Λεω ψέματα ή κρύβω την αλήθεια; Πόσες φορές δεν το έχεις σκεφτεί στιγμιαία όταν κάποιος σε κοιτάει στα μάτια και περιμένει εκείνη ακριβώς τη στιγμή απάντηση! Τι του λες τωρα; Εξαρτάται, φυσικά. Από πολλά. Δεκάδες παράγοντες, ένα περιεκτικό ρεζουμέ από την ψυχοσύνθεση και την κοσμοθεωρία σου μαζί περνά υποσυνείδητα, σαν ταινία, μπροστά από τα μάτια σου σε κλάσματα δευτερολέπτου. Από το ποιος βρίσκεται απέναντί σου και το πόσο σοβαρό είναι το θέμα για το οποίο σε ρωτάει, μέχρι το τι εσύ ορίζεις ως ψέμα και τι ως αλήθεια. Από το τι μήνυμα θέλεις να περάσεις, μέχρι το πώς θέλεις να κοιμηθείς το βράδυ.
Είναι γεγονός ότι κατά συνθήκη ψέματα λέμε καθημερινά όλοι. Είναι πολλές οι φορές που είπαμε «καλό απόγευμα να έχετε» στον εργοδότη-σαδιστή που μας έβγαλε την ψυχή όλη την ημέρα (ή τη νύχτα), ενώ πολύ θα θέλαμε να του πούμε «φεύγω να αναπνεύσω μακριά σου, καραγκιόζη». Αυτά τα κατά συνθήκη ψεύδη είναι εκείνες οι ισορροπίες που πρέπει να κρατηθούν ώστε να κρατηθούν και κάποιες κοινωνικές σχέσεις. Είναι οι μικρο-συμβιβασμοί που κάνουν και τα πιο ασυμβίβαστα πνεύματα και οι πιο θερμοί υποστηρικτές της αλήθειας. Και είναι αυτές οι περιπτώσεις που το «ψέμα» επιβάλλεται. Δε βλάπτει κανέναν, αντίθετα μπορεί να θεωρηθεί καλός τρόπος ή μάθημα αυτοσυγκράτησης.
Υπάρχει όμως και το άλλο ψέμα, εκείνο που σερβίρεται για να βλάψει ή να καλύψει λάθη και μυστικά. Είναι αυτό που βγαίνει αβίαστα από κακές ψυχοσυνθέσεις κι ελαττωματικές ιδιοσυγκρασίες και δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γίνεται απλώς ένα μέσον ώστε κάποια στιγμή κάποιος να πληγωθεί. Είναι εκείνο το συστατικό που δηλητηριάζει εμπιστοσύνες και καταστρέφει σχέσεις. Είναι το γνωστό και μη εξαιρετέο ψέμα. Αυτό που επιλέγει κάποιος ως στάση ζωής, σαν νοοτροπία. Το κατά βούληση ψέμα σε σχέση με το παραπάνω κατά συνθήκη.
Υπάρχει πάντα και η επιλογή της αλήθειας. Η μόνη επιλογή μιας υγιούς προσωπικότητας, εκείνη που δείχνει σεβασμό στον άνθρωπο δίπλα σου. Η αλήθεια που μερικές φορές ενοχλεί τα αυτιά, που πάντα όμως αφορά αυτιά που διψάνε για κείνη. Και που αργότερα ευγνωμονούν. Αρκεί να ξέρει πότε και πώς θα ειπωθεί. Ο χρόνος, ο σωστός χρονισμός, πάντα είχε και πάντα θα έχει άμεση σχέση με την έκφραση της όποιας αλήθειας ανάμεσα σε δύο καλούς φίλους ή σε δύο αγαπημένους συντρόφους. Πρέπει τα αυτιά απέναντι να είναι σε θέση να την ακούσουν, να την εισπράξουν. Αλλιώς θα πάει χαμένη.
Πέρα από τις γενικές αρχές της αλήθειας και του ψεύδους, υπάρχουν λεπτές γραμμές που χωρίζουν τα όρια του πώς να συμπεριφερθείς. Πώς να πεις στον άνθρωπό σου ότι το καναρινί πουκάμισο που διάλεξε θα τον κάνει βορά στις γάτες της γειτονιάς; Στη φίλη που ετοιμάζεται να πέσει με τα μούτρα στο επόμενο λάθος, πώς να μιλήσεις; Αν πεις αλήθεια θα τους προσβάλεις ή θα τους κόψεις τον ενθουσιασμό και τη χαρά· ψέματα, πάλι, δε θες να πεις. Είναι οι αμήχανες φορές που οφείλεις να κρύψεις την αλήθεια, ίσως να σιωπήσεις γιατί απλά αυτή η αλήθεια είναι η δική σου υποκειμενική αλήθεια, αλλα και γιατί ο καθένας έχει δικαίωμα στο λάθος χρώμα ή στον λάθος άνθρωπο. Στην αρχική του ενστικτώδη επιλογή δηλαδή.
Ανάμεσα σε όλες τις παραπάνω υπο-περιπτώσεις υπάρχει μία ακόμη, η πιο σκοτεινή. Εκείνη η περίπτωση των ατόμων που χρησιμοποιούν το πρόσχημα της αλήθειας και της ειλικρίνειας για να σε πονέσουν. Σκατόψυχοι εκ γενετής και φαρισαίοι εκ πεποιθήσεως χρησιμοποιούν την κακία και την ωμότητα για να σε τσακίσουν, ενώ απαιτουν να τους συγχαρείς που ως «φίλοι» είναι πάντα «ειλικρινείς». Στέκουν πάντα εκεί (μέχρι να ξυπνήσεις και να τους διαγράψεις) περιμένοντας να σου μπήξουν το μαχαίρι της «ντομπροσύνης» τους, αδιαφορώντας για το πώς θα νιώσεις.
Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνεις τι και πώς να χρησιμοποιήσεις. Αλήθεια, ψέμα ή σιωπή. Κι αυτό γιατί ότι έχει να κάνεις με διαδρομές στο λαβύρινθο που λέγεται ανθρώπινη ψυχή χρειάζεται ειδικούς χάρτες. Η αλήθεια είναι αρετή, μα «μείζων πασών των αρετών η διάκριση». Αν η αλήθεια σου θα με συνετίσει ή θα με ξυπνήσει τη θέλω. Εάν είναι να με προσβάλει ή να με τσακίσει ψυχικά, δεν την θέλω, ρε αδελφέ. Προτιμώ τη σιωπή σου ή ακόμη και το ψέμα σου. Πέρα από την αλήθεια σου ή το ψέμα σου, θέλω τον τρόπο σου. Τη συναισθηματική σου νοημοσύνη για το τι θα πεις, πότε και πώς θα το πείς.
Γιατί την αλήθεια πολλοί αγάπησαν, τον χειριστή αυτής ουδείς.
Συντάκτης: Ελευθερία Παπασάββα
