Τι είναι το loneliness loop και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό

Ως κοινωνικά όντα έχουμε την ανάγκη να συνυπάρχουμε με άλλους ανθρώπους για να επιβιώσουμε και να εξελιχτούμε στην κοινωνία. Ωστόσο στις μέρες μας κι ειδικότερα μετά την περίοδο της καραντίνας, παρατηρούμε το φαινόμενο “loneliness loop” (βρόχος ή θηλιά μοναξιάς). Ουσιαστικά πρόκειται για την εκούσια κοινωνική απομόνωση ενός ατόμου που καταλήγει στην πλήρη απομόνωσή του, επιφέροντας προβλήματα στην ψυχική και σωματική του υγεία.

Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν, [1] το 80% των ατόμων κάτω των 18 ετών και το 40% των ενηλίκων άνω των 65 ετών, αναφέρουν ότι νιώθουν μόνοι τουλάχιστον μερικές φορές, με τα επίπεδα μοναξιάς να μειώνονται σταδιακά κατά τη μέση ενήλικη ηλικία και στη συνέχεια να αυξάνονται σε γηρατειά (δηλαδή ≥70 ετών). Η μοναξιά είναι συνώνυμη με την αντιληπτή κοινωνική απομόνωση, όχι με την αντικειμενική κοινωνική απομόνωση. Οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν σχετικά μοναχικές ζωές και να μη νιώθουν μοναξιά κι αντίστροφα μπορούν να ζήσουν μια φαινομενικά πλούσια κοινωνική ζωή και να νιώθουν, ωστόσο, μοναξιά.

Η μοναξιά ορίζεται ως ένα οδυνηρό συναίσθημα που συνοδεύει την αντίληψη ότι οι κοινωνικές ανάγκες κάποιου δεν καλύπτονται από την ποσότητα ή κυρίως την ποιότητα των κοινωνικών σχέσεών του. Η μοναξιά συνήθως μετριέται ζητώντας από τα άτομα να απαντήσουν σε στοιχεία όπως αυτά της συχνά χρησιμοποιούμενης κλίμακας μοναξιάς του UCLA [2]: «Αισθάνομαι απομονωμένος», «Υπάρχουν άτομα με τα οποία μπορώ να μιλήσω» και «Νιώθω μέρος μιας ομάδας/ παρέας ή φίλων». Το αποτέλεσμα είναι μια συνέχεια βαθμολογιών που κυμαίνονται από πολύ κοινωνικά συνδεδεμένες έως πολύ μοναχικές.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι έχουμε πέσει σε αυτή τη λούπα;

Συνήθως ξεκινά με πράγματα εκτός ελέγχου μας. Μπορεί να είναι ένα σημαντικό περιστατικό όπως ένας χωρισμός ή η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι μια σειρά από ανεπαίσθητες απορρίψεις, ανεξέλεγκτα προβλήματα σχέσεων ή γενική δυσαρέσκεια από τη ζωή. Μπορεί επίσης να υπάρχει γονιδιακή προδιάθεση ή να δημιουργηθεί εξαιτίας των πολιτισμικών μας πεποιθήσεων. Με άλλα λόγια, η μοναξιά μπορεί να μπει στη ζωή μας, όσο κι αν προσπαθούμε να την αποφύγουμε.

Πιο συγκεκριμένα:

• Το άτομο βιώνει αισθήματα κοινωνικής απομόνωσης, άγχος απόρριψης, απαισιοδοξία κι έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Νιώθει ανασφάλεια στις κοινωνικές του συναναστροφές και προτιμάει να αποφεύγει τις συγκρούσεις με τους άλλους για να μην πληγωθεί.
• Μπαίνει σε κατάσταση υπερεπαγρύπνησης. Μπορεί το άτομο να είναι υπερ-επιφυλακτικό, να βρίσκεται δηλαδή συνεχώς σε επιφυλακή για τον κίνδυνο, ακόμη κι όταν ο κίνδυνος να συμβεί κάτι κακό είναι μικρός έως μηδαμινός.
• Λόγω της αμφίβολης συμπεριφοράς του, δυσκολεύεται να συνδεθεί με άλλους ανθρώπους και να γίνει κατανοητός.
• Αρχίζει να κατηγορεί τους γύρω του για τα προβλήματά του, κάτι που τον κάνει να μοιάζει εχθρικός κι απόμακρος.

3 τρόποι να ξεφύγουμε από το loneliness loop  είναι να περάσουμε από τα εξής σημεία:

1. Από την υπερεπαγρύπνηση στην ασφάλεια 

Η μοναξιά συχνά πυροδοτεί το συμπαθητικό νευρικό μας σύστημα (απόκριση μάχης ή φυγής), το οποίο, προφανώς, δε μας βοηθά να κάνουμε κοινωνικές συνδέσεις. Ωστόσο, εάν μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα (απόκριση ανάπαυσης), δίνουμε σήμα στον εγκέφαλό μας ότι είμαστε ασφαλείς. Αυτό μειώνει το άγχος που καταπνίγει τον κίνδυνο της μοναξιάς. Άλλοι τρόποι που βοηθούν στη μείωση του στρες είναι η άσκηση, ο διαλογισμός, ο έλεγχος της αναπνοής κι η επαφή μας με τη φύση. Προσωπικά με βοήθησε πολύ η γιόγκα γιατί περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω κι η συγκέντρωση σε αυτό που κάνεις εκείνη τη στιγμή σέ ελευθερώνει από σκέψεις.

2. Από τις αρνητικές προκαταλήψεις στον έλεγχο 

Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να αμφιβάλλουμε για κάτι. Έχει να κάνει περισσότερο με την ανάκτηση του ελέγχου των σκέψεών μας. Έτσι, όποιες αρνητικές σκέψεις μπορεί να έχουμε, προσπαθούμε να τις αποβάλλουμε εκλογικεύοντας την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Μελέτες δείχνουν ότι η ψυχοθεραπεία είναι ένας από τους πιο ισχυρούς τρόπους για να επιτευχθεί αυτό. Μια άλλη αποδεδειγμένη θεραπεία είναι να γράψουμε ημερολόγιο σχετικά με τη σκέψη/κατάσταση.

3. Από την απόρριψη οποιασδήποτε συναναστροφής στην αλλαγή διευρύνοντας τον κοινωνικό μας κύκλο

Ο μόνος τρόπος να πάψουμε να νιώθουμε μόνοι είναι να αλλάξουμε τη δική μας συμπεριφορά απέναντι στους άλλους, επιδιώκοντας να έρθουμε πιο κοντά. Κάθε μέρα, υπάρχουν χιλιάδες πιθανότητες να συνδεθούμε με ανθρώπους που μπορούν να μας βοηθήσουν να νιώθουμε λιγότερο μόνοι και να ταιριάξουν με τις δικές μας ανάγκες. Το νόημα, είναι να εμπλακούμε στις κοινωνικές συναναστροφές χωρίς να καταπιέζουμε τον εαυτό μας. Για μένα, χρήσιμες, βασισμένες σε στοιχεία προσεγγίσεις περιελάμβαναν μικρές πράξεις καλοσύνης και συμμετοχή σε ομάδες διάφορων δραστηριοτήτων.

Πηγές έρευνας:

• PMC PubMed Central [1]
• Russell D, Peplau LA, Cutrona CE. The revised UCLA Loneliness Scale: Concurrent and discriminant validity evidence. J Pers Soc Psychol, 1980 [2]
• https://stephanjoppich.com/ [3]