«Έρως & Ψυχή»: Το άγαλμα που ένωσε δυο ερωτευμένους

Όταν η τέχνη ενώνεται με τον μύθο, λένε πως μπορεί να χαρίσει απλόχερα απόλαυση, ακόμα και στα πιο απαιτητικά βλέμματα. Ένα ακριβές παράδειγμα είναι Το άγαλμα «Έρως & Ψυχή», ένα έργο του καλλιτέχνη Antonio Canova, το οποίο βρίσκεται στο Λούβρο. Πρόκειται για μια δυνατή ιστορία, γεμάτη πάθος, έρωτα κι αγάπη επηρεασμένη από την ελληνική μυθολογία. Το γλυπτό παρουσιάζει τη στιγμή που ο έρωτας ζωντανεύει ξανά την ψυχή, -ονομάζεται μάλιστα και «Η Αναγέννηση της Ψυχής από το Φιλί του Έρωτα»- απεικονίζοντας τον θεό Έρωτα στο απόγειο της τρυφερότητας, αμέσως μετά την αφύπνιση της Ψυχής, τη στιγμή που της δίνει ένα φιλί.

Η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής ξεκινά από τη ζήλια της Αφροδίτης, της μητέρας του Έρωτα, η οποία φοβήθηκε πως η φήμη της ομορφιάς της Ψυχής απειλούσε να επισκιάσει τη φήμη της ίδιας της Αφροδίτης. Η Ψυχή είχε μια ομορφιά θεϊκή. Από όλα τα μέρη του κόσμου έφταναν στο παλάτι για να τη δουν από κοντά και την τιμούσαν περισσότερο, συγκριτικά με την Αφροδίτη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η Αφροδίτη να θυμώσει, και να δηλητηριάσει τις ψυχές των ανδρών έτσι ώστε να πάψουν να επιθυμούν την Ψυχή. Μόνο που δεν υπολόγισε, πως κι ο Έρωτας θα ερωτευόταν από την Ψυχή. Κι αυτό, γιατί, ενώ τη σημάδευε με το βέλος του (κατ’ εντολή της Αφροδίτης, έτσι ώστε η Ψυχή να ερωτευτεί ό,τι βρει μπροστά της) εκείνη τον κατάλαβε, τον κοίταξε στα μάτια κι έτσι το βέλος, αλλάζοντας πορεία από την έκπληξη του Έρωτα όταν έγινε αντιληπτός, χτύπησε τον ίδιο.

Οι γονείς της κοπέλας, βλέποντας πως η κόρη τους δε νυμφεύεται (πράγμα ασύλληπτο για την εποχή) ζήτησαν χρησμό από τους Δελφούς, ο οποίος τους δόθηκε ως εξής: «Η Ψυχή δεν προορίζεται για γυναίκα κανενός θνητού, ο άντρας της την περιμένει στην κορυφή ενός βουνού κι είναι ένα αποκρουστικό τέρας, που κανείς, ούτε θνητός ούτε αθάνατος, δεν μπορεί να του αντισταθεί.» Μην έχοντας άλλη επιλογή, οι γονείς της ακολούθησαν τον χρησμό κι ετοίμασαν την Ψυχή για το ταξίδι της προς στο βουνό, όπου θα έβρισκε αυτό το “αποκρουστικό τέρας”. Εκεί, όμως, την παρέλαβε ο άνεμος Ζέφυρος, τον οποίο έστειλε ο Έρωτας, θέλοντας να την προστατεύσει. Η Ψυχή, φιλοξενήθηκε για καιρό στο παλάτι του Έρωτα, χτίζοντας σταδιακά μια σχέση μαζί του, χωρίς ωστόσο να δει ποτέ το πρόσωπό του. Ήταν ο μοναδικός όρος που της έθεσε.

Όταν επισκέφθηκε την οικογένειά της, οι αδερφές της, ζηλεύοντας την ευτυχία της, την έπεισαν πως έπρεπε να γυρίσει να τον κοιτάξει, με το πρόσχημα ότι, για να της θέσει τέτοιον όρο, τότε σίγουρα η μορφή του είναι αποκρουστική. Η ψυχή επέστρεψε στο παλάτι, πήρε ένα λυχνάρι και φωτίζοντας το πρόσωπό του, είδε τον θεό Έρωτα. Σάστισε, το λυχνάρι της γλίστρησε στο πλάι ρίχνοντας καυτό λάδι στον Έρωτα, εκείνος ξύπνησε από τον πόνο και πέταξε μακριά, αφού της εξήγησε πως η καχυποψία της, σκότωσε την αγάπη τους.

Η Ψυχή, αναζητώντας τον, πήγε στη θεά Δήμητρα, η οποία της πρότεινε να μιλήσει στην Αφροδίτη. Εκείνη, την ενημέρωσε πως για να τον δει θα έπρεπε πρώτα να περάσει τρεις δοκιμασίες. Το κορίτσι, έφερε εις πέρας και τις τρεις δοκιμασίες, αλλά η Αφροδίτη την ξεγέλασε και την έριξε σε βαθύ ύπνο μετά το τέλος των δοκιμασιών. Ο Έρωτας, έμαθε τα μαντάτα κι έτρεξε στον Όλυμπο, ζητώντας από τον Δία να σώσει την Ψυχή κι παντοδύναμος Θεός, συγκινημένος από την αγάπη αυτή, την έκανε αθάνατη, επιτρέποντας στον Έρωτα να ενωθεί παντοτινά μαζί της. Η στιγμή που αποτυπώνεται στο άγαλμα, είναι η στιγμή που ο Έρωτας ξυπνά την Ψυχή με ένα του φιλί.

Αυτό το γλυπτό αποτελεί παράδειγμα της δεξιοτεχνίας και των ικανοτήτων του Antonio Canova στη σμίλευση του μαρμάρου και παρέχει μια υπέροχη αντίθεση μεταξύ του λείου δέρματος της Ψυχής και του Έρωτα, σε σύγκριση με τα γύρω στοιχεία. Όμορφες γραμμές, περιπλέκονται μεταξύ τους καθορίζοντας τις υφές σε όλο το έργο, ενώ οι λεπτομέρειες των φτερών, δημιουργούν τη θεία όψη του Έρωτα.

Η «Ψυχή αναγεννημένη από το φιλί του Έρωτα» ανατέθηκε στον Canova το 1787 από έναν Βρετανό συλλέκτη έργων τέχνης και πολιτικό. Αυτή η πρώτη εκδοχή του γλυπτού, έγινε μέρος του Μουσείου του Λούβρου στο Παρίσι. Το 1796, ένας Ρώσος ευγενής απέκτησε τη 2η εκδοχή από τον Canova στη Ρώμη, η οποία αργότερα εισήλθε στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης. Πρόκειται για ένα έργο τέχνης μαγικό και ταυτόχρονα εντυπωσιακό, που αποτυπώνει τον αληθινό και απόλυτο έρωτα, μέσα από τη θεϊκή εύνοια. Ως τη λύτρωση.