Αγαπημένε μου Λεονάρντο,
Επίτρεψέ μου, σε παρακαλώ, τον ενικό και την προσφώνηση. Δεν είναι από έλλειψη σεβασμού αλλά από τη βαθιά ανάγκη να σε αποκαλέσω όπως θα αποκαλούσα έναν δικό μου άνθρωπο. Γιατί αν κάποιος, που ποτέ μου δε γνώρισα, τον αισθάνθηκα πιο δικό μου άνθρωπο, θα ήθελα σε αυτό το σημείο να εξομολογηθώ ότι είσαι εσύ. Αστείο μπορεί να σου φανεί κι αν ζούσες σε αυτήν την εποχή ίσως να με λόγιζες και λίγο όπως ένας ροκάς μια από τις groupies του.
Ο θαυμασμός που εμπνέει το πρόσωπό σου ακόμα και σήμερα, άσχετα από εμένα, είναι ένα χάδι στον -τόσο φανερό από τα γραφόμενά σου- ναρκισσισμό που είμαι σίγουρη ότι σε διακατείχε. “Arrogance implies that I exaggerate my own worth. I don’t.” η ατάκα από το “Da Vinci’s demons” και δεν ξέρω αν το είπες όντως εσύ ή ένας ευφάνταστος σεναριογράφος. Δεν έχει σημασία, σου ταιριάζει κι εγώ ταυτίζομαι οπότε ζητώ και χαρίζω ποιητική αδεία εδώ. Θα χαρείς, το ξέρω, να μάθεις ότι το όνομά σου έμεινε στην ιστορία, ακόμα και 500 plus χρόνια μετά το θάνατό σου.
Συγχώρεσέ μου την ερασιτεχνική έρευνα, αλλά είναι τόσο υπέρ-μέγιστο-τιτάνιο το έργο σου, που ακόμα και κάποιος που ισχυρίζεται ότι είναι ειδικός σε καθετί ‘Da Vinci”, δε θα έχει καλύψει ούτε το μισό από ό,τι μας άφησες. Έλα, πες μου, εμένα που σε αγαπώ, πόσα ακόμα δεν έχουμε ανακαλύψει για εσένα; Πόσα ερμήνευσαν οι «ερευνητές» και «ειδικοί» λάθος; Πες μου κι ορκίζομαι, θα μείνει μεταξύ μας.
Ζωγραφίζω Λεονάρντο, αν και ποτέ δε θα μπορούσα να συγκριθώ μαζί σου. Γράφω επίσης, αν και τα δικά μου quotes δεν αγγίζουν τα δικά σου αθάνατα αποφθέγματα. Μένω εμβρόντητη και χωρίς λόγια κοιτώντας τις μελέτες σου. Πολυμήχανος καθώς ήσουν και πολυπράγμων, πολύ θα ήθελα να σου μοιάσω έστω και λίγο. Μου αρκεί που μπορώ να θαυμάσω όσα δημιούργησες, όσα άφησες, έστω και λίγο να δω κάτι παραπάνω από τις κινήσεις που έκανες με ένα αυτοσχέδιο μολύβι υπό την επήρεια του οπίου κι ό,τι άλλο είχες εσύ στην εποχή σου να καθησυχάζει σκέψεις. Ξέρω πώς είναι να λειτουργεί το μυαλό σε overdrive και να μην μπορείς να σωπάσεις τις σκέψεις.
Δε μου φτάνει ένα άρθρο 2000 λέξεων να πω όσα θέλω να πω και να σε ρωτήσω όσα θα ήθελα να μάθω, αλλά θα προσπαθήσω όσο μπορώ να είμαι περιεκτική. Ξέρω, με καταλαβαίνεις. Άλλωστε, 12 τόμοι ήταν το Codex Atlanticus, από πού να ξεκινήσω εγώ με το έργο και τη ζωή σου, τι να πρωτοπώ και τι να πρώτο αναρωτηθώ;
«Ποιος είναι αυτός ο Ντα Βίντσι; Με ξέρει για να τον ξέρω;» είπαν κάποτε και μου κόπηκε η ανάσα. Είναι δυνατόν; Κάποιος να μην ξέρει το όνομά σου; «Τυφλή άγνοια μας εξαπατά! Ω, άθλιοι θνητοί, ανοίξτε τα μάτια σας!» Πόσο δίκιο είχες, άθλιοι θνητοί ναι, όμως οφείλω να παραδεχτώ ότι ακόμα κι όλοι εμείς που ξέρουμε το όνομά σου, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για τη ζωή και το πώς λειτουργούσε το μυαλό σου.
