Είναι κάποια χαρακτηριστικά στους ανθρώπους που δύσκολα θα τ’ ανεχτώ. Την υπεροψία, ας πούμε, τη μιζέρια, το επιτηδευμένο και τα ψεύτικα λόγια για να διατηρήσουν την εικόνα του αρεστού.
Εδώ θα σταθώ –όχι δίπλα– απέναντι σ’ όλους εκείνους που γλείφουν από πάνω έως κάτω τ’ αγαπημένα τους αφεντικά για να κρατάνε ζεστή τη θεσούλα τους. Και λέω «θεσούλα», γιατί σε ορισμένους ανθρώπους αξίζει να μιλάς με υποκοριστικά, ανθρωπάκια ας πούμε –τυχαίο το παράδειγμα.
Αναμφιβόλου αξίας και προσόντων, εκθειάζουν τους ανωτέρους τους, προσδοκούν την εύνοια κι επιδιώκουν ένα βόλεμα επ’ αόριστον. Το βόλεμα ότι δε μας κουνάει κανείς, εφόσον εμείς τα έχουμε καλά με το «μεγάλο κεφάλι».
Καθημερινά κομπλιμέντα, ψεύτικες εκφράσεις, υποκρισία κι όλα καμουφλαρισμένα στην εικόνα του καλού υπαλλήλου και πάνω απ’ όλα ανθρώπου.
Λίγο που η κοινωνία μάς έμαθε έτσι, λίγο που δεν είμαστε να μαθαίνουμε αλλιώς, απαξιώνουμε κάθε κουβέντα περί δικαιοσύνης κι αξιοκρατίας. Εξάλλου οι διαπροσωπικές σχέσεις –ή «ανταλλακτικές», δεν ξέρω τι είναι περισσότερο δόκιμο– είναι εκείνες που μας πάνε μπροστά. Άλλο αν θα πηγαίνεις σέρνοντας, καμπουριάζοντας· το βασικό είναι το μπροστά.
Τώρα επειδή εσύ έχεις την εντύπωση ότι η ακεραιότητα κι οι αξίες που σου έμαθαν οι γονείς σου, ή τα πτυχία και οι γνώσεις σού δίνουν ευκαιρία ανέλιξης, λάθος εντυπώσεις έχεις. Δεν έχεις ακούσει για εκείνους που είναι έτοιμοι να καλύψουν τις λαμογιές του αφεντικού τους και να χρηστούν κι οι ίδιοι λαμόγια;
Τι εννοείς έχεις ακούσει και διαφωνείς; Τι εννοείς ότι έχεις ιδέες, στόχους, όραμα; Αδιαφορούμε για τις ουτοπικές σου κουταμάρες. Αδιαφορούμε που αντιτίθεσαι σε όλους εκείνους που δεν πάνε με το σταυρό στο χέρι, που γλείφουν σαν μπουλντόγκ τους υφιστάμενούς τους και τους σαλιώνουν τις γραβάτες. Καλά αυτό το τελευταίο δεν είναι πρόβλημα. Θα τους πάρουν νέα γραβάτα που θα έχει την ίδια κατάληξη με την προηγούμενη στο επόμενο πάρτι γενεθλίων τους.
Και κάπως έτσι, τα πράγματα θα τους έρχονται πιο εύκολα, άλλο που θα έχουν έλλειψη ουσίας. Άλλα κάτσε: τι σημασία έχει η απουσία ουσίας όταν δεν είσαι καν σε θέση ν’ αναγνωρίζεις το ουσιώδες; Αρκεί μια πιθανότατα για επαγγελματικές προοπτικές, μια καλύτερη θέση για να ‘χουν να περνάνε την ώρα τους πίνοντας τον καφέ τους και παρλάροντας, πέντε διασυνδέσεις που θα τους δίνουν την ψευδαίσθηση ότι είναι κάποιοι και θα τους βγάζουν από το τίποτα, κι ένα πορτοφόλι που κάθε που θ’ ανοίγει θα επιβεβαιώνει ότι το επίπεδο γλειψίματος που έχουν φτάσει είναι αρκετά αποτελεσματικό και κερδοφόρο. Χωρίς αυτό να σημαίνει επανάπαυση.
