Ένα ψυχιατρείο στη γειτονιά μου

Ψυχική Υγεία. Δυο λέξεις, μια κατάσταση, κανένας ορισμός. Κι όμως! Για κάτι τόσο πολύτιμο και περιζήτητο, υπάρχει το αντιφατικό φαινόμενο της απουσίας σαφούς ορισμού. Συναντά κανείς στην αναζήτησή του πολλές περιγραφές για το τι μπορεί να περιλαμβάνει. Βρίσκει ακόμη περισσότερες αναφορές για συνθήκες και συμπεριφορές που δείχνουν διαταραχή της ψυχικής υγείας. Αλλά έναν ξεκάθαρο ορισμό του τι είναι ψυχική υγεία, δε θα εντοπίσει εύκολα κανείς στη βιβλιογραφία.

Σε αυτό το θολό τοπίο, λοιπόν, έχουμε μια μορφή υγείας που ενώ όλοι αναζητούμε, στην πράξη δεν ξέρουμε ποια ακριβώς είναι. Δεν ξέρουμε πού τελειώνουν τα όριά της και πού αρχίζει η παθολογία της. Και μέσα σ’ όλα αυτά έρχονται τα κέντρα αποκατάστασης ψυχικής υγείας, τα κέντρα ημερήσιας φροντίδας ψυχικά ασθενών, οι ψυχιατρικές δομές, να βρουν τον χώρο τους. Έχουν, μάλιστα, δύο ζητούμενα ν’ αντιμετωπίσουν. Αφενός τον χώρο τους στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Τη δυνατότητα οποιοσδήποτε αντιμετωπίζει κάποιο θέμα με την ψυχική του υγεία, να μπορεί κάπου να απευθυνθεί. Αφετέρου το χωροταξικό. Για το οποίο, συχνά, χρειάζεται να παλέψουν.

Το στίγμα, βλέπετε, μια δομής ψυχικής υγείας κοντά στο σπίτι μας, στο σχολείο του παιδιού μας, στον δρόμο μας για τη στάση του λεωφορείου, είναι κάποιες φορές ασήκωτο στα μάτια μας, τα μάτια των κατοίκων μιας περιοχής όπου βρίσκεται ή πρόκειται να στεγαστεί μια τέτοια δομή. Έχουμε τότε φαινόμενα και δράσεις μέσα από τα οποία αντιδρούν. Οργανώνονται και ξεσηκώνονται. Ή ακόμα κι αν δεν κάνουν κάτι τόσο θορυβώδες, προβαίνουν σε έμπρακτη στιγματοποίηση. Αποφεύγουν τον δρόμο που υπάρχει η δομή ψυχικής υγείας, αποφεύγουν τα σπίτια που βρίσκονται γύρω της. Αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν κατάματα τα άτομα που εισέρχονται ή εξέρχονται από αυτές. Και, τελικά, αποφεύγουν να συνυπάρξουν με μια πραγματικότητα. Απλώς αποφεύγοντάς τη.

Ας γυρίσουμε, όμως, λίγο πίσω στην αρχή εκεί που αναζητούσαμε τον ορισμό. Αλήθεια, πόσοι από εμάς μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι δε διαταράσσεται η ψυχική μας υγεία; Συχνότερα ή σπανιότερα. Για μικρότερη ή μεγαλύτερη διάρκεια. Σε μια υποθετική ερώτηση «αισθάνεστε ψυχικά υγιείς» πόσοι θα απαντούσαμε καταφατικά με άνεση και βεβαιότητα; Αυτό που είναι καλό να σκεφτούμε και να έχουμε υπόψη είναι ότι κάποιες φορές τα όρια είναι τόσο λεπτά και δυσθεώρητα, που η στιγμή που κάποιος τα ξεπερνά είναι, πραγματικά, ένα βήμα δρόμος.

Μήπως να το ξανασκεφτούμε; Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι εξωγήινοι ούτε εξωπραγματικοί. Μπορεί να είναι άνθρωποι που ως χθες ήταν λειτουργικοί. Μπορεί ακόμα να είναι λειτουργικοί σε κάποια επίπεδα. Τόσο, που αν δεν τους βλέπαμε να βγαίνουν από μια τέτοια πόρτα μπορεί ποτέ να μη σκεφτόμασταν ότι κάτι συμβαίνει με την ψυχική τους υγεία.

