Ζούμε σε μια αντιφατική εποχή που χαρακτηρίζεται από τη μια από πλήρη απενοχοποίηση ιδεολογιών, πεποιθήσεων και καταστάσεων και από την άλλη από ένα αίσθημα ενοχής γύρω από τα ίδια θέματα. Προσπαθούμε να απαγκιστρωθούμε από τα στερεοτυπικά πρότυπα παλαιότερων εποχών και να καλλιεργήσουμε έναν υγιές τρόπο σκέψης -ή τουλάχιστον έτσι λέμε. Την ίδια στιγμή, δημιουργούνται πρόσφορα εδάφη για παρεξηγήσεις και διχασμούς κάθε είδους κοινωνικού θέματος χωρίς να είναι ορατή η γραμμή ενός ορίου, ώστε να μπορείς να καταλάβεις πού να σταματήσεις.
Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως τα λεγόμενα «όρια» έχουν την ευθύνη για πολλές αρνητικές καταστάσεις της κοινωνίας μας, όπως το πώς «πρέπει» να ντύνεσαι, μέχρι πού «πρέπει» να φτάσεις στη ζωή σου, τι/ποιος «πρέπει» να σου αρέσει, πόσους ερωτικούς συντρόφους «σε παίρνει» να έχεις και άλλα πολλά. Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς πως πράγματι είναι πιθανό πολλά «όρια» στον τρόπο ζωής και σκέψης των ανθρώπων παλαιότερων εποχών να είναι η αιτία για εξίσου πολλά προβλήματα των επόμενων γενεών. Από την άλλη, πού σταματάει αυτό; Ποιο είναι δηλαδή το όριο της απελευθέρωσης/απενοχοποίησης; Και αν δεν πιστεύεις ότι πρέπει να υπάρχει -τουλάχιστον καθολικά- πώς είναι δυνατόν να μη δημιουργούνται συνεχώς προβλήματα, παρεξηγήσεις και διχασμοί ανάμεσα στους ανθρώπους;
Από τη φύση του κάθε άνθρωπος σκέφτεται, πράττει και αντιδρά διαφορετικά -και συνεπώς έχει και άλλα όρια. Δεν πρέπει τα όρια να αντιμετωπίζονται σαν εμπόδια καθότι μπορούν να λειτουργήσουν ως άξονες αντίληψης για να μπορείς να φιλτράρεις αλλά και να ερμηνεύεις καταστάσεις. Ξέρεις πολύ καλά πως ανάμεσα σε πολλά κοινωνικά προβλήματα ανήκουν ο ρατσιμός, η ομοφοβία, η υποτίμηση των γυναικών και πολλά άλλα. Όλοι έχουμε βρεθεί σε ένα τραπέζι που κάποια στιγμή συζητήθηκε κάποιο από αυτά τα θέματα. Είπες αυτά που ήθελες; Κι αν ναι, χωρίς να παρεξηγηθεί κανείς; Άκουσες την άλλη πλευρά; Αν η απάντηση στα παραπάνω είναι «ναι», τότε μπράβο σου. Ωστόσο με τη ρεαλιστική οπτική των πραγμάτων, μιλάμε για θέματα που πλέον έχουν γίνει ταμπού και δεν ξέρεις πώς να τα διαχειριστείς, όποια στάση κι αν υποστηρίζεις. Ας μη γελιόμαστε, είναι δύσκολο να κρυφτεί αυτός που έχει κακές προθέσεις, διότι θα το μαρτυρήσουν οι πράξεις ή τα λεγόμενά του.
