Ο όρος «εξουσία» δεν αφορά μόνο το κράτος και δεν υφίσταται μόνο όταν γίνεται συζήτηση για νόμους και κανόνες. Υπάρχει και εκεί που πρέπει ο αυθορμητισμός να βγαίνει αβίαστα και οι άνθρωποι να δένονται. Υπάρχει εκεί που νομίζουμε πως έχουμε ένα στήριγμα, ένα πρόσωπο κοντά μας, δίπλα μας, προχωρώντας μαζί του side by side. Μα μόλις γίνουν ορατές εξουσιαστικές τάσεις, όλα τα τελευταία αμαυρώνονται. Είναι σαν ντόμινο. Με το που βγει ένα χαρακτηριστικό στην επιφάνεια, ξεπροβάλλουν και τα υπόλοιπα ενοχλητικά γρήγορα ενώ κάποια από τα όμορφα γκρεμίζονται κάνοντας έναν ενοχλητικό κρότο. Μπορούμε να μιλάμε για πραγματική φιλία αν το άτομο που αποκαλούμε φιλαράκι μας έχει τέτοιες τάσεις;
Μην κάτσεις και σκεφτείς αν εσύ έχεις κάνει κάποιο λάθος. Η φιλία μπορεί να αποτελεί κατά κάποιον τρόπο μία επιλογή, αλλά συνήθως προκύπτει αβίαστα. Τυχαίνει και καρμικά, τα πίνετε μαζί, μοιράζεστε πράγματα, γνωρίζεστε. Το πόσο ανεβάζει κάποιον η επιβολή μέσα στη φιλία δυστυχώς δεν μπορείς να το γνωρίζεις από την αρχή, εφόσον η σχέση προκύπτει ουσιαστικά στην πορεία. Είναι και λίγο αυτό που με την κοινωνικοποίηση παραμερίζουμε κάποια χαρακτηριστικά που ίσως μας κλοτσήσουν επειδή επικρατεί ο «ενθουσιασμός» μίας νέας γνωριμίας, επαφής και γενικότερα επέκτασης του κοινωνικού κύκλου.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είσαι καχύποπτος. Να είσαι με μία λίστα στο μυαλό σου, έτοιμος να σημειώσεις “check” στα αντίστοιχα κουτάκια, ώστε να βρεις το κατάλληλο φιλαράκι ή να απομακρύνεις χωρίς λόγο ανθρώπους από τη ζωή σου στερώντας στον εαυτό σου στιγμές. Κανένας δεν είπε επίσης πως αν ο άνθρωπος απέναντί σου φερθεί με έναν τρόπο, εσύ πρέπει να κάθεσαι και να ανέχεσαι παθητικά τη στάση του. Πρόσεξε γιατί είναι πολύ εύκολο, ειδικά αν είσαι πιο ευάλωτος χαρακτήρας, να προσπαθήσεις να «λύσεις» τις συμπεριφορές του φίλου σου ρίχνοντας πάνω σου κομμάτια της. Μπορείς φυσικά να δηλώσεις τη θέση σου, να εκφράσεις όσα νιώθεις με αυτήν την κατάσταση και να πράξεις αναλόγως χωρίς να πρέπει απαραίτητα να δικαιολογήσεις τις πράξεις σου. Αν με ρωτάς, μια φιλία δεν έχει μέλλον όταν υπάρχει έστω και ένα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, όχι τουλάχιστον αν δε γίνει κάτι ώστε να πάψουν.
1. «Εγώ τα σπάω κι αυτό αρκεί!»