Υπάρχουν από την άλλη, ασφαλώς, κι άνθρωποι που βρίσκονται σε αυτούς τους χώρους και δεν υπήρξαν ποτέ λειτουργικοί. Ας σταθούμε, όμως, όλοι κι ας δώσουμε μεγάλη προσοχή σε τούτο. Η έλλειψη λειτουργικότητας αναφέρεται στην αδυναμία ένταξης ενός ατόμου στις κοινωνικές απαιτήσεις. Είναι η μη αποτελεσματική αυτοεξυπηρέτηση, με βάση τα κοινωνικά εγκατεστημένα ζητούμενα. Ας πάρουμε για παράδειγμα το φάσμα του αυτισμού. Το ότι ένα άτομο με Διαταραχή στο φάσμα του Αυτισμού δεν μπορεί να μπει στα κοινωνικά πρότυπα και τις νόρμες, είναι ένα από τα διαγνωστικά του χαρακτηριστικά. Αυτό που πάντα λέμε, όμως, είναι ότι πολλά απ’ αυτά τα άτομα χρειάζεται να τα προσεγγίσουμε σα να μην ξέρουν τη γλώσσα μας. Όταν λέμε, για παράδειγμα, σε ένα άτομο με ΔΑΦ «φόρεσε το παντελόνι σου» ή «κοίταξέ με όταν σου μιλάω» ή «μείνε καθιστός όσο κάνουμε μάθημα», είναι κάτι που για έναν δικό του, ξεχωριστό λόγο λειτουργίας του εγκεφάλου του, δε γίνεται κατανοητό. Αν το δείξουμε, ή το τραγουδήσουμε ή το ζωγραφίσουμε, μπορεί το άτομο να το καταλάβει πιο αποτελεσματικά.

Είναι ο κώδικας που χρειάζεται ν’ αλλάξει κι όχι το άτομο. Κι είναι ένα μόνο παράδειγμα για να μπορέσουμε κάπως να το αντιληφθούμε. Η ουσία, σε κάθε περίπτωση, είναι ότι είναι ο τρόπος που επικοινωνούμε αυτός που πρέπει να διευρυνθεί και να προσαρμοστεί κι όχι το άτομο με ψυχική διαταραχή εκείνο που πρέπει ν’ αλλάξουμε.

Η συνειδητοποίηση είναι δύσκολη. Η αποδοχή δυσκολότερη. Ειδικά όταν η εγγύτητα με άτομα με ψυχικές διαταραχές είναι μεγαλύτερη από όσο κάποιος μπορεί να διαχειριστεί. Τότε έρχεται η αντίδραση. Τότε τέτοιες δομές στοχοποιούνται. Βλέπετε, είμαστε όλοι άνετοι και χαλαροί με πολλά- στα λόγια. Αρκεί το πρόβλημα να μην είναι πολύ κοντά μας. Γιατί τότε φόβοι, φοβίες, στίγματα και προκαταλήψεις ξυπνούν κι οδηγούν σε απόρριψη.

Κι όμως, έχουμε μόνο να κερδίσουμε από τέτοιο πλησίασμα. Να κερδίσουμε σε επίπεδο ανθρωπιάς. Από ανθρώπους που μπορεί να μην ξέρουν πώς να δουλέψουν, πώς να μιλήσουν συγκροτημένα, πώς να διαχειριστούν κρίσεις. Αλλά, πολύ συχνά, ξέρουν να δώσουν. Έχουμε να διδαχθούμε. Από τους εργαζόμενους και τους ειδικούς σε τέτοιους χώρους. Τον τρόπο που διαχειρίζονται τέτοια άτομα, τις τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιούν, τον ήρεμο τόνο φωνής μπροστά σε μια κρίση πανικού, τις ανάσες μπροστά σε ένα κλειστοφοβικό επεισόδιο, την επαναφορά στην πραγματικότητα όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα ψυχωσικό επεισόδιο. Και η λίστα μπορεί να γίνει ατελείωτη.

Και, τέλος, έχουμε ν’ αναλογιστούμε. Ότι η διαχωριστική γραμμή στη διεκδίκηση και διατήρηση της ψυχικής υγείας σε σχέση με την απώλειά της, μάλλον, είναι η λεπτή. Και για πολλούς ανθρώπους, η ισορροπία χρειάζεται να είναι ακριβείας, Πριν σπεύσουμε να ρίξουμε κάποιον με ευκολία, ας φροντίσουμε να δυναμώσουμε τα δικά μας κρατήματα. Είναι σίγουρα πιο ωφέλιμο για τον εαυτό μας. Κι όσο πιο ισορροπημένοι γινόμαστε, τόσο πιο εύκολα θα δεχτούμε την έλλειψη ισορροπίας. Τόσο λιγότερο θα φοβόμαστε και τόσο λιγότερο θα στιγματίζουμε.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!