Φεμινιστική ποίηση: 5 υπέροχα ποιήματα

Η ποίηση όπως και κάθε μορφή λόγου και τέχνης θεωρείται ένα από τα πιο ισχυρά όπλα στα χέρια των ανθρώπων για να περάσουν αρκετά σημαντικά μηνύματα και να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη. Ειδικά όταν αυτό το όπλο βρίσκεται στα χέρια των γυναικών, μπορούν να περάσουν μηνύματα φεμινισμού και με τον δυναμισμό του κινήματος και την ονειρική διάσταση της ποίησης, να δημιουργήσουν το πιο ενδυναμωτικό καταφύγιο τέχνης, γράφοντας ουσιαστικά για την ισότητα των δύο φύλων κι όλα όσα μια γυναίκα πρέπει να απολαμβάνει απαραιτήτως, πράγμα το οποίο ακόμη και σήμερα δε θεωρείται καθόλου δεδομένο. Από τον 20^ο αιώνα και μετά, μάλιστα, οι γυναίκες μπαίνουν δυναμικά στην ποίηση, έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στα φεμινιστικά κινήματα και κάνοντας τους στίχους τους ένα ισχυρό μέσο έκφρασης των πτυχών του φεμινισμού.

1. ‘Still I Rise’,  Maya Angelou

«You may write me down in history, with your bitter, twisted lies,
You may trod me in the very dirt but still, like dust, I’ll rise.
Does my sassiness upset you? Why are you beset with gloom?
’Cause I walk like I’ve got oil wells, pumping in my living room.
Just like moons and like suns, with the certainty of tides,
Just like hopes springing high, still I’ll rise.»

«Και πάλι θα ανατέλλω», λέει η Maya Angelou. «Μπορείτε να με γράψετε στην ιστορία με παχιά διεστραμμένα γράμματα, να με πατήσετε στο χώμα σαν σκόνη, αλλά πάλι θα σηκωθώ.» Ένα ποίημα που κρύβει μέσα στις γραμμές του όλο τον γυναικείο δυναμισμό. Όλη η αισιοδοξία και η δυναμικότητα που κρύβει μια θηλυκότητα, είναι σε αυτό εδώ το ποίημα.

2. «Won’t you celebrate with me», Lucille Clifton

«Won’t you celebrate with me
what I have shaped into
a kind of life? I had no model.
born in Babylon
both nonwhite and woman
what did I see to be except myself?
I made it up
here on this bridge between
starshine and clay,
my one hand holding tight
my other hand; Come, celebrate
with me that everyday,
something has tried to kill me
and has failed.»

Σε αυτό το ποίημα, με φίνα ειρωνεία κι υπέροχες αναφορές στη γήινη γυναικεία φύση, η Lucille γιορτάζει οτιδήποτε προσπάθησε να την καταστρέψει και το νίκησε. Προσκαλεί, ακόμη και τον ίδιο της τον εαυτό να γιορτάσει κάθε μικρή νίκη, για όλες τις φορές που κάποιος ή κάτι προσπάθησε να την αφανίσει, να την καταπιέσει, να τη ρίξει και φυσικά, δεν τα κατάφερε. «Έλα, να γιορτάσεις μαζί μου για το γεγονός ότι, κάθε μέρα, κάτι προσπάθησε να με σκοτώσει, και κάθε μέρα απέτυχε.»

3. “A Woman Speaks”, Audre Lorde

«Moon marked and touched by sun
my magic is unwritten
but when the sea turns back
it will leave my shape behind.
I seek no favor
untouched by blood
unrelenting as the curse of love
permanent as my errors
or my pride
I do not mix
love with pity
nor hate with scorn
and if you would know me
look into the entrails of Uranus
where the restless oceans pound.

{…}

I have been woman
for a long time
beware my smile
I am treacherous with old magic
and the noon’s new fury
with all your wide futures
promised
I am
woman
and not white.»

Ένα ποίημα για την υπόσταση των μαύρων γυναικών με αναφορές σε όλες εκείνες τις αναλήθειες με τις οποίες πολλές φορές απεικονίζονται. Μια ανάγκη αυτοκαθορισμού, μέσα από λέξεις της Audre που σταδιακά ξετυλλίγουν το ποια είναι. Δημιουργεί τις δικές της επιβεβαιώσεις της αξίας, της δύναμης και της ευαλωτότητας κατά την ιστορική περίοδο της υποεκπροσώπησης και της προκατάληψης που βίωσε. Τι πιο σημαντικό για τον φεμινισμό από το να δηλώνεις τη σημασία της υπόστασής σου με τον τρόπο που αισθάνεσαι εσύ πως αυτοκαθορίζεσαι. «Ήμουν γυναίκα
για πολύ καιρό. Πρόσεχε το χαμόγελό μου: είμαι ύπουλη, κρατώ παλιά μαγεία, μα και τη νέα μανία του μεσημεριού. Με κάθε νέο ορίζοντα υποσχόμενο, είμαι γυναίκα. Κι όχι λευκή.»