Προκαλείς δέος ακόμα για την πολυπλοκότητα όλων όσων αποτελούν το μυστήριό σου, τόσο για τα έργα που έχουμε με την υπογραφή σου. Με το αριστερό σου χέρι υπέγραφες ή με το δεξί; Δεν ήξερα τι σημαίνει η λέξη «αμφιδέξιος» ώσπου διάβασα ότι και με τα δυο σου χέρια λειτουργούσες εξίσου αποτελεσματικά. Νευρολογικά ξέρεις τι σημαίνει αυτό; Έφτασες ποτέ τόσο μακριά στις μελέτες σου, ή απλώς τις ανέπτυξες για να είσαι κρυψίνους και ιδιόμορφος; Ήταν φόβος μην κι ανακαλύψουν τις μελέτες σου οι ανεστραμμένη γραφή σου, ή όντως ήσουν δυσλεκτικός; Φόβος έκθεσης της εποχής ή κάποιο βραχυκύκλωμα εγκεφάλου;
Κρίμα που ποτέ δε γνώρισες τον Φρόιντ. Κι αυτός δικός μας ήταν, θαυμαστής σου και τόσο απορροφημένος στο μυστήριο του χαρακτήρα σου που ολόκληρη μελέτη έκανε. Από όλες τις προσωπικότητες, σύγχρονες και μη, επέλεξε εσένα να αναλύσει ο πατέρας της ψυχολογίας. Και τι συζήτηση θα ήταν αυτή, αν ποτέ γινόταν!
Αναφέροντας τον Φρόιντ, φαντάζομαι ότι ούτε και τώρα δε θα ήθελες να αναφερθείς στην Κατερίνα. Μεγάλη ιστορία και ο Ser Piero, σωστά; Ίσως ακριβώς επειδή μάνα και πατέρας στη ζωή σου ήταν πρόσωπα «απρόσωπα» να έγινες τελικά αυτό που έγινες. Πρότυπα γονέων δε θα λέγαμε ότι είχες και σήμερα ακόμα, θα έκαναν καντάδες στα πόδια σου ψυχολόγοι για να γίνεις case study τους. Πώς γίνεται, άλλωστε, ένα παιδί που γεννήθηκε εκτός γάμου, σε μια «διαλυμένη οικογένεια», έχοντας λάβει μόνο μια βασική μόρφωση από σχολείο λόγω της κλίσης του στην τέχνη να γίνει τόσο μεγάλος και τρανός;
Όλο και κάποιο κενό όμως κάλυψε ο Βερρόκιος φαντάζομαι. Ως δασκάλα, πολύ θα ήθελα να ονειρευτώ ότι όλο και κάποιος μαθητής μου θα με ξεπεράσει όπως έκανες εσύ τον Βερρόκιο. «Κρίμα στον μαθητή που δεν ξεπερνά τον δάσκαλό του»· ίσως με αυτό, μέσα από αυτόν τον άνθρωπο να σου δόθηκε ένας πιο ξεκάθαρος σκοπός, ένας προορισμός. Μια ελευθερία που μόνο η τέχνη θα μπορούσε να χαρίσει.
