Ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη είναι κάτι παραπάνω από εκκλησία

«Μέσα σε δυο μήνες βάλαμε στεφάνι, στον Άγιο Δημήτρη έγινα γαμπρός…». Σε μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του Γιώργου Ζαμπέτα γίνεται αναφορά στην πιο διάσημη εκκλησία που έχει η πόλη της Θεσσαλονίκης, τον Άγιο Δημήτριο. Μία εκκλησία αφιερωμένη στον Πολιούχο Προστάτη της πόλης, o οποίος γιορτάζει στις 26 Οκτωβρίου. Είναι ένα από τα διασημότερα μνημεία, ένα σημείο συνάντησης κι αποτελεί μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης.

Η ιστορία του Αγίου Δημητρίου ξεκινάει πολλά χρόνια πριν. Σύμφωνα με τις καταγραφές και τα κιτάπια της ιστορίας, ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε το 280 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη κι ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, τρομερά λαοφιλής. Δίδασκε τον Χριστιανισμό στις υπόγειες «καμάρες» της πόλης – στοές της παλιάς Ρωμαϊκής αγοράς κοντά στην πλατεία Δικαστηρίων- κάτι όμως που δεν άρεσε στον Ρωμαίο διοικητή, ο όποιος τον συνέλαβε. Ο Δημήτριος φυλακίστηκε σε μία από τις υπόγειες «καμάρες» που βρισκόντουσαν κοντά στα δημόσια λουτρά – εκεί που είναι χτισμένος σήμερα ο ναός. Σύμφωνα με την Ιστορία, ο Δημήτριος από εκεί συμβούλεψε τον μαθητή του, Νέστορα, πώς να κερδίσει τον μονομάχο Λυαίο. Μία νίκη φυσικά που δεν άρεσε στους Ρωμαίους, οι οποίοι σκότωσαν τον Νέστορα και τον δάσκαλό του μετά από αυτό.

Ο Δημήτριος μαρτύρησε και πιθανολογείται ότι πέθανε το 306 μ.Χ. Θάφτηκε από τους υποστηρικτές του στο σημείο όπου φυλακίστηκε κι έχασε τη ζωή του. Εφτά χρόνια μετά εκεί χτίστηκε ένας μικρός ναός, ο οποίος μέσα σε έναν αιώνα μετατράπηκε σε έναν μεγάλο ναό. Τον 7^ο αιώνα ο ναός κάηκε και χτίστηκε μία ακόμα μεγαλύτερη πεντάκλιτη βασιλική. Στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917 δυστυχώς όλος ο ναός κόντεψε να καταστραφεί ολοσχερώς κι η αναστήλωση του πραγματοποιήθηκε περίπου 30 χρόνια αργότερα μεταξύ 1948 και 1950.

Όπως όλες οι μεταχριστιανικές εκκλησίες έτσι κι ο ναός του Αγίου Δημητρίου υπέστη μεγάλες ζημιές και λεηλασίες. Γι’ αυτό το λόγο, το 1185 και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες το σκήνωμα του Αγίου μεταφέρθηκε στην Ιταλία. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί γι’ αυτό κι ο τόπος λατρείας του Αγίου μεταφέρθηκε σε ένα μικρότερο ναό στην παραλία της πόλης εκεί που βρίσκεται σήμερα η Μητρόπολη. Η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του ναού αλλά διασώθηκαν 11 από τα ψηφιδωτά του, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 5ου και 9ου αιώνα μ.Χ. Το παλαιότερο ψηφιδωτό που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα -δεν είναι ακέραιο- απεικονίζει έναν άγγελο που σκύβει προς τον Άγιο και βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του ναού.

Η μεγάλη φωτιά όμως του 1917 ήταν κι αυτή που έφερε στο φως την Κρύπτη του ναού, εκεί που σύμφωνα με την παράδοση μαρτύρησε ο Δημήτριος. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν έγινε η ταφή του στον τόπο του μαρτυρίου του, άρχισε να ευωδιάζει μύρο, γι’ αυτό κι έχει αποδοθεί στον Άγιο το προσωνύμιο «Μυροβλύτης». Η ελληνική παράδοση θέλει τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου να είναι μια μεγάλη γιορτή για την πόλη, ήδη από τα βυζαντινά χρόνια. Για πολλά χρόνια διοργανώνονταν τα Δημήτρια κι η συμπρωτεύουσα του Βυζαντίου γινόταν πόλος έλξης για εμπόρους κι επισκέπτες. Ακόμη και σήμερα, στις 26 Οκτωβρίου όλα τα βλέμματα του κόσμου στρέφονται στο Ναό του Αγίου Δημητρίου και στον εορτασμό των Ελευθέριων της πόλης. Το 1988 ο Ναός συμπεριλήφθηκε στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco και στις κατακόμβες του λειτουργεί έκθεση με ευρήματα από τα πρώτα χρόνια δόμησής του.

Για την ιστορία, αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Άγιος Δημήτριος, συμφώνα με τις βαλκανικές παραδόσεις, θεωρείται ο άγιος που καλωσορίζει το χειμώνα ενώ ο Άγιος Γεώργιος που γιορτάζει στις 23 Απριλίου είναι αυτός που καλωσορίζει το θέρος. Ο πρώτος απεικονίζεται πάνω σε ένα κόκκινο άλογο ενώ ο δεύτερος σε ένα άσπρο. Μάλιστα ένας βουλγάρικος μύθος λέει ότι όταν ο Άγιος Δημήτριος τινάζει τα γένια του, έξω θα χιονίσει. Για τη Θεσσαλονίκη όμως ο Ναός του Αγίου Δημητρίου είναι το «διαμάντι» της πόλης, το μέρος όπου γιορτάζεται κάθε χρόνο η απελευθέρωσή της. Ένα «διαμάντι» που συνοδεύεται από τον θρύλο του Καβαλάρη με το κόκκινο άλογο, που ήρθε τα ξημερώματα της 26^ης Οκτωβρίου 1912 να ανοίξει το δρόμο στα ελληνικά στρατεύματα να μπουν στην πόλη. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Πηγή εικόνας