4. “Planetarium”, Adrienne Rich

«Thinking of Caroline Herschel (1750—1848)
astronomer, sister of William; and others.

A woman in the shape of a monster
a monster in the shape of a woman
the skies are full of them.

{…}

Galaxies of women, there doing penance for impetuousness
ribs chilled in those spaces of the mind

{…}

I am a galactic cloud so deep so invo-
luted that a light wave could take 15
years to travel through me And has
taken I am an instrument in the shape
of a woman trying to translate pulsations
into images for the relief of the body
and the reconstruction of the mind.»

«Γαλαξίες γυναικών, εκεί πάνω, για να πληρώσουν για την παραφορά τους, πλευρά παγωμένα, σε εκείνα τα διαστήματα του νου.» Ό,τι ακριβώς είναι μία γυναίκα κι όσα έχει καταφέρει βρίσκονται σε αυτούς τους στίχους. Μικρά και μεγάλα κατορθώματα που κάνουν τη γυναίκα «κάθε ώθηση φωτός που εκρήγνυται μέσα απ’ τον πυρήνα, όπως η ζωή που ξεπετάγεται από μέσα μας». Ένα ποίημα αφιερωμένο στην αστρονόμο Caroline Herschel, την πρώτη γυναίκα στην ιστορία που ανακάλυψε έναν κομήτη. Ακολούθησαν πολλοί άλλοι, όπως κι αστέρια, νεφελώματα, γράφοντας τη δική της ιστορία στον ουρανό.

5. “Phenomenal Woman”, Maya Angelou

«Pretty women wonder where my secret lies.
I’m not cute or built to suit a fashion model’s size
But when I start to tell them,
They think I’m telling lies.
I say,
It’s in the reach of my arms,
The span of my hips,
The stride of my step,
The curl of my lips.
I’m a woman
Phenomenally.
Phenomenal woman,
That’s me.

{…}

When I try to show them,
They say they still can’t see.
I say,
It’s in the arch of my back,
The sun of my smile,
The ride of my breasts,
The grace of my style.
I’m a woman
Phenomenally.
Phenomenal woman,
That’s me.

Now you understand
Just why my head’s not bowed.

{…}

I say,
It’s in the click of my heels,
The bend of my hair,
the palm of my hand,
The need for my care.
’Cause I’m a woman
Phenomenally.
Phenomenal woman,
That’s me.»

Η δική σου σημαία απέναντι σε όσους σου λένε πως οι γυναίκες πρέπει «να μπαίνουν σε καλούπια» είναι αυτοί οι στίχοι αυτοί, διότι δεν είσαι φτιαγμένη για να ταιριάζεις στα πρότυπα ενός μοντέλου. Είναι όλα στα χέρια σου, γιατί όπως γράφεται και στο τέλος:

«Τώρα καταλαβαίνεις
Ακριβώς γιατί το κεφάλι μου δεν είναι σκυμμένο.
Δεν φωνάζω ούτε χοροπηδάω
Ούτε χρειάζεται να μιλήσω πολύ δυνατά.
Όταν με βλέπεις να περνάω
Πρέπει να σε κάνω περήφανο.
Λέω,
Είναι στο κλικ των τακουνιών μου,
Στον κόμπο των μαλλιών μου,
Στην παλάμη του χεριού μου,
Την ανάγκη της φροντίδας μου,
Γιατί είμαι μια γυναίκα
Εκπληκτικά.
Εκπληκτική γυναίκα,
Αυτή είμαι εγώ.» (lyricstranslate.com)

Η τέχνη αρκετές φορές έχει πρωταγωνιστικό και καθοριστικό ρόλο και κατά κανόνα δημιουργεί έδαφος για ν’ αλλάξουν καταστάσεις και να αναδιαμορφωθούν συνθήκες. Οι φεμινίστριες ποιήτριες και συγγραφείς παρέδωσαν στον κόσμο υπέροχα δημιουργήματα, γεμάτα δυναμικές λέξεις, όμορφα νοήματα, σημαντικές συμβουλές. Για να μην ξεχάσει ποτέ ο κόσμος, τι πραγματικά σημαίνει να είσαι θηλυκότητα.