Φανταστικοί ήρωες που έπαιξαν ρόλο στο ποιοι γίναμε τελικά

Είσαι τα βιβλία που διαβάζεις (όχι δικό μου, του Όσκαρ μάλλον), είσαι οι άνθρωποι με τους οποίους κάνεις παρέα, είσαι αυτό που τρως, η μουσική που ακούς οι ταινίες που βλέπεις κι ούτω καθεξής. Γενικώς η δημιουργία ταυτότητας μάς απασχολεί ρητά κι άρρητα κάθε μέρα και κάθε στιγμή.

Μικρότεροι παίζαμε θέατρο φτιάχνοντας φανταστικούς χαρακτήρες ή υιοθετώντας τη φωνή, τις κινήσεις και τις ατάκες των χαρακτήρων σε παιδικές (ή και μη) ταινίες και σειρές. Πριγκίπισσες, Πάουερ Ρέιντζερς, Χελωνονιντζάκια, ο Σίμπα από το Λάιον Κινγκ, ο Μίστερ Μπιν, ή ο Μέσι και ο Φέντερερ, είναι μερικές από τις περσόνες που υιοθετούσαν (υιοθετούσαμε) παίζοντας. Δεν υπάρχει τι και πώς σε αυτό, είναι παιχνίδι  δεν είναι παράξενο για όποιον παρατηρεί ένα παιδί να μπαίνει σε έναν ρόλο τόσο ανοιχτά κι απροκάλυπτα.

Η αίσθηση εαυτού ξεκινάει από πολύ νωρίς και το χτίσιμό του περνάει αναμφίβολα από το παιχνίδι. Μεγαλώνοντας παύουμε να παίζουμε αυτό το θέατρο ανοιχτά και το παιχνίδι μας παίρνει άλλες μορφές και διαστάσεις. Αρχίζει και λέγεται «ελεύθερος χρόνος» από το διάβασμα τις σπουδές και τη δουλειά. Αφορά όχι τόσο το κομμάτι της φαντασίας από μόνο του, αλλά τη διέγερση αυτής μέσα από κατανάλωση βιβλίων, σειρών, ταινιών, αθλητικών αγώνων, ανθρώπων. Και κάπου εδώ τελειώνουν τα αυτονόητα και πάμε σιγά σιγά στο ζουμί.

Η αναζήτηση ταυτότητας, η δόμηση αυτών των αξιών που φτιάχνουν αυτό που λέμε τον Νίκο, τη Ζωή και την Ελένη σαν ολόκληρες ανεξάρτητες οντότητες είναι ένα ταξίδι χωρίς τελειωμό. Ξεκινάει από τόσο νωρίς σαν παιχνίδι και συνεχίζεται με την αναζήτηση νοήματος στις καθημερινές μας πράξεις. Ό,τι κάνουμε, είναι αίτιο και ταυτόχρονα αποτέλεσμα μιας ταυτότητας. Μιας προσπάθειας αναζήτησης, δημιουργίας εγκαθίδρυσης μιας ταυτότητας κατά δικής μας.

Είτε τους πούμε ήρωες, είτε πρότυπα, είτε μέντορες (όσο μπορεί να είναι μέντορας κάποιος με τον οποίο δεν μπορείς να συνομιλήσεις – γιατί είναι τόσο πραγματικός όσο κι η νεραϊδονονά) είναι οι φιγούρες που συγκεντρώνουν όλα όσα θα θέλαμε να είμαστε στο εδώ και τώρα. Όλοι θέλουμε να είμαστε πρωταγωνιστές στη ζωή μας. Να έχουμε το θάρρος του Rambo ή του Frodo, την ευρηματικότητα και τη γρήγορη αντίδραση του MacGyver ή τη ζωντάνια της Ελίζαμπεθ Μπένετ. Δανειζόμαστε αυτά που μας λείπουν ή αυτά που θα θέλαμε να έχουμε και προσπαθούμε να τα εφαρμόσουμε στην κανονική μας ζωή άλλοτε συνειδητά κι άλλοτε ασυνείδητα.

Στην πραγματικότητα, για πολύ καιρό πολλοί από εμάς είμαστε ένα κράμα πεποιθήσεων που έρχονται μέσα από την οικογένεια, τους φίλους, τους συντρόφους αλλά και την κοινωνία -κι όλα στο πλαίσιο του να ταιριάξουμε σε πολλά περιβάλλοντα όσο το δυνατόν καλύτερα. Έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή μας που συνειδητοποιούμε ότι το είναι μας απαρτίζεται από επίκτητα πράγματα, πεποιθήσεις κι αξίες φορεμένες και όχι δημιουργημένες και προσαρμοσμένες σε όλες τις καμπύλες της ύπαρξής μας. Στην προκειμένη one size does not fit all όμως. Οι πρωταγωνιστές που βλέπουμε και διαβάζουμε είναι χαρακτήρες-δημιουργήματα της φαντασίας ενός ανθρώπου σαν εμάς. Μπορεί να έχουν κάποια ανθρώπινα χαρακτηριστικά κι ανάγκες παρόμοια ή ίδια με εμάς, κάποιες εμπειρίες που να καταλαβαίνουμε απόλυτα, κάποια όνειρα ίδια με τα δικά μας. Όμως δεν είναι εμείς και δεν είμαστε αυτοί. Η δουλειά του δημιουργού τους είναι να μας τους παρουσιάσει όσο το δυνατόν καλύτερα μέσα σε 2 ώρες ταινίας, 400 σελίδες βιβλίου ή τρεις σεζόν σειράς, και μάλιστα με τρόπο που να μπορούμε να προβλέψουμε από ένα σημείο και μετά την αντίδρασή τους, να γνωρίσουμε τα χούγια τους σαν να πρόκειται για έναν δικό μας άνθρωπο. Έχουμε αυτή την πολυτέλεια γιατί παρακολουθούμε από απόσταση μια ζωή κομμένη και ραμμένη για κάποιον, με προδιαγεγραμμένο τέλος.