Ένα άτομο με τέτοιες τάσεις συχνά θεωρεί πως ο χαρακτήρας του είναι αλάνθαστος, πως αγγίζει την τελειότητα, πως η εμφάνισή του θα έπρεπε να αποτελεί πρότυπο και πως κάπου μάλλον υπερέχει από την πλειοψηφία. Γενικότερα θεωρεί πως έχει χτίσει ένα ιδανικό προφίλ, το οποίο κάνει για όλες τις περιστάσεις και τα βγάζει πέρα σε κάθε συνθήκη. Με τις ώρες μπορεί να μιλάει για όσα έχει καταφέρει, μέχρι τη στιγμή εκείνη που σου απευθύνεται έχοντας βλέμμα που δεν αναμένει -ή σηκώνει- αφήγηση καλύτερων επιτευγμάτων. Η έπαρση είναι πολύ πιθανό να τον αντιπροσωπεύει. Η αλήθεια είναι πως δεν μπορείς να καταλάβεις απόλυτα αν αντιλαμβάνεται το ύφος του και τη στάση του. Μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να μη σκέφτεται καν το πώς φαίνεται το χαρακτηριστικό του αυτό στους γύρω του και ειδικά στους φίλους του. Ίσα-ίσα του δίνει δύναμη. Νιώθει καλά με την προβολή του ως τέλειου φίλου και ανθρώπου. Αρκεί να μην τον διακόψεις και πεις κάτι για σένα.
2. «Εγώ θα σου πω τι θα κάνεις εσύ δεν ξέρεις»
Μη σου κάνει εντύπωση αν το φιλαράκι που την έχει δει διασώστης σου επιβληθεί κατά αυτόν τον τρόπο. «Δεν μπορείς, άλλωστε, να ξέρεις καλύτερα από εκείνον για σένα». Αναιρεί το πώς εκτιμάς τα πράγματα στην προσωπική σου ζωή και υποτιμά τις αντιδράσεις σου. Πιθανόν να μη σε έχει ακούσει καθόλου, όταν -κι αν- μπήκες στη διαδικασία να εξηγήσεις τη δική σου οπτική. Είναι σαν να ακολουθεί ένα μοτίβο και να κρίνει με αυτό για όλους τους ανθρώπους, από τη στιγμή που θεωρεί πως τα προβλήματά τους -μέσα σε αυτά και τα δικά σου- τα έχει φάει με το κουτάλι κι ας μην ισχύει κάτι τέτοιο ουσιαστικά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το να είναι απόλυτος σε κάθε τι που μπορεί να προτείνεις ως λύση, μη σε εκπλήξει. Όσο δεκτικός κι αν είσαι στο να το ακούσεις, ειδικά αν κάνεις υπομονή προς το πρόσωπό του, εκείνο θα έχει ασπίδες στα αυτιά, γιατί θεωρεί και θα θεωρεί πως γνωρίζει πολλά περισσότερα, με ειδίκευση στα μελλοντικά γεγονότα. Ψευδαίσθηση.
3. «Να σου δώσω κάτι καλύτερο να φορέσεις;»
Ας εξετάσουμε και κάτι πιο απλό, καθημερινό και σύνηθες μέσα σε μία φιλία. Κάνε εικόνα. Είναι να βγεις με το φιλαράκι και να πας είτε σε κάποια δραστηριότητα, είτε χαλαρά για καφέ ή ποτό, είτε μια βόλτα γενικότερα. Όσο και να έχεις περιποιηθεί τον εαυτό σου, όσο όμορφα και να έχεις νιώσει όταν βγήκες από το σπίτι, όσο και ωραία να αισθάνεσαι μέσα στα ρούχα σου, ακούς πως κάτι πάει λάθος. Ακόμη και να μη σε έχει δει ακόμη, μπορεί να κάνει κάποιο σχόλιο του τύπου «εγώ να ξέρεις θα βάλω αυτό» και σχεδόν μπορείς να ακούσεις την παράκληση για να εμφανιστείς με κάτι αντίστοιχο. Δύσκολα θα δείξει θαυμασμό. Δεν είναι πως δε θα του άρεσε απαραίτητα η εμφάνισή σου, απλώς «με μια μικρή αλλαγή θα ήταν τέλειο». Μην ψαρώσεις και ακούσεις δηλώσεις τύπου: «δεν είναι για την περίσταση», «είναι too much» ή «πολύ casual». Το μόνο που θα έρθει σαν αποτέλεσμα είναι να πάψεις να νιώθεις άνετα, θα αισθανθείς μία ανασφάλεια. Και οι φίλοι πρέπει να κάνουν το αντίθετο ο ένας για τον άλλον. Δεν το κάνει πιθανότατα με κακή πρόθεση. Δε θα του περάσει από το μυαλό πως μπορεί να κλονιστεί η αυτοπεποίθησή σου ή να σε πληγώσει με μία τέτοια συμπεριφορά. Δε θα σκεφτεί το σενάριο κάτι τέτοιο να σου χαλάσει την έξοδο ή την ημέρα. Η άποψή του όμως πρέπει να ειπωθεί γιατί, όπως το βλέπει ο ίδιος, έτσι φέρεται ο σωστός ο φίλος.
