Βολτάροντας ανάμεσα στα 2500 σιντριβάνια της Ρώμης

Tα σιντριβάνια της Ρώμης, που αριθμούν περίπου 2500 χιλιάδες, αποτελούν έναν αναπόσπαστο κομμάτι της ρωμαϊκής υδραυλικής τεχνολογίας. Αυτά τα πανέμορφα κατασκευάσματα γλυπτικής τέχνης, είναι ταυτόχρονα αναπόσπαστο κομμάτι του ρωμαϊκού πολιτισμού κι ένα ζωντανό έργο τέχνης. Ταυτόχρονα, είχαν και χρηστική αξία, αφού χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση των υδατικών αναγκών της πόλης και συνδέονταν με τα ρωμαϊκά λουτρά, όπου οι πολίτες απολάμβαναν υψηλού επιπέδου υγιεινή κι αναψυχή. Ήταν -και παραμένουν- ένα από τα πιο “it” κομμάτια της πόλης.

Η υδραυλική σύσταση των σιντριβανιών επέτρεπε τη μεταφορά νερού από απομακρυσμένες πηγές, ενισχύοντας την υγιεινή και την καθαριότητα της πόλης. Πέρα από τη λειτουργική τους χρησιμότητα, όμως, τα σιντριβάνια της Ρώμης έκαναν την πόλη ένα ζωντανό μουσείο, με την αρχιτεκτονική τους ομορφιά να βάζει στν κορυφή του πλανήτη την Αιώνια Πόλη. Οι λεπτομερείς γραμμές και η δεξιοτεχνία στην κατασκευή τους, αντικατοπτρίζουν το υψηλότατο επίπεδο τεχνογνωσίας των Ρωμαίων μηχανικών και καλλιτεχνών, που σε συνεργασία δημιούργησαν ένα θαύμα της αρχαίας μηχανικής, δίνοντας παράλληλα και το ανεξίτηλο ίχνος της πλούσιας ρωμαϊκής γλυπτικής τέχνης.

Η Ρώμη ένωσε μέσω των σιντριβανιών της ολάκερο τον κόσμο, αποδιδοντας φόρο τιμής σε ιστορικά πρόσωπα, μύθους, θρησκείες, φιγούρες της φύσης. Ένα παράδειγμα που αξίζει αναφοράς, βρίσκεται στον μεγαλύτερο δημόσιο χώρο της Ρώμης, που μετατράπηκε σταδιακά σε ένα συναρπαστικό θέατρο δρόμου για πολλούς καλλιτέχνες και φιλοξενεί την Fontana dei Quattro Fiumi. Το εντυπωσιακό σιντριβάνι των τεσσάρων ποταμών δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της προσπάθειας να μετατραπεί η πόλη σε μνημείο, με έντονα τα στοιχεία μπαρόκ. Στο σκηνικό που αποτυπώνεται, μπορεί να δεις κανείς ανάμεσα στα ορμητικά νερά, προσωποποιήσεις των τεσσάρων μεγάλων ποταμών του κόσμου: τον Νείλο, τον Γάγγη, τον Δούναβη και τον Ποταμό Plate. Καθένας από τους τέσσερις ποταμούς είναι συναρπαστικό γλυπτό από μόνος του, αλλά η προσωποποίηση του Νείλου κλέβει πραγματικά την παράσταση.

Η σημασία των σιντριβανιών διαφαίνεται και στην επιρροή τους στην κοινωνία. Τα ρωμαϊκά λουτρά, συνδεδεμένα με τα σιντριβάνια, έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην κοινωνική ζωή των πολιτών. Εκεί, οι άνθρωποι συναντιόνταν, συζητούσαν κι αντάλλασσαν ιδέες. Ήταν σημείο συνάντησης κι αυτό παραμένουν ως και σήμερα, δημιουργώντας αστικούς πυρήνες.

Στη Ρώμη θα βρεις ατελείωτες πλατείες, εκπληκτικές πλατείες που η κάθε μια τους θα φιλοξενεί κι από το δικό της σιντριβάνι. Η Piazza Mattei μπορεί να διεκδικήσει με πειστικό τρόπο την πιο γοητευτική από όλες, φιλοξενώντας τη Fontana delle Tartarughe (Σιντριβάνι της Χελώνας). Σχεδιασμένο από τον Giacomo della Porta και εκτελεσμένο από τον Taddei Landini, το σύνολο των ελικοειδών νεαρών ανδρών και δελφινιών κατασκευάστηκε, σύμφωνα με τον δημοφιλή και φανταστικό θρύλο, μέσα σε μία μόνο νύχτα, το 1585.