«Τα δάκρυα έρχονται από την καρδιά κι όχι τον νου» είπες και καταλαβαίνω ότι για να τα αποφύγεις έριξες ό,τι είχες στον νου κι άφησες σε μιαν άκρη την καρδιά. Εκλογίκευση στο σώμα και στο συναίσθημα, για να να μην είσαι αδύναμος. Πουθενά δεν ανέφερες τον έρωτα. Και πώς να πιστέψω ότι ένας τόσο ευφυής άνθρωπος ποτέ του δεν ερωτεύτηκε, δεν τον συνέπαιρνε το συναίσθημα, δεν ένιωθε καρδιοχτύπια, να τον καταλαμβάνει κάτι μεγαλύτερο από αυτόν, κάτι που δεν μπορούσε να εξηγήσει;
Μιλώ για έρωτα όμως εγώ, όχι κρεβάτι Λεονάρντο, ξέρεις τη διαφορά και μαντεύω γιατί. Μεγάλη κουβέντα γύρω από τη σεξουαλικότητά σου. Μα σοβαρά τώρα, την ιδιοφυΐα σου πολλοί ε-ζήλεψαν αλλά εκείνη τη σεξουαλικότητά σου πώς την ανέλυσαν; Ερωτικός είσαι μόνο και μόνο για τα έργα σου, για το μυαλό σου. Ύστερα μπορεί να ήσουν κι εσύ ένας sapiosexual, που σε έλκυε περισσότερο ó,τι σου ερέθιζε τον νου, μπορεί κιόλας να ήσουν pansexual πράγματι –όπως αναφέρθηκε στη σειρά “Da Vinci’s demons”- κοιτώντας μόνο την ομορφιά που σου ξυπνούσε το κάθε ον. Αν δε θες να μου πεις δεν πειράζει, δεν πρόκειται λιγότερο να σε αγαπήσω.
Έφτασα στη Ρώμη, να δω ένα ψευτομουσείο που υποτίθεται ότι ήταν αφιερωμένο στις δημιουργίες σου, για να καταλάβω αυτό που ονομάζουν «εγκεφαλικό οργασμό». Διάσπαρτες σελίδες από κάποιο τετράδιό σου σε κορνίζα στον τοίχο- δε μου έχει κοπεί έτσι ποτέ η ανάσα. Τι να σκεφτόσουν όσο τα σχεδίαζες τι να έβλεπες γύρω σου όσο το μολύβι σου κινούνταν στο χαρτί, τι στα αλήθεια περνούσε από το μυαλό σου όταν αυτή η σελίδα γέμιζε με όσα είχαν αποτυπωθεί στη μνήμη σου;
Ο Βιτρούβιος άνθρωπος που ακόμα και σήμερα συμβολίζει την τελειότητα του ανθρωπίνου σώματος. Του αντρικού σώματος. Καταλαβαίνω απόλυτα όμως. Ο πραγματικός σου έρωτας, η τέχνη σου και σύντροφός σου, η επιστήμη σου. Κάψα σου η έρευνα, προκαταρκτικά σου η ανακάλυψη και η κατανόηση, οργασμός σου η δημιουργία. Αφοσίωση κι αγάπη έδειξες σε αυτά πρώτα, ενώ η δύναμη και η φαιά ουσία σου αφιερώθηκε στην αιώνια κι αθάνατη γνώση και στη δημιουργία- όχι σε κάποιον απλό θνητό, αρσενικό ή θηλυκό σε γένος. «Το διανοητικό πάθος φέρνει στην επιφάνεια τον αισθησιασμό.» έγραψες και με λίγα έχω συμφωνήσει στη ζωή μου περισσότερα.
Πες μου λίγο όμως, σε εκλιπαρώ· η Μόνα Λίζα τελικά, ποια ήταν; Βασικά, όχι, μη μου πεις, δε με νοιάζει αυτό, δευτερευούσης σημασίας ίσως η ταυτότητά της. Προς τι το πονηρό και μυστήριο χαμόγελό της; Κάποιοι λένε ότι έδωσες στον εαυτό σου μια γυναικεία υπόσταση σε αυτόν τον πίνακα. Αν έχουν δίκιο με τις θεωρίες τους, φοβερή μαγκιά, και ξέρω και τι σημαίνει το χαμόγελο· όλους τους ξεγέλασες. Θα στριφογυρνάς εκεί που σε άφησαν να «αναπαυτείς» με τα memes και τις απομιμήσεις εικονογράφησής της, αλλά να σε καθησυχάζει γιατί αυτοί που πραγματικά καταλαβαίνουμε, που πραγματικά νιώθουμε εκείνο το χαμόγελο, δε θα το χλευάζαμε ποτέ. Ίσως κι εσύ να καταλαβαίνεις ότι η κακή διαφήμιση, εξακολουθεί να είναι διαφήμιση κι ακόμα και μέσα από τα memes, δεν υπάρχει άνθρωπος στον πλανήτη που να μη γνωρίζει την όψη της La Gioconda. Το αντιγράφουμε, προσπαθούμε να αναπαράγουμε τη λογική, αλλά ποτέ πραγματικά δε θα μπορέσουμε να μπούμε στον νου σου. Φαντάζομαι ότι σε κοιτά έτσι, γιατί αυτή ξέρει όλα όσο εγώ αναρωτιέμαι, σε ξέρει και παίζει με όλους εμάς που αιώνες μετά ακόμα την κοιτάμε κι απορούμε.