4. «Μη με ξαναρωτήσεις αφού δε με ακούς»
Οι εξουσιαστικές τάσεις και η υποστήριξη στις επιλογές ενός άλλου, είναι έννοιες τσακωμένες από ανέκαθεν. Δε δέχεται ένας τέτοιου τύπου άνθρωπος να μην κάνεις πράξη κάτι που εκείνος σου έχει προτείνει, το νιώθει για προσβολή. Κι αν έχεις αντιπρόταση, συχνά κάτι δε θα του αρέσει και θα καταλήξει να μην το εγκρίνει. Δεν μπορεί να ακούσει την αντίθετη οπτική, ή αν την ακούσει εύκολα την ακυρώνει. Για εκείνον είναι ξεκάθαρο σφάλμα να μην ασπαστείς την τεχνική του, «θα σου βγει σε κακό». Για να καταλάβεις με τι άνθρωπο έχεις να κάνεις, πρέπει να εστιάσεις στο πώς αντιδρά. Θυμώνει; Δε σου δίνει ούτε χώρο ούτε χρόνο να σκεφτείς παρά έρχεται με έτοιμες και «ιδανικές» λύσεις; Σπεύδει σε μια αντικειμενικά αδικαιολόγητη συμπεριφορά μέσα στα νεύρα; Μιλάει απότομα βάζοντας σε λειτουργία αμυντικούς μηχανισμούς; Όλα αυτά είναι σημάδια και μην τα αγνοείς. Αν είναι δύσκολο να μπουν όρια, τότε ακόμη και η επιθετικότητα δεν είναι εκτός τραπεζιού.
5. «Είχαμε πει να βρεθούμε και μισή και είναι και τριανταπέντε· εντάξει αδικαιολόγητο!»
Μπορεί να πιαστεί από κάτι πολύ μικρό για να εκνευριστεί. Έχει απαιτήσεις, με τις οποίες κάποιες φορές ίσως να απορείς. Δε νοείται να αργήσεις πέντε, δέκα, είκοσι ή τριάντα λεπτά, επειδή πολύ απλά έκανες μια στάση για να φας, άργησε το ταξί ή το πιο απλό, σε πήρε λίγο ο ύπνος. Νιώθεις να ξεχνά πως είσαι άνθρωπος κι όχι ρομπότ. Μα αυτό που φωνάζει από μίλια μακριά την ανάγκη για την επιβολή είναι πως σε συγκρίνει με τον ίδιο. Σύγκριση γιατί; Διαφορετικοί άνθρωποι δεν είστε; Από πότε η ανάγκες και τα προγράμματα πρέπει να είναι ίδια; Και είναι κρίμα να μεγαλοποιούνται οι καταστάσεις. Είναι κρίμα να νιώθεις να σου παίρνουν το κεφάλι για κάτι αμελητέας σημασίας, όπως αυτής του παραδείγματος. Είναι κρίμα γενικότερα με τους φίλους μας να μη νιώθουμε άνετα να είμαστε ο εαυτός μας. Σκέψου το.
Συντάκτης: Γεωργία Ρουμελιώτη
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Ρουσσάκη
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Ρουσσάκη
