση ενός ανθρώπου ως κατώτερου από κάποιον άλλον, τα οποία σχετίζονται με το φύλο, το χρώμα, τη θρησκεία κ.ο.κ. Η έννοια «ρατσισμός» περιλαμβάνει, επίσης τις ενέργειες που γίνονται από μια ομάδα ανθρώπων εναντίον μιας άλλης ομάδας, οι οποίες στερούν από την κακώς εννοούμενη «κατώτερη» και «αδύναμη» ομάδα βασικά δικαιώματα πάσης φύσεως.

Το βλέπεις καθημερινά να συμβαίνει γύρω σου, σε μικρή ή μεγαλύτερη κλίμακα, είτε σε μεμονωμένα είτε σε εκτεταμένα περιστατικά. Βλέπεις άτομα με αναπηρία να σαρκάζονται από όσους θεωρούν «κανονικούς» και «φυσιολογικούς» τους εαυτούς τους, όπως επίσης να στερούνται το δικαίωμά τους να ζήσουν μια όμορφη και φυσιολογική ζωή, επειδή «σιγά, μωρέ, δυο λεπτά θα σταματήσω», ενώ παρκάρει το όχημά του με νάζι επάνω σε θέση παρκαρίσματος  ΑμεΑ  ή ράμπα πεζοδρομίου. Βλέπουμε παιδάκια στα σχολεία να κοροϊδεύουν τους συμμαθητές τους για στοιχεία που έχουν να κάνουν με την εξωτερική τους εμφάνιση ή την καταγωγή τους, ακόμα και τις ικανότητές τους ή τις προτιμήσεις τους. Βλέπουμε, τέλος, οικογένειες μεταναστών να υφίστανται διωγμό (εν έτι 2020, αν είναι δυνατόν) από αυτούς που θεωρούν τους εαυτούς τους ως ανήκοντες σε γενετικά «ανώτερες φυλές», γιατί «να πάνε πίσω στη χώρα τους, τι κάνουν εδώ;»

Τα βλέπεις κι εσύ, τα βλέπω κι εγώ, τα ξέρουμε πια όλοι. Αυτό που συχνά τείνουμε να αγνοούμε είναι το πόσο εύκολο είναι να γίνει κανείς ρατσιστής και πιστέψτε με, είναι πάρα πολύ εύκολο και γίνεται με ποικίλους τρόπους. Είναι το μόνο εύκολο να θεωρείς ότι είσαι κάτι υπέρτερο όλου του υπόλοιπου κόσμου και να αντιμετωπίζεις με βία και μίσος οτιδήποτε είναι διαφορετικό από εσένα και κατά συνέπεια, δεν το καταλαβαίνεις. Μόνο σωστές παρωπίδες χρειάζεται και όλα παίρνουν το δρόμο τους.

Εκτός, όμως, από μια γενικευμένη ρατσιστική συμπεριφορά, υπάρχουν και οι «μικροί ρατσισμοί» του καθενός από εμάς, μικρά hints στις συμπεριφορές μας, ακόμα κι αν εν γένει καταδικάζουμε το ρατσισμό ως κοσμοθεωρία. Είναι εκείνα τα δευτερόλεπτα που ο εγκέφαλός μας παθαίνει βλάβη και πάνω στα νεύρα ή το φόβο του, δίνει λίγο χώρο σε μια αντίστοιχη σκέψη να αναπνεύσει. Τα συναισθήματα που μας στερούν την ψυχραιμία μας συχνά πυροδοτούν τις σκέψεις που για τον εγκέφαλο είναι πιο εύκολες, ακόμη κι αν είναι κατακριτέες.

Μετά, είναι και οι άλλοι. Μιλώ για όσους μισούν και καταδικάζουν τους ρατσιστές, σε σημείο να τους θεωρούν αποβράσματα της κοινωνίας και πλάσματα χωρίς λόγο ύπαρξης επάνω στον ταλαίπωρο αυτό πλανήτη. Είναι αυτοί που, με άλλα λόγια, είναι ρατσιστές απέναντι στους ίδιους τους ρατσιστές και που δηλώνουν περήφανα και χωρίς φόβο και πάθος «εγώ δεν είμαι ρατσιστής, εγώ τους σιχαίνομαι από τα βάθη της ψυχής μου». Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, οποιαδήποτε αντίληψη ρατσιστικής συμπεριφοράς ισοδυναμεί με αυτόματη διαγραφή του ατόμου που την επιδεικνύει, από τη ζωή του.

Όσο και να μη θέλουμε να το παραδεχτούμε, είμαστε όλοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ρατσιστές, είτε απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες είτε απέναντι στον ίδιο το ρατσισμό. Είναι κατανοητό πως είναι σχεδόν ακατόρθωτο να μην κρίνεις και να μη φοβάσαι τίποτα διαφορετικό από εσένα, ωστόσο πρέπει να συνειδητοποιήσεις πως ακόμα και ο ρατσισμός απέναντι στο ρατσισμό δεν παύει να είναι ρατσισμός.  Επομένως, λοιπόν, περιμένεις να διαλύσεις το ρατσισμό με ρατσισμό; Ξέρεις εσύ κανέναν πόλεμο να έληξε με πόλεμο;