«Ένα ποίημα (η τέχνη) δεν ολοκληρώνεται ποτέ, μόνο εγκαταλείπεται.» Σωστό. Αλλά πόσο πια να πάει αυτό το OCD; Η τελειότητα είναι ένας μύθος κι όσο ένας δημιουργός κοιτά το έργο του, όλο και κάτι βρίσκει λάθος, κάτι σαν πάντα να λείπει από αυτό το δημιούργημά του. Καταλαβαίνω απόλυτα. Ακόμα κι αυτό το γράμμα θα μού φαίνεται λειψό όταν το τελειώσω. Όσες φορές κι αν το κοιτάξω, όση επιμέλεια και να του ρίξω. Οπότε δεν πρόκειται ποτέ να μιλήσω για τα έργα σου που έμειναν μισά ή τη φήμη που είχες στους Medici, πως ό,τι ξεκινούσες έμενε μισό. Πώς να παραδόσεις ένα έργο που δε σε ικανοποιεί; Και πώς να σε ικανοποιήσει όταν έχεις στον νου σου το μεγαλείο; Τίποτα δεν έφτανε, τίποτα δεν ήταν αρκετά καλό- κι όμως. Θα το πω εγώ, θα το πουν τόσοι ακόμα, αν δεν έφτασες την τελειότητα, σίγουρα την άγγιξες.
«Τίποτα δεν ενδυναμώνει την εξουσία όσο η σιωπή». Επαναστάτης της εποχής σου στα όλα σου· ένας Λεονάρντο πραγματικός μας λείπει και σήμερα. Λυπάμαι που το λέω, αλλά ακόμα και τώρα, σιωπούν οι περισσότεροι. Λυπάμαι που θα πω ότι σε αυτόν τον τομέα δεν έχουν αλλάξει και πολλά. Ακόμα διώκονται, με διαφορετικό τρόπο μεν, κυνηγημένοι ακόμα δε, αυτοί που δε συμβαδίζουν με τις νόρμες. Θα απογοητευτείς να μάθεις πως μπορεί να μην πηγαίνουν πια δικαστήριο, αλλά στιγματίζονται ακόμα αυτοί που φορούν παράσημο τη διαφορετικότητά τους. Για την εποχή σου επαναστατικός, αλλά ακόμα και σήμερα αν γεννιόσουν, οι ιδέες σου και οι θέσεις σου ακόμα επαναστατικές θα θεωρούνταν. Αυτοψίες έκαναν από τα χρόνια του Καίσαρα, αλλά κόντεψες να δικαστείς για τις δικές σου. Εκκλησία σου λέει. Η επιστήμη δεν έχει καμία θέση, μόνο ό,τι μας λέει ο Θεός.
Εσύ ήξερες. Ήξερες και προσπάθησες με τον τρόπο που μπορούσες, να προσφέρεις στη ιατρική, στον άνθρωπο. Λεπτομέρειες για το πώς κάθε σημείο του σώματος ενώνεται με το άλλο, μύες, νεύρα, κόκαλα, εσωτερικά όργανα. Σόκαρες με το σχέδιο εμβρύου στη μήτρα της μάνας του. Υπάρχει ένα μερίδιο πληθυσμού που ακόμη σοκάρεται, που ακόμα δε λέει να καταλάβει πώς βιολογικά μπορεί μια γυναίκα να είναι δημιουργός.
