Είναι οι υπερεμπλεκόμενες οικογένειες εν δυνάμει κακοποιητικές;

«Η σιγουριά είναι ο εχθρός της αλλαγής», ανέφερε ο κορυφαίος ψυχίατρος Σαλβαδόρ Μινούτσιν. Και με αφορμή αυτή τη φράση αναζητήσαμε μια θεωρία του που στόχο έχει να περιγράψει τα προβλήματα που παρουσιάζονται στις σχέσεις των μελών της οικογένειας. Ακούει στον όρο «υπερεμπλοκή» και μελετάει οικογενειακούς κανόνες που δεν είναι ικανοί να διασφαλίσουν τη φυσιολογική λειτουργία της οικογένειας και να της δώσουν σωστό προσανατολισμό.

Η υπερεμπλοκή δεν απέχει πολύ από τις ελληνικές οικογένειες των παλαιότερων γενιών -μας εξηγεί η ψυχολόγος Zawn Villines σε έρευνά της. Όταν τα μέλη μιας οικογένειας εμπλέκονται συναισθηματικά το ένα στη ζωή του άλλου σε σημείο που τα όρια χάνονται ή όταν τα παιδιά παντρεύονται, αποκτούν τη δική τους οικογένεια αλλά παραμένουν προσκολλημένα στους γονείς, μιλάμε για υπερεμπλοκή. Το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται κι όταν οικογένειες κρύβουν πολλά μυστικά και τα μέλη χάνουν τη σημασία της αλήθειας και την μπερδεύουν με την πραγματικότητα. Μπορεί να σκέφτεσαι ότι πίσω από αυτό κρύβονται οικογενειακά συστήματα που έχουν αδυναμίες ή μη καθορισμένα όρια. Κι έχεις απόλυτα δίκιο. Ύπουλη κατάσταση η υπερεμπλοκή, δύσκολο να εμποδίσεις τις εξαρτητικές σχέσεις. Όταν δεν παίρνεις θέση, όμως, θέτεις την ατομικότητα και την αυτονομία σου σε κίνδυνο και φυσικά διευκολύνεις την παραμέληση, τη μυστικότητα, τον εθισμό και την άρνηση. Και δυστυχώς θύματα είναι κυρίως τα παιδιά.

Συναισθηματική ανωριμότητα, εργασιομανία, τζόγος, αλκοολισμός, διατροφικές διαταραχές, υποθέσεις μοιχείας, διαταραχές διάθεσης ή προσωπικότητας, καταχρηστική σχέση μεταξύ των μελών της οικογένειας, είναι μερικά από αυτά που θέτουν σε κίνδυνο τα μέλη της. Κι αν η υπερεμπλοκή δεν οδηγεί πάντα στην κακοποίηση, τις περισσότερες φορές οδηγεί τα μέλη της οικογένειας στο να μη σέβονται το ένα το άλλο, με αποτέλεσμα συγκεκριμένες αξίες να μη μοιράζονται ή να μην υπάρχουν καθόλου. Ως παράδειγμα μπορούν να προβληθούν ένας πατέρας και μια μητέρα που αφού δε βλάπτουν σωματικά τα παιδιά τους, θεωρούνται σωστοί παρά τη δυσλειτουργική συμπεριφορά τους. Σε μια τέτοια οικογένεια, τα παιδιά είναι σχεδόν αδύνατο να λάβουν αξίες, αφού κάθε λανθασμένη συμπεριφορά θεωρείται τελικά υγιής.

Ποια είναι όμως τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά των υπερεμπλεκόμενων οικογενειών; Στη βιβλιογραφία, σχετικά με την επανεξέταση της έννοιας της οικογενειακής εμπλοκής, εντοπίσαμε μερικά χαρακτηριστικά που έρχονται να μας δώσουν μια απάντηση. Εκεί συναντήσαμε τον ρόλο του ειρηνοποιού. Όλοι έχουν έναν ρόλο φυσικά σε μια κοινωνική ομάδα, αλλά ο συγκεκριμένος είναι αυτός που προσπαθεί να εξομαλύνει τις συγκρούσεις που δημιουργεί ο θύτης της οικογένειας αλλά κι αυτός που ταυτόχρονα ενοχοποιεί άλλα μέλη επειδή προσπαθούν να θέσουν υγιή όρια -γιατί επιθυμεί τη στενή επαφή των μελών και τη διατήρηση της οικογένειας.

Στη λίστα με τις υπερεμπλεκόμενες οικογένειες συμπεριλαμβάνεται και το θέμα ψυχικής υγείας ή κατάχρησης ουσιών. Συνήθως σε μια τέτοια περίπτωση τα μέλη της οικογένειας προσπαθούν να θεωρήσουν αυτή την επιβλαβή συμπεριφορά ως κάτι φυσιολογικό με σκοπό την αποφυγή της θεραπείας. Φυσικά οι διαφωνίες δεν έχουν χώρο στις υπερεμπλεκόμενες οικογένειες -ακόμα κι αν πρόκειται για τον εθισμό κάποιου-, γιατί αυτό θεωρείται προδοσία μεταξύ των μελών. Όπως προδοσία θεωρείται η επιλογή ενός ενήλικου παιδιού να περάσει τις διακοπές με τα πεθερικά του. Ασυνήθιστο επίπεδο εγγύτητας, αλλά η αποκλήρωση δεν είναι μακριά.

Τώρα αν αναρωτιέσαι για τους συναισθηματικούς δεσμούς των μελών μιας τέτοιας οικογένειας, δύσκολα θα καταλήξουμε κάπου. Κανένας δεν ξέρει από πού ξεκινάνε τα συναισθήματα του ενός και πού τελειώνουν τα συναισθήματα του άλλου. Υπάρχουν όμως κάποιες σιωπηρές νόρμες σ’ αυτές τις οικογένειες. Κι αυτές τις θεωρούν φυσιολογικές, ακόμα και σε ασυνήθιστες ή δυσλειτουργικές καταστάσεις. Ένας από τους κανόνες που χωλαίνουν είναι να μην καλούν ποτέ την αστυνομία ακόμα και μπροστά σε μια κακοποίηση.

Όμως το αρνητικό και το πιο επιβλαβές είναι ότι η υπερεμπλοκή επιτρέπει την κακοποίηση. Τα μέλη της δυσκολεύονται να δημιουργήσουν υγιείς σχέσεις μ’ άλλους ανθρώπους ενώ συχνά βλέπουν τις φυσιολογικές συμπεριφορές των άλλων ως προβληματικές. Με το τραύμα να θεωρείται ως φυσικό ή δικαιολογημένο, δημιουργούνε δυσλειτουργικούς δεσμούς και δέχονται έναν νέο κύκλο κακοποίησης που ενώνει τα μέλη της καινούριας τους οικογένειας. Το περίεργο είναι ότι και τα θύματα φτάνουν στο σημείο να δέχονται την κακοποίηση ως δεδομένη. Αν κάτι χαρακτηρίζει αυτά τα άτομα είναι η αγνόηση των δικών τους συναισθημάτων και αξιών. Αμφισβητούν τις αναμνήσεις τους, διερωτώνται αν όλα αυτά τους συνέβησαν πραγματικά ή αν η κακοποίηση τούς άξιζε. Και δυστυχώς ακολουθούν αυτό το σκεπτικό και στη μετέπειτα ζωή τους.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!