Ακόμα και η πιο κυνική καρδιά μπορεί στα σωστά χέρια να μαλακώσει

«Το παιδάκι σου και το σκυλάκι σου όπως το μάθεις» λέει ο -κατά τις φήμες- σοφός λαός και μπορεί να μην ισχύει αυτούσια και κατά κυριολεξία αυτή η ρήση, μα κρύβει μια μεγάλη αλήθεια. Η μάθηση παίζει τεράστιο ρόλο στο ποιοι είμαστε. Σημαντικός είναι βέβαια κι ο ρόλος των προδιαθεσικών, ιδιοσυγκρασιακών μας χαρακτηριστικών τα οποία όχι μόνο ορίζουν τα όρια του εκάστοτε χαρακτηριστικού μας, αλλά επιπλέον επηρεάζουν σε αρχικό τουλάχιστον στάδιο τις αντιδράσεις μας στα εξωτερικά ερεθίσματα και συνακόλουθα, τις αντιδράσεις των άλλων προς εμάς. Κι αυτή είναι η αρχή ενός ατέρμονου κύκλου αλληλεπιδράσεών μας με τους άλλους που βήμα-βήμα χτίζει την προσωπικότητά μας.

Κάπως έτσι, καθένας από εμάς βγαίνει από τις φτερούγες της οικογένειάς του διαφορετικός κι επομένως ο καθένας βλέπει τη ζωή με έναν διαφορετικό τρόπο. Ωστόσο, το γενικό πρίσμα υπό το οποίο ερμηνεύει καθένας τη ζωή χωρίζει τους ανθρώπους σε δύο αντιτιθέμενες, ακραίες κατηγορίες· τους ρομαντικούς και τους κυνικούς.

Ένας ρομαντικός χαρακτηρίζεται από μια ιδεαλιστική άποψη του κόσμου. Συνηθίζει να βλέπει το καλό σε όλους και σε όλα. Είναι παθιασμένος με τις πεποιθήσεις του, τις σχέσεις του και προσπαθεί να βγάλει το καλύτερο από τον κόσμο. Πιστεύοντας ότι ο κόσμος είναι δίκαιος και καλός, νιώθει ότι με την κατάλληλη προσπάθεια μπορεί να κατακτήσει ό, τι στοχεύσει. Δίνει και δίνεται ψυχικά στους άλλους με κίνητρα αλτρουιστικά, διότι είναι πηγή ευχαρίστησης γι’ αυτόν να προσφέρει το καλό στον κόσμο. Βιώνει βαθιά συναισθήματα κι αθώα και είναι πεπεισμένος πως και οι άλλοι δρουν αντίστοιχα και με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς κανένα δόλο και μελανό σημείο στη συμπεριφορά τους, καθώς κι ότι οι, κάθε είδους, σχέσεις του έχουν μακροβιότητα γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους.

Από την άλλη ο κυνικός βλέπει τα πάντα πιο ρεαλιστικά και με καχύποπτη ματιά. Δεν μπορεί να πιστέψει σε καλοσύνες, ευγένειες και καλές προθέσεις χωρίς να σε περάσει από σαράντα κύματα. Βλέπει τα πάντα ωμά και δεν τα ανάγει σε κάτι υψηλότερης αξίας από την πρακτική τους χρησιμότητα. Αναγνωρίζει στον κόσμο αδικία, δολιότητα, φθορά, υστεροβουλία και κακία. Είναι ειρωνικός και καυστικός κι εκφράζει την αλήθεια που αυτός αντιλαμβάνεται χωρίς φίλτρα για να μην πληγώσει ή απογοητεύσει. Βλέπει τις ανθρώπινες σχέσεις κυρίως ως ένα πάρε δώσε, όπου καθένας δίνει επειδή κάτι θέλει να πάρει από τον άλλον και χωρίς να εκφράζει πάντα τις πραγματικές του προθέσεις.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, τα πάντα είναι θέμα μάθησης. Όσο, λοιπόν, καθένας βιώνει εμπειρίες που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις του για τον κόσμο, τόσο αυτές ενισχύονται και παραμένουν. Τι θα συμβεί όμως αν ένας ρομαντικός επανειλημμένως βρεθεί αντιμέτωπος με καταστάσεις που τον απογοητεύουν και του δείχνουν ένα πρόσωπο της ζωής που δεν πίστευε πως υπάρχει;

Όταν οι άνθρωποι ένας-ένας αποδεικνύονται κατώτεροι των προσδοκιών του. Όταν βλέπει πως πολλοί κάτι θέλουν να κερδίσουν από αυτόν και δε δείχνουν το πραγματικό τους πρόσωπο εξ αρχής. Όταν έρχεται αντιμέτωπος με καταστάσεις όπου οι άλλοι δε θέλουν το καλό του, αλλά κοιτάζουν εγωιστικά τον εαυτό τους. Όταν συναντούν την αναξιοκρατία και την αδικία. Καθεμία από αυτές τις φορές φθείρεται λίγο-λίγο το κατασκεύασμα της κοσμοθεωρίας του. Ώσπου μια μέρα η κατασκευή καταρρέει και καταστρέφεται ολοσχερώς. Διότι όσο πεισματικά κι αν επιμένει κανείς ότι όλα όσα διαψεύδουν την εξωραϊσμένη του εικόνα για τον κόσμο και τους ανθρώπους είναι απλά εξαιρέσεις, όλα αυτά τα δεδομένα αφομοιώνονται στη σκέψη του και σταδιακά διαμορφώνουν έναν νέο τρόπο αντίληψης των ερεθισμάτων.

Κάπως έτσι ο πληθυσμός των κυνικών αυξάνεται. Άνθρωποι που σε κάθε κατάσταση που έχουν να εξετάσουν, οι προβολείς των σκέψεών τους φωτίζουν πρώτα κι εντονότερα τα άσχημα σενάρια. Που είναι πάντα προετοιμασμένοι για την αρνητικότερη έκβαση, ώστε να μη βρεθούν προ εκπλήξεως και τους επηρεάσει. Αυτό, βέβαια δεν είναι κακό διότι μια μικρή δόση υγιούς κυνισμού μπορεί να αποτελέσει μια καλή ασπίδα απέναντι στις καθημερινές ματαιώσεις κι απογοητεύσεις της ζωής. Όπως είπε ο Oscar Wilde, «ο κυνισμός συνίσταται στο να βλέπεις τα πράγματα όπως είναι και όχι όπως θα έπρεπε να είναι». Κι αυτό είναι κάποιες φορές πολύ χρήσιμο.

Πρώην ρομαντικοί, νυν κυνικοί λοιπόν ή, αλλιώς, άνθρωποι απογοητευμένοι, διαψευσμένοι, με ματαιωμένες προσδοκίες. Άνθρωποι που πετούσαν ανάμεσα σε σύννεφα και ουράνια τόξα και τους λάβωσαν τα βέλη της πραγματικότητας. Ζούμε ανάμεσά σας κι αν μας εντοπίσετε, μη βιαστείτε να μας πείτε σκληρούς κι άκαρδους.  Απλά πάρτε μας μια αγκαλιά, μεταφορικά ή και κυριολεκτικά και δείξτε μας ότι ο κόσμος μπορεί να είναι μαλακός στα σωστά χέρια. Αφήστε μας, όμως, να βλέπουμε τον κόσμος σε όλες τους τις διαστάσεις, δεν είναι κακό.