«Παίρνω όλη την ευθύνη»

Ανέκαθεν υπήρξες ένα υπεύθυνο άτομο, ή τουλάχιστον απ΄ όσο θυμάσαι τον εαυτό σου. Τι σημαίνει υπεύθυνο; Ό, τι αναλάμβανες το έφερνες εις πέρας. Είχες ανεπτυγμένο το αίσθημα της ευθύνης, είτε είχε να κάνει με το σπίτι είτε με τις μαθητικές σου επιδόσεις, είτε με τη συμπεριφορά σου, είτε ακόμα και με τον περίγυρό σου, φροντίζοντας να είναι όλοι ικανοποιημένοι.

Όσον αφορά την ευθύνη, οι άνθρωποι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες· τους υπο-υπεύθυνους, τους υπεύθυνους και τους υπερ-υπεύθυνους. Όπως υποδεικνύουν κι οι προθέσεις, οι πρώτοι αμελούν τις ευθύνες τους, οι δεύτεροι είναι τόσο-όσο κι οι τρίτοι ας πούμε ότι το παρακάνουν. Αναλαμβάνουν να λύσουν, όχι μόνο τα δικά τους προβλήματα, αλλά και των υπολοίπων, πολλές φορές εις βάρος του εαυτού τους. Συνήθως αυτό αναπτύσσεται, όπως και τα περισσότερα στοιχεία συμπεριφοράς, στην παιδική ηλικία.

Κάποιες φορές στοχοποιούμαστε για πράγματα που στην ουσία δε φταίμε με ατάκες του τύπου: «τον αρρώστησες τον πατέρα σου με τις τρέλες σου», ή «μας ξετίναξες οικονομικά μ’ αυτά που ζητάς». Αμέσως δημιουργείται υποσυνείδητα μια αντίληψη πως εμείς φταίμε για όλα και νιώθουμε το άγχος της αποκατάστασης του λάθους μας. Ο κυριότερος τρόπος όμως για να αναπτυχθεί η υπερ-υπευθυνότητα σ΄ ένα άτομο είναι η ακούσια αντιστάθμιση ενός υπο-υπεύθυνου μέλους της οικογένειας που είναι μη λειτουργικό ψυχικά ή σωματικά. Ένα άτομο με ειδικές ανάγκες, με κάποια ασθένεια ή ίσως εξαρτημένο.

Αναγκάζεται λοιπόν ένα παιδί να επιβαρύνεται με τεράστιες ευθύνες για το νεαρό της ηλικίας του αλλά που δεν αντιστοιχούν στο ίδιο, όπως το να προσέχει τα μικρότερα αδέρφια του, να μαγειρεύει, να φροντίζει ηλικιωμένους ή ακόμα και τους ίδιους του τους γονείς. Δυστυχώς στην ελληνική οικογένεια συμβαίνει συχνά αυτό λόγω της δομής της και των αρχών της. Αυτό όμως με τη σειρά του δημιουργεί μεγάλες ποσότητες άγχους αφού καταλήγει να εξαρτάται από το ίδιο, η ευτυχία ή ακόμα και η επιβίωση αγαπημένων του ανθρώπων. Κατ΄ επέκταση υποθέτει και αποδέχεται πως οι ατομικές του ανάγκες δε θα καλυφθούν αφού έρχονται σε δεύτερη μοίρα άρα και δεν τις αποζητάει πια, κάτι που σίγουρα θα αποβεί επιζήμιο στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του.

Σε δεύτερο επίπεδο, εκπαιδεύεται ενδόμυχα η σκέψη του πώς είναι ένα χαρισματικό άτομο που είναι ταγμένο να κατανοεί και να λύνει τα προβλήματα των γύρω του και μόνο με αυτόν τον τρόπο νιώθει χρήσιμο κι ικανό να αγαπιέται. Επιπρόσθετα η ανάγκη να αναλαμβάνει διαρκώς ευθύνες κάθε είδους, είτε έχει να κάνει με την προσωπική ζωή είτε με την επαγγελματική, βάζει το άτομο σε μια συνεχή αγχώδη κατάσταση που στην ουσία το αναλώνει και το αδειάζει. Παρέα έρχονται και ιδεοψυχαναγκασμοί, ίσως και κατάθλιψη προσπαθώντας μόνιμα να βγάλει εις πέρας τα πάντα και να αφήνει τον ίδιο του τον εαυτό ανικανοποίητο.

Δεν αναιρούμε την υπευθυνότητα σε λογικά πλαίσια και δεν είναι κακό να φροντίζουμε αυτούς που αγαπάμε, μα όταν αυτό γίνεται μονόδρομος η ζωή μας δυσκολεύεται αισθητά.  Φτάνουμε σε σημείο να μην το κάνουμε πλέον από επιλογή αλλά υποσυνείδητα κι αντανακλαστικά. Ίσως να μην το θέλουμε καν, απλώς νιώθουμε μια καταπιεστική υποχρέωση να το κάνουμε. Κάπου εκεί έρχεται η ώρα της αυτοκριτικής: ποιος φροντίζει για τα δικά μας θέλω και τις δικές μας ανάγκες; Ξοφλήσαμε. Ώρα να επικεντρωθούμε και να φροντίσουμε το μόνο πράγμα που οφείλουμε· τον εαυτό μας.