Σύνδρομο εγκατάλειψης: ο διαρκής φόβος ότι θα χάσεις ό, τι αγαπάς

Πολλές φορές έχουμε κατηγορηθεί για ζήλια και κτητικότητα στη σχέση. Έχουμε στοχοποιηθεί και «κατσαδιαστεί» από φίλους μας για την υπερβολική συμπεριφορά μας ενώ έχουμε δυσαρεστήσει συντρόφους τους οποίους εν τέλει χάσαμε από το πλευρό μας. Η ζήλια μπορεί να απορρέει από χιλιάδες λόγους και δεν είναι κάτι τόσο απλό για να το περνάμε στα ψιλά γράμματα.

Πολλοί από εμάς βιώνουμε πράγματα που ούτε καν τα φανταζόμαστε, συνεπώς δεν ξέρουμε ότι αυτά ευθύνονται για πολλές εκφάνσεις της συμπεριφοράς μας. Για παράδειγμα, πόσοι γνωρίζουν για το σύνδρομο εγκατάλειψης; Όχι μόνο ότι διακατέχονται από αυτό, αλλά γενικά την ύπαρξή του. Κι όμως είναι ένα τόσο διαδεδομένο σύνδρομο το οποίο ευθύνεται για την τάση στην κτητικότητα.

Εγκατάλειψη· μόνο και μόνο το όνομα είναι αρκετό για να μας προδιαθέσει στο να καταλάβουμε λίγο περί τίνος πρόκειται. Περιγράφοντάς το σε γενικό πλαίσιο, είναι ο φόβος του ότι κάποιος θα μας εγκαταλείψει. Συγκεκριμένα, οι πιο στενοί μας άνθρωποι, εκείνοι που αγαπάμε. Δε σχετίζεται τόσο με την έννοια της μοναξιάς ανάμεσα στους άλλους, όσο με την λύση εκείνου του δεσμού που αισθανόμαστε ότι μας συνδέει με σημαντικά πρόσωπα.

Το άτομο που πάσχει από αυτό το σύνδρομο εμφανίζει έντονη ανησυχία κι ανασφάλεια ενώ βρίσκεται συνεχόμενα σε μία συναισθηματική ένταση. Όσο πιο πολύ δένεται με έναν άνθρωπο τον οποίο υπολογίζει σαν ενεργό κομμάτι της ζωής του, τόσο αρχίζει να νιώθει την ανάγκη να το κρατήσει δίπλα του αφού αισθάνεται ότι εκείνο θα φύγει από κοντά του. Μία τέτοια κατάσταση ξεκινά με μικρά ψήγματα ζήλιας που στην πορεία εντείνονται και αντικαθίστανται από τάση για έλεγχο, χειραγώγηση κι εκβιαστική συμπεριφορά. Εμφανίζονται φαινομενικά ως παρανοϊκή ζήλια όμως το βαθύτερο αίτιο κρύβεται στον φόβο της φυγής του άλλου. Στην πραγματικότητα αισθάνεται πως δεν είναι στις προτεραιότητές του και διεκδικεί με  τρόπο έντονο την προσοχή που νομίζει ότι στερείται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, εμφανίζεται το πληγωμένο παιδί που έχουμε μέσα μας και ζητά τη δικαίωσή του.

Οι σχέσεις που δημιουργούν αυτά τα άτομα είναι εξαρτητικές και δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε το γιατί. Συνήθως επιλέγουν άτομα που πληρούν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που ουσιαστικά φοβούνται. Δηλαδή, όσο κυνηγούν τη σταθερότητα και τη μονιμότητα καταλήγουν να επιλέγουν συντρόφους συναισθηματικά ασταθείς που τείνουν να τους εγκαταλείψουν. Εδώ μιλάμε ξεκάθαρα για την αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αυτό έχουν μάθει, αυτό θεωρούν ότι τους αξίζει και συνεπώς από αυτό έλκονται. Ένας άλλος τρόπος όμως, που μπορεί να λειτουργήσει η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μέσα από τους ίδιους. Μπορεί για παράδειγμα ο σύντροφος που έχουν επιλέξει να είναι σταθερός και να πληροί τις «σωστές» προδιαγραφές, αλλά εκείνοι θεωρώντας πως αξίζουν να εγκαταλειφθούν, δρομολογούν ασυναίσθητα αυτή τη διαδικασία. Επίσης, πολλές φορές τα άτομα αυτά έχουν τα ίδια τάσεις φυγής για να προλάβουν ενδεχομένως τη μελλοντική εγκατάλειψη και να γλιτώσουν τον πόνο που θα τους προκαλέσει εκείνη.

Όλα αυτά φυσικά έχουν τη θέση τους και τη ρίζα τους στα παιδικά, ακόμη και τα βρεφικά χρόνια της ζωής μας. Μια απότομη απομάκρυνση από το γονικό μας πλαίσιο -είτε οφείλεται σε απώλεια, είτε απλά σε έναν μη διαθέσιμο γονιό για τον οποιονδήποτε λόγο- είναι αρκετό για να νιώσει το βρέφος την απόρριψη. Ο αποχωρισμός αυτός δε δύναται να εκλογικευτεί αλλά δημιουργεί συναισθηματική μνήμη κι αρνητική εμπειρία η οποία διακατέχει το παιδί και κατ’ επέκταση τον ενήλικα του μέλλοντος. Αυτό το φαινόμενο το συναντάμε κυρίως στις ερωτικές μας σχέσεις -μιας κι αυτές εξισώνονται σε μεγαλύτερο βαθμό με τις συγγενικές- και λιγότερο στις φιλικές μας, χωρίς όμως να αποκλείεται κι αυτό το ενδεχόμενο.

Είναι εκπληκτικό πώς μπορούν καταστάσεις και γεγονότα που δε θυμόμαστε ή δε μας περνούν καν από το μυαλό να καθορίζουν τόσο εμβληματικά το «είναι» μας και τη ζωή μας. Η αναζήτησή τους μέσα μας, η γνώση και η διάθεση να φτιάξουμε τα σπασμένα κομμάτια αφού βρούμε κι αναγνωρίσουμε την αιτία του προβλήματος είναι πολύ σημαντικά για να μπορέσουμε να πάμε παρακάτω χωρίς κενά. Αυτό που μπορεί να κάνει ο καθένας που αισθάνεται ότι ίσως να έχει κάποια από τα άνωθεν χαρακτηριστικά, είναι να κάνει πράγματα που θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή του, θα ενισχύσουν το αίσθημα της αυτοεκτίμησής του και θα νιώθει πως αξίζει την αγάπη και την αποδοχή των άλλων. Η εμπιστοσύνη είναι ίσως το πιο ευαίσθητο σημείο της προσπάθειας αυτής αφού καλείται να την ανακτήσει, όχι μόνο στο πρόσωπο των άλλων, αλλά κυρίως απέναντι στον εαυτό του.
Μερικές φορές το «αξίζω, αξίζω» των life coaches που όλοι έχουμε κρυφοκοροϊδέψει, είναι τόσο απαραίτητο όσο ο αέρας που αναπνέουμε για μια ακόμα ανάσα επάνω σε αυτό τον κόσμο.