Τα τσίρκα τεράτων του 19ου αιώνα και η φρίκη πίσω από την ιδέα τους

Τα σύγχρονα τσίρκα προσφέρουν θεάματα στα οποία, συνηθέστερα, συμμετέχουν ζώα ή άνθρωποι, ξεχωριστά ή σε κοινά νούμερα. Οι επισκέπτες τους τα επιλέγουν προκειμένου να δουν λιοντάρια να πηδούν μέσα από φωτιές ή κλόουν να κάνουν ακροβατικά και ταχυδακτυλουργικά κόλπα. Αρκετές δεκαετίες στο παρελθόν, όμως, η επίσκεψη σε ένα τσίρκο μπορεί να γινόταν με σκοπό κάποιος να δει από κοντά τα λεγόμενα «φρικιά» που δεν ήταν τίποτε άλλο από ανθρώπους με γενετικές διαταραχές.

Τα τσίρκα τεράτων εμφανίστηκαν στη Νέα Υόρκη κατά τον 19ο αιώνα, επιλέγονταν από άτομα των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων και υπήρχαν σε πολλές γειτονιές της πόλης. Σε αυτά, κάποιος μπορούσε να δει από κοντά ανθρώπους που πολύ ιδιαίτερα εμφανισιακά χαρακτηριστικά, γεγονός που τους κατέτασσε στην κατηγορία του απόκοσμου και του μη ανθρώπινου, σύμφωνα με τις τότε αντιλήψεις.

Ο λεγόμενος Πρίγκιπας Ράντιαν είχε γεννηθεί χωρίς χέρια και πόδια, αλλά ήταν σε θέση να ξυρίζεται μόνος του, να ζωγραφίζει, να γράφει, ακόμη και να στρίβει τσιγάρο, χωρίς βοήθεια. Ο ίδιος, είχε πρωταγωνιστήσει στην ταινία «Freaks» του Τοντ Μπράουνινγκ το 1932 η οποία γυρίστηκε προκειμένου ο κόσμος να καταλάβει ότι αυτοί που αποκαλούσαν ως φρικιά ήταν κι εκείνοι άνθρωποι, με τη δική τους ξεχωριστή ομορφιά.

Εκτός από τον Πρίγκιπα Ράντιαν, ένας μεγάλος αριθμός και άλλων ανθρώπων περιφέρονταν ως αξιοπερίεργα θεάματα ανά την υφήλιο και αντιμετωπίζονταν από το κοινό με φόβο, αποτροπιασμό και χλεύη, επειδή απλά έφεραν κάποιες γενετικές διαταραχές. Ο Felix Wehrle αποκαλούνταν ως ο άνθρωπος λάστιχο, καθώς έπασχε από ένα γενετικό σύνδρομο το οποίο έκανε το δέρμα του εξαιρετικά ελαστικό, ενώ μπορούσε να λυγίζει και τα δάχτυλά του προς τα πίσω, χωρίς ίχνος πόνου.

Η Ruth Davis θεωρούνταν ως η γυναίκα πιγκουίνος επειδή έπασχε από μια σπάνια ασθένεια, τη phocomelia, η οποία σταματά την αύξηση των άκρων κι αναφέρεται και ως «άκρα φώκιας». Ο Stephan Bibrowski ήταν «ο άνθρωπος με το λιονταρίσιο κεφάλι» επειδή λόγω της hypertrichosi είχε έντονη τριχοφυΐα σε όλο του το σώμα. Η Josephine Myrtle Corbin, ήταν «η Γυναίκα με τα Τέσσερα Πόδια» η οποία έπασχε από σοβαρή γενετική διαταραχή που την άφησε με δύο ανεξάρτητες λεκάνες, δίπλα-δίπλα, με τα εξτρά πόδια να αποτελούν τμήμα του δίδυμου αδελφού της που δε γεννήθηκε τελικά ποτέ.

Άλλοι άνθρωποι με επιπλέον από το φυσιολογικό αριθμό άκρων ή άλλες ιδιαιτερότητες επιστρατεύονταν από επιτήδειους που ήθελαν να χορτάσουν τη δίψα του κοινού για «περίεργα θεάματα». Τους οργάνωναν σε μπουλούκια και τους περιέφεραν ως κάτι το εξωπραγματικό που ο καθένας θα έπρεπε να δει, διασπείροντας φήμες για τη δήθεν μεταφυσική συμπεριφορά τους.  Κάποιοι, μετά την πτώση των θεαμάτων αυτών κατάφεραν να κάνουν οικογένειες ενώ άλλοι δε στάθηκαν τόσο τυχεροί. Υπήρξαν σιαμαία παιδιά που πέθαναν σε πολύ μικρή ηλικία, έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στις σκηνές των monster sircus.

Εφόσον η προβολή των ανθρώπων αυτών επέφερε κέρδη για τους θιασάρχες, υπήρχαν κι εκείνοι που πήγαν την ιστορία ένα βήμα πιο πέρα, κατασκευάζοντας ψεύτικα «τέρατα», όπως ο διαβόητος θιασάρχης P.T. Barnum που κατασκεύασε τη Γοργόνα των Φίτζι η οποία εικάζεται ότι κατασκευάστηκε από ουρά ψαριού και σκελετού πιθήκου, κομμάτια γούνας και πεπιεσμένου χαρτιού, προκειμένου να είναι αληθοφανής. Το θέαμα αυτό υπήρξε από τα πιο δημοφιλή στα freak shows. Ο Barnum δε σταμάτησε εκεί, αλλά εκμεταλλευόταν και πραγματικούς ανθρώπους. Εκμεταλλεύτηκε μέχρι και τον ξάδελφό του Charles Stratton, ένα τετράχρονο αγόρι που δεν είχε πάρει εκατοστό ύψους από την ηλικία των 6 μηνών. Ο Barnum του έμαθε να χορεύει, να τραγουδά και να μιμείται διάσημους ανθρώπους της εποχής, τον πρόβαλε σε πολλές χώρες του κόσμου ως θαύμα γεμίζοντας, ταυτόχρονα, τις τσέπες του.

Τα θεάματα αυτά άρχιζαν να παρακμάζουν με την πρόοδο της επιστήμης και της ιατρικής που απέδειξαν ότι το να έχει ένας άνθρωπος εξωπραγματικά μικρό ύψος, πιο σπάνιο χρώμα δέρματος ή ένα άκρο παραπάνω δεν τον καθιστά φρικιό ή τέρας, αλλά ένα άτομο που διαφέρει από το συνηθισμένο πρότυπο, λόγω γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων. Τα τσίρκα τεράτων ανήκουν πια στο παρελθόν, αλλά έναν μόλις αιώνα πριν η προσωπικότητα ενός ανθρώπου με διαφορετική εμφάνιση μπορούσε να οδηγηθεί αυτόματα στον απόλυτο κοινωνικό αποκλεισμό και τη διαπόμπευση, χωρίς να υπάρχει κανένας τρόπος διαφυγής.

Πηγή φωτογραφιών: Dailystar.com