Το τέλος της ζωής είναι κάτι που καθένας μας αντιλαμβάνεται και νιώθει διαφορετικά. Κάποιοι το αποδέχονται, κάποιοι όχι. Δεν είναι μια εύκολη κατάσταση κι αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Υπάρχουν κάποιες στιγμές που λίγο πριν την τελευταία αναπνοή ακούγεται μια φράση που μπορεί για τους ανθρώπους που είναι γύρω από τον ετοιμοθάνατο να κρύβει κάποιο νόημα. Αρκεί να θυμηθούμε στην 6η σεζόν της σειράς «How I Met Your Mother» το 14ο επεισόδιο με τίτλο «Last Words». Σε αυτό το επεισόδιο ο Marshall, έχοντας χάσει τον πατέρα του από καρδιακή ανακοπή, προσπαθεί να φέρει στη μνήμη του τα τελευταία του λόγια προς αυτόν και ανακαλύπτει ότι έχει στον τηλεφωνητή μήνυμα από τον πατέρα του. Σύμφωνα με τους ηθοποιούς και τους fans ήταν το πιο heartbreaking επεισόδιο της σειράς και μας έκανε να σκεφτούμε δικές μας παρόμοιες στιγμές.
Όταν ένας διάσημος φεύγει από τη ζωή, υπάρχουν έντονες αντιδράσεις από τον κόσμο και σε μερικές περιπτώσεις γίνονται εκτενείς αναφορές στα media για τη ζωή και το έργο του. Όταν ο κόσμος βλέπει τη ζωή του ανθρώπου αυτού σε βίντεο, πολλές φορές αναρωτιέται το φινάλε, δηλαδή το πώς αποφάσισε να «κλείσει» το έργο της ζωής του. Για παράδειγμα, τα τελευταία λόγια που ακούστηκαν από το στόμα της Πριγκίπισσας Νταïάνας, λίγο μετά το τροχαίο στο Παρίσι το 1997 που η ίδια συνήλθε λίγα λεπτά μετά τη σύγκρουση ήταν σύμφωνα με μάρτυρες: «Θεέ μου, τι συνέβη εδώ;». Όταν αντιλήφθηκε τους παπαράτσι είπε «Αφήστε με επιτέλους ήσυχη». Συνήθως τα τελευταία λόγια των διασήμων κρύβουν έντονα συναισθήματα, όπως αγανάκτηση και αποστροφή στον οίκτο, γιατί ίσως δεν μπόρεσαν να ζήσουν όπως ήθελαν, όπως στην περίπτωση της Lady Di. Η άκρως δυναμική Αμερικανίδα ηθοποιός Joan Crawford έδωσε ισχυρή εντολή στην υπηρέτρια της: «Ανάθεμά σε! Μην τολμήσεις να ζητήσεις από τον Θεό να με βοηθήσει», δείχνοντας ότι δεν ήθελε να τη λυπούνται ακόμα και την ύστατη στιγμή. Ενώ η Φρίντα Κάλο φώναξε: «Επιθυμώ η έξοδος να είναι ευτυχισμένη και να μην ξαναγυρίσω ποτέ», κρύβοντας σε αυτή της φράση όλο τον πόνο που βίωσε το σώμα της.
Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια τα τελευταία λόγια ήταν λόγια αγάπης και ενδείξεις αφοσίωσης στον/στη σύντροφο ή στον/στη σύζυγο. Η ρομαντική συγγραφέας της «Jane Eyre», Charlotte Brontë, όντας εγκυμονούσα και νιόπαντρη το 1855, αρρώστησε και λίγο πριν ξεψυχήσει, είπε στον σύζυγό της «Δε θα πεθάνω, σωστά; Δε θα μας χωρίσει ο θάνατος, είμαστε ευτυχισμένοι». Ο Arthur Conan Doyle, «πατέρας» του Sherlock Holmes, έφυγε το 1930, απευθυνόμενος στη σύζυγό του «You are wonderful», ενώ ο Tomas Eliot έφυγε το 1965 ψιθυρίζοντας το όνομα της γυναίκας του «Valerie». Ακόμα και σήμερα συγκλονίζουν τα τελευταία λόγια αγάπης του Jean-Paul Sartre «I love you very much my dear Beaver», απευθυνόμενος στη γυναίκα της ζωής του Simone de Beauvoir το 1980.
