«Love on the spectrum»· έρωτας κι αυτισμός συναντιούνται

Υπάρχει στο Netflix μια σειρά-ντοκιμαντέρ που λέγεται «Ο έρωτας στο φάσμα» (Love on the spectrum) και πραγματεύεται το πώς αντιμετωπίζουν τον έρωτα, το φλερτ, τα ραντεβού και τις σχέσεις άτομα με αυτισμό. Η λέξη «φάσμα» (spectrum) χρησιμοποιείται για να αναφερθεί στη νευροαναπτυξιακή αυτή διαταραχή, ακριβώς επειδή κάθε άτομο με αυτισμό διαφέρει ως προς τις λειτουργικές κι επικοινωνιακές δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

Μέχρι το τέλος της σειράς ήρθα σε επαφή με πολλές πληροφορίες που δε γνώριζα. Ένα άτομο με αυτισμό χαρακτηρίζεται κυρίως από δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία, αφού δεν του είναι εύκολο ν’ αναγνωρίσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του, να βάλει σε τάξη τις σκέψεις του και να τις διατυπώσει. Επίσης, πιθανόν να έχει οξυμένες τις αισθήσεις της γεύσης, της αφής, της όσφρησης και της ακοής, με αποτέλεσμα καθημερινά ερεθίσματα που για άλλους μπορεί να μην είναι καν αντιληπτά, για το ίδιο ν’ αποτελούν πηγή αποσυντονισμού κι άγχους, το οποίο συνήθως εκφράζει με επαναλαμβανόμενες, αμήχανες και νευρικές κινήσεις. Ακόμα, η σειρά περνάει το μήνυμα ότι εάν ένα άτομο με αυτισμό διαγνωστεί έγκαιρα και δεχθεί κατάλληλη παρέμβαση με ειδικά προγράμματα λογοθεραπείας, εργοθεραπείας και ψυχοκοινωνικής εκπαίδευσης, μπορεί να μειώσει σε μεγάλο βαθμό τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά στο ότι ο αυτισμός στους άντρες παρουσιάζει πιο εμφανή δείγματα σε σχέση με τις γυναίκες, ενώ τα επιστημονικά κριτήρια για τη διάγνωση των γυναικών είναι ακόμα ελλιπή, με αποτέλεσμα να υπάρχουν κορίτσια που ανήκουν στο φάσμα, αλλά αυτό να γίνεται αντιληπτό αργά, ακόμα και μετά την ενηλικίωσή τους.

Κύριος σκοπός του ντοκιμαντέρ είναι ν’ αναδείξει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αυτισμό, κυρίως σε νεαρή ηλικία, στον έρωτα, και ιδιαίτερα εκείνα που ανήκουν σε χαμηλότερα στρώματα του φάσματος από άποψη λειτουργικότητας. Τα άτομα αυτά, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε επίπεδο συναισθημάτων κι επικοινωνίας, έχουν ανάγκη ν’ αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν, να ερωτευτούν και να τα ερωτευτούν, να φλερτάρουν και να τα φλερτάρουν, όπως κάθε άτομο σ’ αυτόν τον κόσμο. Οι συμμετέχοντες στη σειρά δεν είναι ηθοποιοί που ενσαρκώνουν κάποιο ρόλο, αλλά αληθινά πρόσωπα. Πολλά άτομα με αυτισμό λόγω της κοινωνικής περιθωριοποίησης που κακά τα ψέματα υφίσταται -όσο κι αν δεν το αποδέχεται το κοινωνικό σύνολο-, αλλά και λόγω της δικής τους απομόνωσης σαν συνέπεια των δυσκολιών στην κοινωνική αλληλεπίδραση, εκφράζουν έντονα την πεποίθηση ότι δε θα βρουν ποτέ την αγάπη. Νιώθουν ότι δε θα καταφέρουν να γνωρίσουν τον αμοιβαίο έρωτα κι έχουν πειστεί ότι θα μείνουν μόνοι στη ζωή, όπως συχνά-πυκνά εξομολογούνται στη σειρά. Πολλοί απ’ αυτούς δεν έχουν βγει ποτέ ραντεβού, δεν έχουν δώσει πρώτο φιλί, δεν έχουν βιώσει τη γλυκιά προσμονή της συνάντησης.