Είναι λογικό κι επόμενο, λοιπόν, άνθρωποι που ανήκουν σε κοινωνικές ομάδες που έχουν υποστεί προσβλητικές και -σε αρκετές περιπτώσεις- απάνθρωπες συμπεριφορές, να είναι σε συνεχή «επαγρύπνηση» για να τις αναγνωρίσουν, να τις ερμηνεύσουν και πιθανότατα να αντιδράσουν. Σε καμία περίπτωση δεν έχει δικαιολογία αυτός με κακή πρόθεση, έχει όμως αυτός με αγνή. Πριν σπεύσεις να βγάλεις τα συμπεράσματά σου, σκέψου λίγο. Δεν είναι δυνατόν να τους βάζεις όλους στο ίδιο καλάθι, επειδή γνωρίζεις πως όντως υπάρχουν άνθρωποι που δε σέβονται την σeξο@αλική προτίμηση, τη θρησκεία, την εθνικότητα, το φύλο. Εδώ φίλ@ μου, έγκειται το νόημα του ορίου ή αλλιώς του φίλτρου. Είναι σημαντικό να ακούς προσεκτικά τα λεγόμενα του άλλου όταν πρόκειται για τέτοια θέματα και παράλληλα να αντιλαμβάνεσαι τις προθέσεις του. Για παράδειγμα, μια ερώτηση ή ένα σχόλιο μπορεί στο πρώτο άκουσμα να δώσει την αίσθηση αρνητικής χροιάς, αλλά να είναι πράγματι ενδιαφέρον ή και άγνοια. Ασφαλώς δε θα γίνεις δάσκαλος κανενός χωρίς να το θέλεις, αλλά δε χρειάζεται να σπεύσεις να «φας» τον άλλον απευθείας.
Από την άλλη, υπάρχει και ο νόμος δράσης-αντίδρασης. Όταν δηλαδή οι ακραίες συμπεριφορές και πεποιθήσεις ορισμένων ατόμων εκφράζονται στην υπερβολή τους, αναπόφευκτα υπάρχει και ο αντίστοιχος βαθμός υπερβολής στην αντίδραση. Αν ορισμένοι άνθρωποι νιώθουν πως αδικούνται, πως τους αφαιρούνται αυτονόητα δικαιώματα και πως αντιμετωπίζονται συνεχώς υποτιμητικά, πώς περιμένεις να αντιδράσουν; Και πώς να πιστέψουν ότι δεν είναι όλοι το ίδιο; Βλέπεις πως είναι ένας φαύλος κύκλος; Χωρίς όρια πού μπορεί να σταματήσει και πώς; Αν παρατηρήσεις, αυτό αντικατοπτρίζεται σε σειρές, ταινίες, θεατρικές παραστάσεις και social media. Προβάλλονται ομάδες που θεωρούνται μειονότητες και θίγονται κοινωνικά θέματα τα οποία πρέπει να γνωρίζουμε. Ωστόσο, σε ποιο βαθμό αυτό εντάσσει το ζήτημα στην κανονική ροή της ζωής και δε φτάνει σε σημείο υπερέκθεσης ή διαστρέβλωσης, δημιουργώντας τελικά μια λανθασμένη εικόνα και έχοντας αντίθετα αποτελέσματα; Ακόμα και σε αυτά, το φίλτρο είναι αναγκαίο. Δεν είναι όλες οι σειρές, οι ταινίες, τα θέατρα και τα προγράμματα ψυχαγωγίας για να θίγουν τέτοιου είδους θέματα. Και ακόμα, εκεί που είναι, δε σημαίνει απαραίτητα πως προσεγγίζονται με σωστό τρόπο.
Επιπλέον, υπάρχει και το λεγόμενο “agree to disagree”, δηλαδή συμφωνούμε ότι διαφωνούμε. Αν όλα τα θέματα που απασχολούν την κοινωνία γίνουν ταμπού -πράγμα που ήδη συμβαίνει για πολλά από αυτά- δεν είναι δυνατόν να προχωρήσουμε. Μας έχει φάει ένα «politically correct» για τα πάντα πλέον. Παλιές σειρές ή ταινίες που λατρεύεις στη σημερινή εποχή δε θα μπορούσαν να παίξουν ούτε για αστείο. Το χιούμορ και η σάτιρα δεν είναι πλέον όπως παλιά και πρέπει να προσαρμοστεί χάνοντας τον αυθορμητισμό και το ρεαλισμό τους.
Και τελικά ποιος μπορεί να τα βάλει αυτά τα όρια; Την επόμενη φορά που θα βρεθείς σε σχετική κατάσταση παρατήρησε: Συμβαίνει όντως κάποια ανταλλαγή (έστω αντίθετων) απόψεων ή εμφανίζονται «λέξεις- κλειδιά» που απλούστατα πυροδοτούν διαπληκτισμό για επιβολή γνώμης, χάνοντας τη βασική ουσία των πραγμάτων;
Συντάκτης: Σίσσυ Γεωργίου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
