Τα δώρα της Αnna Freud στην παιδική ψυχανάλυση

«Έχουμε το δικαίωμα να ζητάμε από τον δάσκαλο ή τον παιδαγωγό να γνωρίζει τις εσωτερικές του συγκρούσεις και να είναι σε θέση να τις ελέγχει, πριν αρχίσει να εργάζεται στον παιδαγωγικό τομέα. Στην αντίθετη περίπτωση, οι μαθητές του θα αποτελούν γι’ αυτόν ένα λίγο ή πολύ ευνοϊκό υλικό, για να εκτονώσει πάνω τους τις δικές του ασυνείδητες κι άλυτες δυσκολίες», έγραψε η Anna Freud στο έργο της «Ψυχανάλυση και Παιδαγωγική».

«Η απώθηση αναφέρεται στη διαδικασία με την οποία το Eγώ σπρώχνει στο ασυνείδητο τις μη αποδεκτές ορμές του που είναι εμπόδιο για την ακεραιότητά του. Δηλαδή η απώθηση είναι όχι μόνο ένας μηχανισμός άμυνας αλλά και ο στόχος όλων των άλλων μηχανισμών», έγραψε στο πολύ γνωστό έργο της «Το Εγώ και οι Μηχανισμοί Άμυνας».

Ξεκινώντας ως δασκάλα Δημοτικού για κάποια χρόνια, στην πορεία το ενδιαφέρον της στράφηκε ολοκληρωτικά στην ψυχολογία του παιδιού. Πολλοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι η επιμονή της να δουλέψει πάνω στην παιδική ψυχολογία, δημιουργήθηκε από τα δύσκολα παιδικά χρόνια που είχε, έχοντας όχι και τόσο καλές σχέσεις με τη μητέρα της και τις αδερφές της. Στην πραγματικότητα, έχει επικρατήσει η άποψη ότι η Άννα ποτέ δεν κατάφερε να έχει στενή σχέση με τη μητέρα της, ενώ πολλά προβλήματα είχε και με τη μια αδελφή της.

Βεβαίως, η στενή σχέση που είχε με τον πατέρα της Sigmeud Freud, την έφερνε όλο και πιο κοντά στα μονοπάτια της ψυχανάλυσης. Ωστόσο, η Άννα επικεντρώθηκε στη φάση της ύστερης παιδικής ηλικίας και της προεφηβείας κι όχι τόσο στην προ-οιδιπόδεια περίοδο, ενώ σταθμός-ορόσημο για τη φήμη της ως στο πεδίο της Ψυχανάλυσης, αποτέλεσε το έργο της «Το εγώ και οι μηχανισμοί άμυνας», το 1936, χάρη στο οποίο δόθηκε ώθηση στην εξέλιξη της ψυχολογίας του Εγώ.

Σύμφωνα με την Anna Freud, ο βασικότερος μηχανισμός άμυνας του ανθρώπου είναι η «απώθηση», αυτή η ασυνείδητη διαδικασία (που αναφέραμε και πριν), η οποία αναπτύσσεται, ενώ το παιδί μαθαίνει ότι ορισμένες ορμές αν τεθούν σε ενέργεια, μπορεί να αποδειχθούν μη ευνοϊκές γι’ αυτό. Βέβαια, κάνει αναφορά για πολλούς μηχανισμούς άμυνας, όπως είναι η «απομόνωση» κατά την οποία αποκόβεται μια εμπειρία από τη συναισθηματική της φόρτιση, παρατηρώντας με αυτό τον τρόπο ότι το συνειδητό μέρος του εαυτού ψάχνει να βρει την ανάμνηση ενός περιστατικού,  απογυμνωμένου όμως  από το συναίσθημα. Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει η «αντιστάθμιση», η οποία είναι η αντικατάσταση μιας ορμής, μίας σκέψης ή ενός συναισθήματος που γεννά άγχος, με το ακριβώς αντίθετο συναίσθημα ή ορμή. Γιατί όμως γίνεται αυτό; Γιατί απλούστατα, δεν είναι αποδεκτό από το υπέρ-εγώ!

Τέλος, η Αnna Freud αναφέρθηκε και στην «εκλογίκευση». Πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας, τον οποίο σίγουρα κι εσύ θα έχεις χρησιμοποιήσει ουκ ολίγες φορές και στον οποίο ένα άτομο χρησιμοποιεί τη λογική για να απωθήσει επίπονα συναισθήματα, επιθυμίες ή σκέψεις που του φέρνουν έντονο άγχος. Με πιο απλά λόγια, κάνοντας χρήση λογικών επιχειρημάτων, το άτομο προσπαθεί να αποδείξει στον εαυτό του και στους άλλους ότι η συμπεριφορά, οι επιθυμίες και τα κίνητρά του είναι σωστά.

Συνεχίζοντας, η αφοσιωμένη και γεμάτη στοργή και τρυφερότητα για τα παιδιά, Anna Freud, κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου, ίδρυσε ένα πρότυπο νηπιαγωγείο στο Λονδίνο για τα ορφανά ή τα εγκαταλελειμμένα παιδιά. Η προσφορά της όπως διαπιστώνουμε είναι αναμφισβήτητη, στηρίζοντας, βοηθώντας και συμβάλλοντας στην όσο το δυνατόν ομαλότερη ανάπτυξη και ανάκαμψη αυτών των παιδιών. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά εν συνεχεία, το 1952, ίδρυσε στο Λονδίνο Κλινική Παιδικής Ψυχοθεραπείας, η οποία σήμερα είναι γνωστή με το όνομα «Anna Freud Centre», παρέχοντας σπουδαίες ερευνητικές, εκπαιδευτικές και ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες. Πρόκειται για ένα κέντρο όπου βρίσκουν ανακούφιση βρέφη, μικρά παιδιά, αλλά και έφηβοι οι οποίοι υποφέρουν από προβλήματα συμπεριφοράς, αγχώδεις διαταραχές, φοβίες, κατάθλιψη.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, αυτή η σπουδαία γυναίκα, συνέχισε το έργο της πάνω στην ψυχολογία των παιδιών και δε σταμάτησε να μιλάει σε πολλά πανεπιστήμια, κυρίως στις ΗΠΑ, ασχολούμενη με τα προβλήματα των συναισθηματικά στερημένων παιδιών και τις συνέπειες στην ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Πολλοί από αυτούς τους μηχανισμούς άμυνάς της είναι γενικώς αποδεκτοί στο χώρο της Ψυχανάλυσης μέχρι σήμερα, ενώ το  «Anna Freud Centre» συνεχίζει να προσφέρει έργο και να χαίρεται το σεβασμό και την αποδοχή όλων. Σ’ ευχαριστούμε Αnna Freud!

Φωτογραφία από: Freud museum London

Θελουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