Υπήρξε ένα πολύ ωραίος τυπάκος, ο Βρετανός ψυχίατρος και ψυχολόγος John Bowlby, που ανέπτυξε τη Θεωρία Προσκόλλησης, η οποία έχει αναγνωριστεί ως μία από τις πιο σημαντικές Θεωρίες στην Ψυχολογία. Ως προσκόλληση, ορίζει χοντρικά την ψυχολογική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και ως «Δεσμό Προσκόλλησης» το συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα σε ένα βρέφος και μια ή δύο βασικές μορφές στη ζωή του, κάποια δηλαδή σημαντικά πρόσωπα που υπήρξαν φροντιστές του.
Σύμφωνα με τη θεωρία της προσκόλλησης, μια ασφαλής ή ανασφαλής προσκόλληση μπορεί να επηρεάσει πώς βλέπει το άτομο τον εαυτό του ως άξιο να λαμβάνει αγάπη ή όχι. Μια ασφαλής τύπου προσκόλληση δημιουργεί ενήλικες που έχουν αυτοπεποίθηση, καλές διαπροσωπικές σχέσεις, αισιόδοξη στάση, πλησιάζουν εύκολα τους ανθρώπους, δε φοβούνται την απόρριψη ή τη στενή σχέση και έχουν ένα θετικό μοντέλο του εαυτού τους και των άλλων. Ένας ανασφαλής τύπος προσκόλλησης το αντίθετο.
Με άλλα λόγια, όσοι από εμάς είχαμε μια περίεργη σχέση με τους φροντιστές μας στην βρεφική και παιδική μας ηλικία, έχουμε θεματάκια στις διαπροσωπικές μας σχέσεις όταν μεγαλώνουμε.
Με το όρο περίεργη, δεν εννοείται μια βίαιη σχέση, αλλά συνήθως μια μη-σταθερή, αντιφατική σχέση. Οπότε ας μην μπερδευόμαστε με κλισέ και ξυλοδαρμούς. Με τον όρο «θεματάκια», αναφέρομαι σε όλα εκείνα τα πιστεύω περί ασφάλειας, δέσμευσης, ελευθερίας, αγάπης, μοιράσματος, αμοιβαίου σεβασμού, επίλυσης διαφορών, απόρριψης, συντροφικότητας.
Ένα κλασσικό παράδειγμα, είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αναπτύξουν συναισθηματική οικειότητα με άλλους ανθρώπους, αρνούμενοι να δείξουν την ευάλωτη τους πλευρά. Θεωρούν ότι η δέσμευση και η οικειότητα είναι απώλεια ελευθερίας. Το ίδιο ισχύει και μ’ εκείνους που προσφεύγουν σε συναισθηματικούς εκβιασμούς για να πετύχουν αυτό που θέλουν, χρησιμοποιούν τακτικές καταστρατήγησης ορίων για να επιβληθούν επειδή οι ίδιοι νιώθουν ανάξιοι αγάπης και σεβασμού. Και φυσικά, όλοι εκείνοι με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι ουσιαστικά νιώθουν άδειοι και μόνοι και σαν μέθοδο εξισορρόπησης χρησιμοποιούν μια περσόνα που δηλώνει ακριβώς το αντίθετο. Και η λίστα θα μπορούσε να είναι τεράστια, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα μας.
Σύμφωνα με το παραπάνω πλαίσιο, η φράση «για όλα τα ψυχολογικά μου φταίνε οι γονείς μου» έχει κάποια βάση. Άμεσα ή έμμεσα έχουμε όλοι αναπτύξει συμπεριφορές που είναι ζημιογόνες στις τωρινές μας σχέσεις και που έχουν τις ρίζες τους σε πρωταρχικά συστήματα συσχέτισης και αλληλεπίδρασης της παιδικής μας ηλικίας που μας έχουν περάσει ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί, άξιοι, αξιαγάπητοι. Το συγκεκριμένο σύστημα συμπεριφορών έχει λειτουργήσει στη ζωή μας και σαν μηχανισμός άμυνας. Σαν οδηγός επιβίωσης. Και όλοι μα όλοι έχουμε τέτοιους οδηγούς στη ζωή μας.
Υπάρχει όμως και μια θεμελιώδης συνθήκη στην ανθρώπινη φύση η οποία είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη, με την εξέταση των «θεμάτων» μας, τη συνειδητή επίγνωση των περιορισμών μας και τελικά την επίλυση τους. Δεν έχουμε γεννηθεί να είμαστε αιώνια δέσμιοι της παιδικής μας ηλικίας. Οφείλουμε να εξετάσουμε τις παραμέτρους της, να ενημερωθούμε με ανοιχτό μυαλό και καρδιά και να δούμε τι έφταιξε και να το φτιάξουμε. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι κάτι εύκολο ή γρήγορο, αλλά είναι υποχρέωση μας, τόσο στους εαυτούς μας όσο και στους ανθρώπους γύρω μας. Η θεωρία της προσκόλλησης είναι μια θεωρία, υπάρχουν και πολλές άλλες που ίσως βοηθήσουν τον καθένα από εμάς να αρχίζει να βάζει τα κομματάκια του παζλ της ζωής του και των συμπεριφορών του σε μια σειρά και να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα του ποιος είναι.
Σε κάθε μου ευκαιρία πάντα θα λέω ότι η συντροφικότητα και η ερωτική ισορροπημένη αγάπη είναι ίσως η μοναδική μας ευκαιρία να αγγίξουμε πνευματικές διαστάσεις σε αυτήν εδώ τη ζωή. Είναι ο πιο ολοκληρωμένος μας στόχος. Αυτό που θα μας μετουσιώσει, θα μας πάει παραπέρα. Είναι η μητέρα όλων των μαχών, εκεί που καλούμαστε να δούμε τους εαυτούς μας τίμια και να αμφισβητήσουμε πολλά από τα εδραιωμένα πιστεύω μας που δε μας εξυπηρετούν.
Έχω δει πολλές μεγάλες αγάπες να χάνονται και να θυσιάζονται σ’ αυτούς τους συνειδητούς και ασυνείδητους βωμούς. Και είναι πραγματικά κρίμα. Όταν λοιπόν, βλέπουμε ότι έχουμε ένα μοτίβο συμπεριφοράς και πιστεύω που επαναλαμβάνεται, με μια μοναξιά που διαιωνίζεται ή με το να μένουμε κολλημένοι σε σχέσεις τοξικές, όταν χάνουμε από τη ζωή μας σημαντικούς ανθρώπους εξαιτίας των πιστεύω μας, όταν κατηγορούμε συνέχεια την παιδική μας ηλικία ή/και τους άλλους, τότε είναι η ώρα ν’ αναρωτηθούμε μερικά πράγματα.
Η δικαιολογία-λόγος τραύματα παιδικής ηλικίας, όσο σημαντική και να είναι, δεν είναι η φυλακή μας. Ακόμη και αν έχουμε αναπαράξει συμπεριφορές μέχρι τα σαράντα μας, πάλι δεν είναι αργά για να αλλάξουμε. Εμείς συνεχίζουμε να συντηρούμε αυτή τη φυλακή κι εμείς κρατάμε πλέον και τα κλειδιά. Και όπως λέει και μια εξαιρετική εξ’ ανατολής παροιμία «τη ζημιά όποτε και να τη σταματήσεις, κέρδος είναι».
Συντάκτης: Μαρία Αγοραστού
