Ξεκινάω με δύο παραδοχές. Ξέρω λίγα για πολλά πράγματα και πολλά για λίγα.
(Αυτή ήταν η πρώτη.)
Δεν είμαι μουσικός.
(Αυτή ήταν η δεύτερη.)
Το να ζεις στην Ελλάδα το 2020 σημαίνει ότι επέζησες πανδημία και μάλλον θα την ξαναπεράσουμε παρέα. Η δεκαετία που έκλεισε είχε ένα σωρό εκπλήξεις, απογοητεύσεις, χαμένες ελπίδες, και τη σφραγίδα μιας χαμένης γενιάς. Το ελληνικό σινεμά έγινε avantgarde μέσω της weird ταυτότητάς του, με εξέχοντα εκπρόσωπο τον Λάνθιμο, αλλά και ταινίες διαμάντια από τους Τσαγγάρη (Attenberg), Κωσταντάτου (Luton), Αβρανά (MissViolence) και φυσικά τον μοναδικό κόσμο του Οικονομίδη. Αυτό το άρθρο όμως δεν αφορά στο σινεμά.
Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το τραγούδι «Ανθρωποφάγοι», σε ερμηνεία Κατερίνας Στανίση και σε στίχους Μυρτώς Κοντοβά και μουσική Λένας Πλάτωνος. Και αν είμαι πολύ μικρός για να έχω ζήσει την Πλάτωνος και τη Στανίση στις μεγάλες δόξες τους, το πολιτιστικό τους κεφάλαιο είναι τόσο τεράστιο που δύσκολα θα έλεγα ότι δεν τις γνωρίζω. Αυτό το άρθρο όμως δεν είναι ιστορική αναδρομή. Αυτό το άρθρο είναι μια ερώτηση. Ποιοι είναι οι «Ανθρωποφάγοι» στους οποίους αναφέρονται οι στίχοι;
Η ερώτηση ξεκινάει μια μάλλον άβολη συζήτηση. Αφορά ανθρώπους που γνωρίζουμε, βλέπουμε στο δρόμο, που αγαπάμε. Ίσως αφορά κι εμάς. Εμάς που συλλέγουμε υλικά, δόσεις, ψυγεία, τρέχουμε να δουλεύουμε οκτάωρα ανασφάλιστα ιδρώνοντας μέσα σε λεωφορεία, πεινώντας και κλείνοντας τις μέρες μας με νύχτες αγχωτικών διαταραχών και μοναξιάς. Μιας μοναξιάς που για ένα διάστημα έγινε παγκόσμιο συλλογικό βίωμα, μια «Μετακίνηση Χ».
Οι έξι κατηγορίες μετακίνησης, σε περίπτωση που κάποιοι τις ξέχασαν αφορούσαν επίσκεψη σε φαρμακείο/γιατρό, τελετές (κηδείες), φροντίδα ηλικιωμένων/ατόμων σε ανάγκη, σούπερ μάρκετ, και φυσική άσκηση. Η ανθρώπινη ύπαρξη και δράση συνοψίστηκε σε έξι κωδικούς, ενώ ταυτόχρονα ο καταναλωτισμός μέσω e-shop αυξήθηκε κατά 307% το Μάρτιο και 180% το Μάιο. Και ό,τι συλλέξαμε ξαφνικά πήρε τη θέση του στο σπίτι, κάπως να παρηγορήσει τη μοναξιά της απομόνωσης, της οθόνης του skype, των επαγγελματικών συναντήσεων και της αδυναμίας να διακρίνουμε πλέον το χώρο διαβίωσης από το χώρο εργασίας.
Οι «Ανθρωποφάγοι» αυτή τη χρονική στιγμή σε καθηλώνουν γιατί νιώθεις μια ταύτιση με το αίσθημα του ανοίκειου-οικείου (Unheimlichτο είχε πρωτοαναφέρει ο Φρόιντ). Γυρνώντας καθαρά στο τραγούδι, μια λαϊκή τραγουδίστρια σε μια gothic σύνθεση θα έπρεπε να είναι εξαιρετικά αταίριαστη, μια παραφωνία. Όμως η Κατερίνα Στανίση ερμηνεύει εκπληκτικά και η φωνή της σε αναγκάζει να προσέξεις όχι μόνο το στίχο, αλλά και να επεξεργαστείς το συναίσθημα της «κανονικότητας» που ζούμε εδώ και καιρό, ατομικά σε συλλογικό επίπεδο.
Μιλώντας για το άτομο και γυρνώντας στο γενικό πλάνο, η «ατομική ευθύνη» είναι εξαιρετικά εύκολο αφήγημα όταν αδυνατείς ως κοινωνικός και κρατικός μηχανισμός να προστατέψεις τους πολίτες σου. Είναι πολύ ευκολότερο να επιτεθούμε ο ένας στον άλλο, και όλοι μαζί στους αδύναμους της κοινωνίας, αυτούς που δεν έχουν κάπου να στραφούν και να προστατευτούν. Αναδύθηκαν στον καιρό της καραντίνας όλες οι παθογένειες του σύγχρονου τρόπου ζωής, αναγκαστήκαμε να επανεξετάσουμε κοινωνικές σχέσεις, δομές υγείας και περίθαλψης, τρόπους διασκέδασης, την ερωτική πράξη την ίδια.
«θα πεταχτεί απ’ το ψυγείο
κι απ’ τη θεόρατη κοιλιά σου
ό, τι έχεις πιεί, ό, τι έχεις φάει
ό, τι αγόρασες με δόσεις
όλα όσα πήρες στις εκπτώσεις
και πότισαν τα κύτταρά σου.»
Οι στίχοι της Κοντοβά διαβάζονται σαν προειδοποίηση. Σε λίγες μέρες θα έρθει η BlackFriday, θα ξεχυθούν άνθρωποι στους δρόμους να πάρουν πράγματα που δε χρειάζονται, για να καλύψουν ένα κενό που δεν παραδέχονται ότι έχουν. Ταυτόχρονα, θα έρθουν τα Χριστούγεννα, και για δεύτερη φορά σε ένα χρόνο θα ζήσουμε την πλήρη διάλυση των κοινωνικών δεσμών για χάρη της, απαραίτητης, «κοινωνικής απομόνωσης». Κι όλα αυτά σε ένα άλλο 2020, που όπως φαίνεται δεν έχουν αλλάξει και πολλά κι ας φαίνονται όλα αλλιώς.
«Μια μέρα η πείνα των ανθρώπων
θα σβήσει τρώγοντας ανθρώπους.»
Οι Ανθρωποφάγοι είναι μια προειδοποίηση. Και η αλληλεγγύη είναι ο μόνος δρόμος για να αποφύγουμε μια παγωμένη στέπα που ο αέρας τη θερίζει. Μην πεις ότι δεν είδες. Μην πεις ότι δεν ήξερες. Θα είναι ψέμα και το ξέρεις.
Συντάκτης: Θαμώνας
