Σου έλεγαν κι εσένα να μην κάθεσαι στα πόδια των αντρών;

Μεγάλωσες. Και καθώς μεγάλωνες, ο περίγυρός σου, σου μάθαινε τον κόσμο γύρω σου, δεδομένου ότι είχε περισσότερη εμπειρία από σένα. Σου μάθαινε πώς να φέρεσαι, πώς να μιλάς, πώς να είσαι ευγενική και να έχεις τρόπους. Σου μάθαινε να περπατάς σωστά και να μη σέρνεις τα πόδια σου, να ισιώνεις την πλάτη σου για να μην καμπουριάσεις στο μέλλον κι αν μη τι άλλο να μην κάθεσαι στα πόδια των αντρών.

Και παρά το γεγονός ότι όλοι σε θέλουν ανεξάρτητη και δυνατή και σε προετοιμάζουν γι’ αυτό, παράλληλα σου περνούν στο μυαλό τη μόνιμη πονηριά κι ανασφάλεια που πρέπει να νιώθεις απέναντι στους άντρες. Κι ενώ αποτελεί ένα απλό γλωσσικό κομμάτι, έναν άγραφο κανόνα που μας επιβάλλουν, η επίδρασή του είναι πολύ βαθύτερη από ό,τι φανταζόμαστε. Προκαλεί μια αίσθηση αμηχανίας, αμφιβολίας και ανασφάλειας που στοιχειώνει τα πιστεύω μας και πηγάζει από παρωχημένες αντιλήψεις που θέλουν να μας ορίζουν με βάση το φύλο μας.

Αν μη τι άλλο, ανά τα χρόνια, οι γυναίκες θεωρούνταν υποδεέστερες. Ήταν αυτές που έπρεπε να μένουν σπίτι και να φροντίζουν την οικογένεια, αλλά κι αυτές που υπάκουαν στον άντρα του σπιτιού τους. Ήταν οι ίδιες που αν έτρωγαν ξύλο, ο άντρας τους θα είχε λόγο που το έριξε. Αυτές που λόγω της φύσης τους, ήταν πιο αδύναμες και δεν μπορούσαν να πάνε κόντρα στους «δυνατούς» άντρες. Οι ίδιες που θα κατηγορηθούν αν απατήσουν τον σύντροφό τους, ενώ αν το κάνει εκείνος είναι αναμενόμενο και σε κάποιες περιπτώσεις λογικό, αφού «είναι άντρας»!

Στη συνέχεια, ξεκίνησαν να θεωρούν τις γυναίκες υπαίτιες για κάθε λογής πρόβλημα, χωρίς να υπάρχει πιθανότητα να βρουν το δίκιο τους. Βι@στηκαν και ακούστηκε πως μάλλον οι ίδιες θα προκάλεσαν. Τις άγγιξε κάποιος δάσκαλος και θεωρήθηκε ότι ντύθηκαν προκλητικά, γιατί έτσι είναι όλα τα κορίτσια στην εφηβεία. Ένας θείος την ακούμπησε ενώ καθόταν στα πόδια του και έπειτα η κοινωνία μαντέψτε τι κανόνα θέσπισε.

Σε έμαθε να μην κάθεσαι στα πόδια ενός αγοριού, ενός άντρα, για να μην τον προκαλέσεις. Αλλά δεν κοίταξαν να προβάλλουν την αντίστοιχη συμβουλή στο εκάστοτε αγόρι. Να μην ακουμπήσει μια κοπέλα χωρίς τη θέλησή της. Ξεκίνησαν να μας φοβίζουν από μικρές πως μια λάθος κίνηση μπορεί να προκαλέσει κάτι κακό, κάτι άσεμνο, κάτι πονηρό, το οποίο μπορεί να μας βλάψει. Κι έτσι ξεκίνησες από μικρή να φοβάσαι. Γιατί κάπως έπρεπε να σου δικαιολογήσουν κάποια στιγμή για ποιον λόγο να μην κάθεσαι στα πόδια των άλλων. Δε σκέφτηκαν όμως πως το να σε μεγαλώνουν με φόβο, θα σε κάνει να ζεις με άγχος. Δεν αναλογίστηκαν πως κάθε κίνηση που θα βλέπεις, που μπορεί να είναι αθώα και τυχαία, θα την ερμηνεύεις ως πιθανή απειλή κι αυτό θα επηρεάζει τη σχέση που έχεις με άτομα του αντίθετου φύλου.