Άλματα στην ιατρική επιστήμη έγιναν μέσα από τα τετράδια και τις μελέτες σου, αλλά ακόμα παλεύουν οι πολλοί να αποδεχτούν την ωμή αλήθεια της επιστήμης. Έλα Λεονάρντο μου να σου πω τι γίνεται όταν μια πανδημία χτυπά το 2019- δε φαντάζομαι ότι διαφέρει από αυτά που ίσως είδες εσύ στην πανδημία της γρίπης του 1510. Δυσπιστία και προκατάληψη, αμφιβολία και διχασμός. Λυπάμαι αλλά και σήμερα, η διαμάχη μεταξύ προόδου, εκκλησίας και κοινωνίας καίει με μανία.
Δε νομίζω, όσο κι αν θα το ήθελα, να μπορέσει ποτέ να συνυπάρξει η επιστήμη με την εκκλησία. Μπορεί να έκανες τη δική σου προσπάθεια να ξεγελάσεις την τότε εκκλησιαστική εξουσία με τον »Μυστικό Δείπνο» σου, που ακόμη και σήμερα στολίζει εικόνες, μεταφορές, αναπαραγωγές για σειρές στην τηλεόραση και σαλόνια σπιτιών -μια κακο-αντιγραμμένη αναπαραγωγή κεντήματος στο δικό μου σαλόνι σίγουρα υπάρχει κι είναι ένα από τα λίγα κομμάτια που θυμίζουν έστω αληθινή τέχνη-, αλλά το μήνυμά σου δεν το πέρασες γιατί ποτέ ως τώρα δεν το ανακάλυψαν πραγματικά. Απορώ κι εγώ. Δίκιο έχουν τελικά όσοι το μελετούν και λένε ότι έκρυψες τόσα κρυφά νοήματα σε κάτι που ακόμα και τώρα μελετάται; 500+ χρόνια μετά και τώρα η google κατάφερε να βγάλει μια ανάλυση οπού φαίνονται όσα ως τώρα δεν είχαν δει. Είχε ο Dan Brown δίκιο τελικά στον «Κώδικα Ντα Βίντσι» για τη Μαρία Μαγδαληνή κι όσα μας αποκάλυπτες εσύ; Πες τώρα αλήθεια, ένα-ένα τι ήταν όλα όσα έκρυψες εκεί;
Λυπάμαι τόσο πολύ, αλλά ακόμα και σήμερα, δεν είμαι απόλυτα σίγουρη ότι θα σε αποδέχονταν για όλα όσο είσαι κι όλα όσα αντιπροσωπεύεις. Η κοινωνία δε θα είναι ποτέ έτοιμη για ανθρώπους που έρχονται να συνταράξουν τα θεμέλιά της, που θα την κάνουν να πρέπει να αναθεωρήσει όσα ως εκείνη τη μέρα θεωρούσε αυτονόητα και νορμάλ. Δεν πα’ να έχουν περάσει αιώνες, τα ίδια είναι και τώρα.
Κάθομαι εδώ αμίλητη και περιμένω μια απάντηση, κάτι που θα δώσει απαντήσεις στα τόσα ερωτήματά μου. Δε θα μου τα δώσεις, δεν περιμένω κάτι, θα συνεχίσω απλώς να μελετώ όσα βρίσκω για εσένα και τη ζωή σου. Κι όπου ταυτίζομαι, θα κάνω μια παύση. Αν μπορούσα, με κάποιον τρόπο να έκανα μαζί σου μια κουβέντα, να καθόμασταν με ένα μπουκάλι κρασί και στοίβες χαρτιά και σημειώσεις να κάνουμε κουβέντα για το σύμπαν, τη ζωή, την ηθική, την επιστήμη και την τέχνη, θα ήμουν σε έναν ολόδικό μου παράδεισο. Κι ας αναρωτήθηκες εσύ «Γιατί βλέπει το μάτι πιο καθαρά ένα πράγμα στο όνειρό του, παρά στη φαντασία στον ξύπνιο του;» Λεονάρντο. Αυτό ξέρω να στο απαντήσω εγώ.
Με εκτίμηση,
Νικολέττα
Συντάκτης: Νικολέττα Βασιλοπούλου