Τα σιντριβάνια εκπροσωπούν και την αντίληψη των Ρωμαίων για τη σημασία του ύδατος ως πηγής ζωής και πολιτισμού. Τα εκτεταμένα δίκτυα τους έκαναν τη Ρώμη πόλη με ασφαλή και καθαρό ύδωρ, επιτρέποντας την ανάπτυξη και την ευημερία του πληθυσμού. Επίσης, συνδέονταν με την αστική αισθητική. Οι αρχιτέκτονές τους δεν περιορίστηκαν μόνο στη λειτουργικότητα, αλλά ενσωμάτωσαν και την τέχνη στα έργα τους. Οι διακοσμητικές λεπτομέρειες, όπως γλυπτά και ψηφίδες, αναδεικνύουν την προσοχή τους στην αισθητική, δημιουργώντας έναν συνδυασμό λειτουργίας και καλλιτεχνίας. Το διασημότερο ίσως σιντριβάνι της Ρώμης, η Fontana di Trevi, στηρίζει την άποψη πως τα σιντριβάνια δεν ήταν απλά υδραυλικά έργα, αλλά αντιπροσώπευαν την εξέλιξη της ρωμαϊκής επιρροής. Η εμβληματική Φοντάνα ντι Τρέβι, η οποία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των αξιοθέατων της Ρώμης, είναι ένα αριστούργημα μπαρόκ γλυπτικής που προκαλεί δέος. Το Aqua Virgo, το μοναδικό αρχαίο υδραγωγείο που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα και κατασκευάστηκε το 19 π.Χ. και συνδέεται με αυτή, ήταν μία από τις σημαντικότερες πηγές νερού της αρχαίας πόλης, μέχρι να καταστραφεί από τους γοτθικούς εισβολείς τον 6ο αιώνα και να πάρει αργότερα, τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.

Η αξία των σιντριβανιών διατηρείται και σαν αντίκτυπό στον περιβαλλοντικό τομέα. Τα ρωμαϊκά υδραγωγεία αποτελούν παράδειγμα σύνδεσης της αρχαίας τεχνολογίας με την οικολογία. Η διαχείριση του ύδατος με μεγάλη προσοχή στη βιώσιμη χρήση αντικατοπτρίζει τη σοφία των Ρωμαίων στη διατήρηση των φυσικών πόρων. Οι σύγχρονοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες εμπνέονται από τον σχεδιασμό και τη λειτουργία των αρχαίων υδραυλικών έργων, ενσωματώνοντας στις σύγχρονες υποδομές στοιχεία που αντλούν από τη μακρά ιστορία της πόλης. Τα σιντριβάνια της Ρώμης δεν είναι απλά τεχνητές κατασκευές αλλά ζωντανοί χώροι, που αναπνέουν και συμβάλουν στο μικροκλίμα της.

Στο κλείσιμο αυτού του αφιερώματος στα σιντριβάνια της Ρώμης, πρέπει να αναδείξουμε την ανθεκτικότητά τους στον χρόνο. Παρά τις περιπέτειες και τις αλλαγές στο περιβάλλον της πόλης, τους πολέμους, τις εισβολείς αλλά και τη φυσική διάβρωση από τον χρόνο, πολλά από αυτά τα υδραυλικά έργα εξακολουθούν να λειτουργούν, μιλώντας για την εξαιρετική ποιότητα κατασκευής που χαρακτηρίζει το ρωμαϊκό μηχανικό έργο.

Στη σκιά των σιντριβανιών της Ρώμης, αντιλαμβανόμαστε πως η παράδοση δεν είναι απλώς ιστορία, αλλά ένας παλμός που διατηρεί το πνεύμα της καινοτομίας και της υψηλής τέχνης. Αυτά τα αρχαία υδραυλικά αριστουργήματα, ακόμη και σήμερα, συνεχίζουν να ρέουν με τη σοφία των παλαιών, υπενθυμίζοντάς μας πως η σύνδεση με το παρελθόν ενισχύει το παρόν και διαμορφώνει το μέλλον. Στη σιωπηλή ροή τους, βρίσκουμε μια αιώνια υπενθύμιση πως η αρμονία μεταξύ της τεχνολογίας, της κοινωνίας και της φύσης αποτελεί και πάντα θα αποτελεί τον πυρήνα μας.