Υπήρξαν όμως και αυτοί που ήθελαν να επιβεβαιώσουν ότι το τέλος θα έφτανε από στιγμή σε στιγμή και το περίμεναν, όπως ο Frank Sinatra που πρόλαβε να ψελλίσει «I’m losing it» λίγο πριν φύγει. Ο ιδιόρρυθμος Βρετανός πρωθυπουργός Winston Churchill απλώς είπε «Βαρέθηκα με όλα αυτά» και έπεσε σε κώμα. Κάποιοι διάσημοι βρήκαν τον χρόνο και αποδέχτηκαν την ιδέα του θανάτου και έτσι θέλησαν να διευκρινίσουν στους γύρω τους ότι είναι έτοιμοι να φύγουν. «Ένας από εμάς πρέπει να φύγει» ψιθύρισε ο Oscar Wilde, χωρίς να έχει διευκρινιστεί μέχρι σήμερα σε ποιον απευθυνόταν εκείνη τη στιγμή. Φυσικά κάποιοι παραμένουν εξίσου δυναμικοί ακόμα και την τελευταία στιγμή, όπως ο Πικάσο που ζήτησε από τους γύρω του να πιούν για αυτόν: «Πιείτε για μένα, πιείτε στην υγειά μου, ξέρετε ότι εγώ δεν μπορώ να πιώ πια». Και επειδή ο δυναμισμός κρύβει και την έκρηξη είναι χαρακτηριστική η ύστατη σύσταση του Βολταίρου στον ιερέα που ήρθε να τον εξομολογήσει, ζητώντας του να αποτάξει το κακό: «Έλα τώρα καλέ μου κύριε, δεν είναι ώρα να κάνουμε εχθρούς».
Πέρα από τους δυναμικούς, υπήρξαν και αυτοί που λύγισαν από τη σωματική και ψυχική τους κόπωση και στα τελευταία λόγια φάνηκε ότι ακόμα και αυτός που δείχνει άτρωτος, έχει αδυναμίες. Ο μουσικοσυνθέτης Beethoven φαίνεται να αδημονούσε για το τέλος στη φράση του «Στον Παράδεισο πλέον θα μπορώ να ακούω», έχοντας ζήσει μια ζωή στη σιωπή. Ενώ ο υπέροχος Λιγνός του κινηματογράφου, ο ηθοποιός Stan Laurel, το 1965 μετά από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια, λίγο πριν τον προδώσει η καρδιά του, ψιθύρισε στη νοσηλεύτρια ότι θα προτιμούσε να έκανε σκι παρά να το περνούσε όλο αυτό και ας μην είχε ανεβεί ποτέ σε πίστα. Ενώ ο γοητευτικός Humphrey Bogart, λίγο πριν εξοντώσει το κορμί του ο καρκίνος το 1957, θέλησε να το διασκεδάσει, λέγοντας ότι ήταν λάθος να το γυρίσει από ουίσκι στα μαρτίνι.
Υπάρχουν όμως και κάποια τελευταία λόγια που έγιναν μότο ζωής για αρκετό κόσμο και δείχνουν ότι κάποιοι διάσημοι ήθελαν να δώσουν συμβουλές στον κόσμο λίγο πριν φύγουν από τη ζωή. Το 1981 ο Bob Marley είχε πει στο γιο του λίγο πριν ξεψυχήσει «Money don’t buy life», δηλώνοντας μια φιλοσοφία ζωής. Λίγα χρόνια αργότερα, ο George Best, ένα από τα μεγαλύτερα ποδοσφαιρικά αστέρια του αγγλικού πρωταθλήματος, έκανε μια άστατη ζωή μετά τη λήξη της ποδοσφαιρικής του καριέρας, που περιλάμβανε μεγάλες δόσεις αλκοόλ που τον οδήγησαν σε κίρρωση του ύπατος. Το 2005, λίγο πριν ξεψυχήσει, έγραψε ένα σημείωμα και το άφησε δίπλα στο κρεβάτι του στο Νοσοκομείο Cromwell του Λονδίνου «Don’t die like me», θέλοντας έτσι να δώσει ένα παράδειγμα προς αποφυγή στους ανθρώπους που πάλευαν να ξεφύγουν από τον αλκοολισμό.
Όσο ο θάνατος φοβίζει και τρομάζει πολλούς ανθρώπους, τόσο θα κινεί την περιέργεια και θα αναζητάει ο κόσμος να μάθει ή να διαβάσει ποια ήταν η «last line» στο σενάριο της ζωής ενός διάσημου προσώπου. Ακούγεται ίσως μακάβριο, αλλά τα τελευταία λόγια είναι το κύκνειο άσμα κάθε ανθρώπου. Είναι η επιλογή που κάνει καθένας την ύστατη στιγμή, ένα είδος αποχαιρετισμού πριν πέσει η αυλαία. Απλά, λιτά και χωρίς πολλές λέξεις. Όπως του Λόρδου Βύρωνα στις 19 Απριλίου 1824, λίγο πριν ξεψυχήσει στο Μεσολόγγι. «Τώρα πάω για ύπνο. Καληνύχτα».
Συντάκτης: Κέλλυ Ιακωβίδου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