Καμιά φορά σκέφτομαι μήπως η γλοιώδης τούτη συμπεριφορά τους έχει μείνει ως σουβενίρ από τα σχολικά χρόνια. Όλοι έχουμε να θυμόμαστε κάποιο συμμαθητή που συνήθιζε να έχει από κοντά τη φιλόλογο και το μαθηματικό και μαζί το εικοσάρι. Αποκόμισαν εμπειρίες κι επιθυμητά αποτελέσματα και κατάλαβαν ότι μπορούν ωραιότατα να υιοθετήσουν ανάλογη συμπεριφορά και στην ενήλικη ζωή.
Πρόσεξε, λέω για ενήλικη ζωή γενικότερα κι όχι μόνο για εργασία και καριέρα, όπου τα συμφέροντα, το κέρδος είναι προφανή και το κόστος αμελητέο (σάμπως τι χάνουμε; λίγο χαρακτήρα, λίγη συνείδηση). Θα τους πετύχεις να λειτουργούν έτσι και στις παρέες τους, χωρίς να είσαι σε θέση να καταλάβεις με τι κίνητρα κι αφορμή δημιουργήθηκαν αυτές οι παρέες.
Αν είσαι υψηλά στη λίστα των κερδοφόρων φίλων κακό λόγο από το στόμα τους δε θ’ ακούσεις. Δεν τον αφήνουν να ξεφύγει. Όλα στη μελέτη τα έχουν άλλωστε. Ακόμα και να μην έχουν κάτι να κερδίσουν από σένα (στάτους, γνωριμίες), έχουν να τονώσουν μερικές ανασφάλειες, να συντηρήσουν ένα ψώνιο και να καλύψουν την ανάγκη να νιώθουν αρεστοί κι αγαπητοί σε όλους.
Θα κρύψουν πίσω από καλοσυνάτα σχόλια τη γνώμη τους για εσένα που πιθανότατα να μη συνάδει με τις ωραιοποιημένες τους απόψεις. Ένα ψεύτικο χαμόγελό τους κι ένα αληθινό ευχαριστώ σου θα τους δώσει την ικανοποίηση που ψάχνουν. Η αλήθεια είναι ότι αν δεν έλεγαν κι αυτά τα ψέματα δύσκολα θα είχαν παρέα να τους ανέχεται.
Το κακό είναι ότι εμάς τους υπόλοιπους, μαζί και τ’ αφεντικά τους, και γενικότερα τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, μάς έχουν για βλάκες κι αν όχι για βλάκες γι’ άτομα με χαμηλή νοημοσύνη. Δεν ξέρω αν φταίει η μεγάλη ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους ή που θέλουν ν’ αποκτήσουν, πάντως πού και πού ας έχουν στον νου τους ότι μια χαρά τους αντιλαμβανόμαστε κι εκείνους και τα πλάγιά τους μέσα, απλώς –τι να πω;– ίσως να εθιστήκαμε στα ψέματά τους και τα όμορφά τους σχόλια, ή απλώς να παίζουμε το παιχνίδι τους μέχρι να τους πετάξουμε από την πίστα.
Κανείς δεν αμφιβάλλει για τις υποκριτικές τους ικανότητες, αλλά ακόμα κι οι καλύτεροι ηθοποιοί κάποιες φορές θα βρεθούν να σπάνε. Α κι εδώ μιλάμε για ζωή, όχι για θέατρο. Κάτι τέτοιοι μάς κάνουν να αναπολούμε την αξία της ειλικρίνειας και να επιμένουμε να στεκόμαστε απέναντί τους.
Ξέρεις, τώρα τελευταία συνειδητοποίησα ότι θέλω να κάνω πολιτική. Και ξέρεις τι φοβάμαι; Μη μπερδευτώ στη λαμογιά και ξεχάσω να διακρίνω την αλήθεια από το ψέμα, το πλυμένο χαμόγελο από το καθαρό, το ανούσιο από το ουσιώδες. Δεν είμαστε να χαλάμε το σάλιο μας γλείφοντας εκείνους που θα φτύναμε.
Συντάκτης: Βασιλική Παγώνη