Η κατάρα του πρωταγωνιστή πολλές φορές όμως είναι ότι ο ίδιος είναι φτιαγμένος έτσι ούτως ώστε να μην ξέρει το τέλος της ιστορίας του. Η ευκολία λοιπόν με την οποία μπορούμε να ταυτιστούμε και να υιοθετήσουμε το Α ή το Β χαρακτηριστικό του έγκειται σε ένα τέλος που μας είναι λίγο-πολύ γνωστό. Η τέχνη παίρνει την πεποίθηση πως στη ζωή δεν υπάρχουν εγγυήσεις, την τσαλακώνει και την πετάει στον κάδο απορριμάτων. Ο ήρωας είναι ήρωας, τον ακολουθεί η υστεροφημία του και στις περισσότερες των περιπτώσεων βγαίνει νικητής στη ζωή του. Υπάρχουν βέβαια και οι τραγικοί ήρωες ή οι τραγικές φιγούρες με τις οποίες μπορούμε να ταυτιστούμε ανά περιόδους. Το σημαντικό όμως είναι ότι κάθε φορά ταυτιζόμαστε με αυτό που είναι πιο κοντά σε εμάς. Φαντάσου λοιπόν να υπήρχε ένας δημιουργός αντίστοιχος με αυτούς των φανταστικών ηρώων μας στην πραγματική ζωή. Ένας για κάθε άνθρωπο που συναναστρεφόμαστε. Θα ήταν σαν να διαβάζουμε τη βιογραφία των ανθρώπων που είναι ή θα έρθουν στη ζωή μας και θα τους γνωρίσουμε από μέσα προς τα έξω μέσα σε 2 ώρες, 400 σελίδες ή τρεις σεζόν.

Και οι ήρωες κάνουν εξαιρετικά τη δουλειά τους. Είναι εκεί για να μας προβληματίσουν, για να μας κάνουν να αναρωτηθούμε για εμάς ή για τον κόσμο γύρω μας. Για να ρίξουμε τον προβολέα προς τα μέσα και να φωτίσουμε τις πτυχές του εαυτού μας που είναι φορεμένες από άλλες σειρές από άλλες ταινίες και από άλλα βιβλία. Μέσα στη διαδικασία δόμησης ταυτότητας, μια συχνή συμβουλή είναι να φανταστείς τον άνθρωπο που θέλεις να είσαι και να αρχίσεις να φέρεσαι σαν αυτόν. Όσο πιο συγκεκριμένη εικόνα μπορεί κανείς να σχηματίσει γι’ αυτή την ολοκληρωμένη προσωπικότητα που θέλει να έχει, τόσο καλύτερο το έργο του. Φτάνει να γυρνάς σε αυτή την προσωπικότητα σε κάθε δίλημμα της ζωής σου και να αναρωτιέσαι «τι θα έκανε αυτός στη συγκεκριμένη κατάσταση;». Πρόκειται για κάτι εξαιρετικά υγιές και μεθοδικό αλλά ταυτόχρονα δύσκολο. Γιατί πολλές φορές τα πρότυπά μας ξεφεύγουν από την πραγματική ουσία του εαυτού μας. Αντί λοιπόν να δημιουργήσουμε ένα πρότυπο κομμένο και ραμμένο από εμάς για εμάς, αρκούμαστε να φανταζόμαστε μια ολική αλλαγή που οδηγεί σε μια ψευδο-ταυτότητα πάνω σε πλασματικές συναισθηματικές ανάγκες.

Η ουσία είναι να μπορούμε να είμαστε πρωτίστως παρατηρητές του εαυτού μας, της δικής μας ταινίας και του δικού μας βιβλίου. Να ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε αν η ζωή μας είναι ήδη γραμμένη από κάποιον κι ότι το αύριο δεν είναι σίγουρο- όχι μόνο για το πώς θα είναι αλλά και για το εάν θα έρθει. Κάποιοι να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και λίγο περισσότερο με πιθανότητες και ποσοστά ούτως ώστε να αναπτύξουμε κι έναν περισσότερο ορθολογικό τρόπο σκέψης, άλλοι να εντάξουμε στο παιχνίδι και την ενσυναίσθηση και το νοιάξιμο. Δεν έχει σημασία πώς θα λέγεται ο ήρωας μας, πώς θα μοιάζει ή τι δουλειά θα κάνει. Σημασία έχουν οι αξίες του ως ο χάρτης που θα τον οδηγήσει στην επόμενη σελίδα, στο επόμενο καρέ ή στην επόμενη πράξη της ζωής του.

Στα πλαίσια του εάν η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα, πάμε από το ότι η τέχνη μιμείται τη ζωή στο η ζωή μιμείται την τέχνη. Δεν υπάρχει πλέον πρωτότυπο σενάριο στη ζωή επομένως ούτε και στην τέχνη.  Ζωή και τέχνη γίνονται ένα.