Όλα τα παραπάνω, λοιπόν, αποκτούν υπόσταση για τους εμπλεκόμενους, μέσα απ’ αυτή τη σειρά ντοκιμαντέρ που φροντίζει να τ’ αποτυπώσει με γλυκύτητα, σεβασμό, αξιοπρέπεια και με κατάλληλη καθοδήγηση από ειδικευμένο σύμβουλο-θεράποντα. Σε κάθε επεισόδιο γίνεσαι μάρτυρας της προσπάθειάς τους να συνάψουν σχέση και των προκλήσεων που καλούνται ν’ αντιμετωπίσουν. Και λέγοντας προκλήσεις δεν αναφέρομαι μόνο στις κλασικές, όπως το ντύσιμο, το styling και τη γνωστή αμηχανία των ραντεβού, αλλά και στις επικοινωνιακές που έχει επιπλέον να διαχειριστεί ένα άτομο με αυτισμό.  Μαθαίνεις πόσο αγωνιούν, ίσως και μέρες πριν, σχετικά με το πώς θα κατορθώσουν να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν μια συζήτηση με το άλλο άτομο. Ετοιμάζουν λίστες με ερωτήσεις και θέματα προς συζήτηση, κάνουν πρόβες με υποθετικούς διαλόγους, προκειμένου να διαχειριστούν το αυξημένο άγχος και να προετοιμαστούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Γίνεσαι ακόμα μάρτυρας της αγωνίας τους να καταφέρουν να μεταφράσουν τα συναισθήματα του άλλου, προκειμένου να μην τον φέρουν σε δύσκολη θέση, να μην τον προσβάλουν με οποιονδήποτε τρόπο, να μην τον πληγώσουν άθελά τους. Ακόμα, έχουν την έννοια πώς θα κατορθώσουν να κατανοήσουν τον σκοπό του άλλου, τις σκέψεις, τα πιθανόν κρυφά νοήματα και τον σαρκασμό.

Μέσα απ’ όλη αυτή τη γενναία προσπάθεια, συνειδητοποιείς την ειλικρίνεια που διακατέχει ένα άτομο με αυτισμό, αφού θα πει ακριβώς αυτό που σκέφτεται κι αισθάνεται, με διακριτικότητα, τακτ και σεβασμό, ώστε να αποφύγει να γίνει ο πομπός οποιασδήποτε αστοχίας, όπως ακριβώς φοβάται μη γίνει δέκτης.

Όσο για το πώς αντιμετωπίζονται στις σχέσεις τ’ άτομα με αυτισμό, δυστυχώς δεν έχω ν’ αναφέρω πολλά, αφού στο ντοκιμαντέρ κατά κύριο λόγο όλα συμβαίνουν ανάμεσα σ’ άτομα που ανήκουν στο φάσμα. Αυτό συνέβη για δύο λόγους. Αφενός γιατί ένα αυτιστικό άτομο νιώθει λιγότερο άγχος με τη συναναστροφή -στον τομέα των σχέσεων- με άτομα στο φάσμα, αφού υπάρχει αμοιβαία κατανόηση των όποιων δυσκολιών -όπως οι ίδιοι οι συμμετέχοντες παραδέχτηκαν- κι αφετέρου γιατί τ’ άτομα που δεν ανήκουν στο φάσμα τείνουν να νιώθουν αμήχανα μπροστά σ’ αυτή τη νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Αντιθέτως, τα άτομα του οικείου περιβάλλοντος των συμμετεχόντων -οικογένεια και φίλοι-, προφανώς λόγω της επαρκούς πληροφόρησης κι εξοικείωσης, φάνηκε να κάνουν το προφανές, να βλέπουν δηλαδή το άτομο πέρα από την πάθηση.

Συμπερασματικά, το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ με βοήθησε ν’ αλλάξω με πολλούς τρόπους, αφού άνοιξε μπροστά μου έναν κόσμο για τον οποίο γνώριζα ελάχιστα. Κι ως γνωστόν για ό,τι δε γνωρίζεις καλά, τείνεις να νιώθεις αμήχανα ή σχεδόν αδιάφορα, όχι με την κακή έννοια αλλά με την έννοια της έλλειψης πληροφόρησης. Συνιστώ, λοιπόν, ανεπιφύλακτα να παρακολουθήσετε τη σειρά «Έρωτας στο φάσμα» και τότε θ’ αντιληφθείτε αυτό που διατυπώνουν οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια, ότι δηλαδή κάθε άνθρωπος έχει ως ένα βαθμό γονίδια που προδιαθέτουν για αυτισμό κι έτσι είναι αρκετά δύσκολο να υπάρξει σαφές όριο προσδιορισμού του φάσματος.