«Θα σου δείξω αυτό που δεν είμαι»

Πόσο άραγε να μοιάζουν το έξω και το μέσα μας; Μια αέναη συζήτηση του «φαίνεσθαι και είναι», παίρνοντας ως απόλυτη παραδοχή πως αυτά τα δύο συνήθως αποκλίνουν. Και αφού αυτά διαφέρουν, η επόμενη σκέψη είναι το να ανακαλύψεις ποιο είναι το αληθές και ποιο το επίπλαστο. Και δεν μπορείς να βγάλεις ψεύτικο το μέσα μας∙ θα έβαζες σε ρίσκο ολόκληρη την κοσμοθεωρία του είναι. Πιο εύκολο είναι να πεις πως το έξω σου είναι αυτό που πάσχει, όπως και το ότι συζητάς για δύο εντελώς ανεξάρτητες οντότητες.

Αυτή η αυτονομία που φαντάζεσαι βέβαια δεν υπάρχει. Διαφέρουν δε διαφέρουν, το μέσα και το έξω, το σίγουρο είναι πως αλληλοεπηρεάζονται. Πιο σωστά, αλληλοκαθορίζονται. Επιλέγουμε την εικόνα που βγάζουμε προς τα έξω, είτε αυτή μας αντιπροσωπεύει πλήρως είτε όχι. Η εμφάνιση, το παρουσιαστικό, οι τρόποι και οι κινήσεις μας, είναι μόνο λίγα από αυτά που θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ρίχνοντάς μας μια μόνο ματιά, χωρίς να έχει άλλες πληροφορίες για το ποιόν μας. Ως σημαντικό επίτευγμα, μπορούμε να αναγνωρίσουμε σε κάποιους την επιτυχία τους να έχουν σε μια απόλυτη αρμονία και συνοχή την εικόνα τους με το είναι τους, ως μια αντανάκλαση του εαυτού τους. Το επίτευγμα αυτό δυστυχώς δεν είναι ούτε συχνό ούτε εύκολο.

Εξού και η ρήση με το περιτύλιγμα και το δώρο που βρίσκεται εντός. Αφού το έξω και το μέσα μας συχνά διαφέρουν, έχει περισσότερο νόημα να επικεντρωθεί κανείς στο μέσα, αν αυτό που ψάχνει είναι το να γνωρίσει τις αληθινές πτυχές της προσωπικότητας ενός ατόμου. Η αλήθεια όμως έχει πολλές μορφές, ιδιαίτερα αν αναφερόμαστε σε κάτι τόσο σύνθετο. Μια από αυτές αντανακλάται αναπόφευκτα κι από την εικόνα που επιλέγουμε να βγάλουμε προς τα έξω. Όχι γιατί απαραίτητα αντιστοιχεί σε κάποιο κομμάτι του χαρακτήρα μας, αν κι αυτό είναι επίσης πιθανό. Η αντανάκλαση θα βρίσκεται κυρίως στην επιλογή που κάναμε για την εικόνα αυτή.

Κι εξηγούμαι. Για κάποιους μπορεί το παρουσιαστικό ενός ατόμου να λέει πολλά και για άλλους να μη λέει τίποτα. Η αλήθεια είναι πως μεγάλο μέρος της εικόνας μας δεν καθορίζεται άμεσα από εμάς, αλλά από τα πρέπει και τους κανόνες που θέσαμε ως κοινωνία. Η εμφάνισή μας εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε, είτε αυτό είναι επαγγελματικό είτε προσωπικό, αφήνοντάς μας ένα μικρό ή ένα μεγάλο περιθώριο να διαφοροποιηθούμε μέσα σε αυτό. Τι μπορεί να λέει όμως αυτό για εμάς;

Μπορεί να μην υπάρχει λογική στο να κρίνεις την επιλογή κάποιου για την εικόνα που επέλεξε να βγάλει στην επιφάνεια, γιατί αυτή ίσως και να έχει καθοριστεί πριν από αυτόν γι’ αυτόν, σε ένα γενικότερο πλαίσιο κανόνων. Αυτό όμως που κρίνεις και τα συμπεράσματα που βγάζεις συνήθως αφορούν τις επιλογές μας να βρισκόμαστε στα συγκεκριμένα πλαίσια, κι αυτό αναπόφευκτα θα εκφράσει ένα μέρος της προσωπικότητάς μας.

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ είχε πει πως ο καθένας βάζει το «είναι» του στο «φαίνεσθαι». Καλώς ή κακώς, σε αυτό δύσκολα μπορείς να διαφωνήσεις. Όσο κι αν το «είναι» και το «φαίνεσθαι» δεν καταφέρνουν πάντοτε να ταυτιστούν, πόσο αντικειμενικό είναι το να εστιάζουμε μόνο σε ένα από τα δύο, όταν αυτά εξ ορισμού είναι συγκεχυμένα; Κυρίως όμως, πόσο ρεαλιστικό είναι το να το θέτουμε ως στόχο, το να βλέπουμε μόνο το μέσα των γύρω μας, όταν αυτό άμεσα ή έμμεσα μπορεί να επηρεάσει ή και να καθορίσει το έξω;