Δε σκέφτηκαν επίσης πως σου προάγουν την ανισότητα που πολλές γυναίκες παλεύουν τα τελευταία χρόνια να καταρρίψουν. Συμβουλεύοντάς σε κατ’ αυτό τον τρόπο, σου τονίζουν εμμέσως πως βρίσκεσαι σε μειονεκτική θέση. Πως αν κάτι πάει στραβά, δεν μπορείς να προστατευτείς, γιατί ο άλλος θα είναι πιο δυνατός από εσένα -οπότε μην προκαλείς. Τουτέστιν, μην κάθεσαι στα πόδια τους -μεταφέροντάς σου πλαγίως, όλη την ευθύνη. Σαν να σου λένε πως δε θα φταίει αυτός, αλλά εσύ επειδή έκατσες. Κάπου εδώ νομίζω χρωστάμε ένα μπράβο για τη συλλογιστική πορεία μας σαν κοινωνία. Τι, όχι;

Αυτή η αντίληψη έχει ριζώσει τόσο βαθιά μέσα μας που είναι δύσκολο να μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτή. Το θετικό σενάριο είναι η αυξημένη ευαισθητοποίηση και συζήτηση γύρω από θέματα ισότητας των φύλων και ανατροπής των πατριαρχικών δομών. Αυτό έχει οδηγήσει σε μερική μείωση της έντασης των πατριαρχικών αντιλήψεων σε ορισμένες κοινωνίες, αλλά όχι στην ολική αποβολή τους από την καθημερινότητά μας.

Κατά τ’ άλλα, περιμένουμε μια εποχή σε τούτο τον κόσμο που δε θα ακούσει κανένα κορίτσι τη φράση «μην κάθεσαι στα πόδια των αντρών» ξανά. Αυτό βέβαια για να συμβεί, θα πρέπει να γίνει προσπάθεια από πολλούς τομείς της κοινωνίας. Πρώτα από όλα, η εκπαίδευση, που είναι από τους βασικούς πυλώνες στην κοινωνία μας, θα πρέπει να μεριμνήσει για τη δημιουργία σχολικών προγραμμάτων που να προάγουν την ισότητα. Έπειτα όλοι εμείς, στα πλαίσια της οικογένειας, να αλλάξουμε νοοτροπία και η πολιτεία να θεσπίσει ανάλογους νόμους -δύσκολα.

Επειδή όμως τα παραπάνω είναι πολύ ουτοπικά για να συμβούν -τουλάχιστον άμεσα- μπορούμε να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, όπως προσπαθούμε να κάνουμε σε τόσες άλλες περιπτώσεις, και να πράξουμε το πιο απλό. Να μιλάμε κι αντιστοίχως να ακούμε όποια μιλάει. Γιατί πάνω από όλα η αλληλεγγύη είναι αυτή που αλλάζει κοινωνίες ουσιαστικά. Μπορεί όχι με τόσο γρήγορους ρυθμούς, αλλά αν καταφέρουμε να μιλάμε για όλα, χωρίς φόβο, χωρίς δεύτερες σκέψεις, τότε αυτομάτως θα γίνουν πιο εύκολα. Δε θα μένει καμιά στη σκιά και καμιά δε θα πρέπει καμιά να φυλάει τα ρούχα της επειδή κάποιοι άλλοι δεν μπορούν να κουμαντάρουν τον εαυτό τους. Η σωστή διαπαιδαγώγηση δεν έχει να κάνει με το φύλο. Τόσα ζήσαμε, τόσα πάθαμε, τόσα ακούσαμε και τόσα παραδείγματα προς αποφυγή έχουμε να περάσουμε στα παιδιά μας. Νομίζω έχουμε αρκετά εφόδια, πάμε λίγο να το δούμε και στην πράξη;