Γιατί άνοιξε ξανά η υπόθεση για τον μυστήριο θάνατο του Pablo Neruda;

Στο προσκήνιο βρίσκεται για μια ακόμη φορά ο Πάμπλο Νερούδα και συγκεκριμένα ανοίγει ξανά η υπόθεση του θανάτου του, ο οποίος αποτελεί μυστήριο τα τελευταία 50 έτη και το γεγονός κατά πόσο αυτός επήλθε από κάποιο πρόβλημα υγείας ή ο ίδιος δολ@φονήθηκε. Συγκεκριμένα, το εφετείο του Σαντιάγο διέταξε στις 20/02/2024 να ξανανοίξει ο φάκελος της υπόθεσης, μετά από προτροπή των συγγενών του και του Κομμουνιστικού κόμματος στο οποίο ανήκε.

Ο Πάμπλο Νερούδα αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς ποιητές της ιστορίας, ο οποίος μέσα από τα ποιήματά του μίλησε για τον έρωτα αλλά και την επανάσταση. Ο ίδιος δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στην ηλικία των 19 ετών. Εργάσθηκε στο διπλωματικό σώμα της Χιλής κι από το 1927 έως το 1935 ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Αργότερα υπηρέτησε στην Πρεσβεία της Χιλής στην Ισπανία, όπου πήρε μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα του Ισπανικού λαού. Μετά την Ισπανική επανάσταση, θα συνδράμει στην επιχείρηση μεταφοράς 2000 πολιτικών κρατούμενων στη Χιλή. Το 1937 επιστρέφει εκεί, και σε ομιλίες του μιλάει ανοιχτά κατά του φασισμού. Από το 1941 έως το 1944 θα υπηρετήσει ως πρόξενος στο Μεξικό.

Το 1945 θα ενταχθεί στο κομμουνιστικό κόμμα της Χιλής και με την πένα του θα προσπαθήσει να πολεμήσει την πολιτική αυθαιρεσία. Λίγο καιρό αργότερα κι επί το διδακτορικό καθεστώς του Γκαμπριελ Γκονσάλες Βιδέλα, θα εκδοθεί το ένταλμα σύλληψής του και θα διωχθεί μαζί με άλλους διανοούμενους και καλλιτέχνες. Ο ίδιος θα καταφέρει να ξεφύγει και να ζητήσει πολιτικό άσυλο στο Παρίσι και θα παραμείνει εξόριστος στην Ευρώπη έως το 1952. Λίγο πριν την εξορία του, θα λάβει το εθνικό βραβείο λογοτεχνίας και τη δεκαετία του ’60 το κομμουνιστικού κόμμα θα τον βραβεύσει με την υψηλότερη κομματική διάκριση, το βραβείο Ρεκαμπάρεμ.

Μέσω της πένας του θα γίνει παγκοσμίως γνωστός κι οι στίχοι του, αποκτώντας πανανθρώπινο χαρακτήρα, εκπροσωπούν τους αδύναμους και καταπιεσμένους όλου του κόσμου. Θα λάβει το Νόμπελ λογοτεχνίας στις 21 Οκτωβρίου 1971, μια μη συνηθισμένη διάκριση για την ακαδημία καθώς απέφευγε να βραβεύει κομμουνιστές.

Ο Νερούδα πέθανε στις 23 Σεπτεμβρίου 1973 σε ηλικία 69 ετών, 12 μέρες μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ και την ανατροπή του σοσιαλιστή προέδρου και προσωπικού φίλου του Νερούδα, Σαλβαδόρ Αλιέντε. Παρότι ο Νερούδα είχε καρκίνο ακόμα υπάρχουν αμφιβολίες εάν ο θάνατος του οφείλεται στην αρρώστια του η αποτελεί δολοφονία του διδακτορικού καθεστώτος. Η υπόθεση της δ@λοφονίας του εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2011 όταν ο οδηγός και βοηθός του Νερούδα Μάνουελ Αράγια, κατέθεσε πως στην τελευταία συνομιλία τους ο Νερούδα, ενώ βρισκόταν σε καλή κατάσταση στο νοσοκομείο, τον κάλεσε και του είπε πως την ώρα που κοιμόταν ένας γιατρός του έκανε μια ένεση στο στομάχι κι από εκείνη την ώρα η υγεία του επιδεινώθηκε. Ο ίδιος είπε ότι πιστεύει πως τον δηλητηρίασαν. Η ένεση αυτή έγινε την παραμονή της ημέρας που θα αναχωρούσε για το Μεξικό και σκόπευε να αυτοεξοριστεί και να οργανώσει εκεί την αντίσταση κατά του καθεστώτος του Πινοσέτ. Λίγες ώρες μετά ο Νερούδα έφυγε από τη ζωή κι ο οδηγός του συνελήφθη. Στο πιστοποιητικό θανάτου του γράφτηκε πως πέθανε από καρκίνο του προστάτη.

Το 2013 ο δικαστής της υπόθεσης ζήτησε εκταφή της σωρού του Νερούδα και εξέτασή της. Οι εξετάσεις που διενεργήθηκαν τότε δεν έδειξαν ότι η σορός είχε δηλητηριαστεί, με τα συγκεκριμένα αποτελέσματα να μην πείθουν την οικογένεια του Νερούδα που ζήτησαν περαιτέρω αποδείξεις. Στις 25 Μαρτίου 2015 δημοσιεύθηκε επίσημο έγγραφο από την κυβέρνηση στην εφημερίδα El Pais που έλεγε πως έγινε παυσίπονη ένεση στον Νερούδα που πιθανόν να προκάλεσε καρδιακό επεισόδιο. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του Νερούδα στο νοσοκομείο, εμφανίστηκαν αρκετές παρατυπίες καθώς η ένεση δεν έγινε ενδοφλέβια όπως συνηθίζεται, άλλα στην κοιλιά και κανείς δε γνωρίζει ως και σήμερα τι περιείχε. Οι έρευνες συνεχίστηκαν καθώς ανιχνεύτηκαν ασυνήθιστα βακτήρια στα κόκαλα του ποιητή.

Αργότερα, το 2017, ξαναέγινε έρευνα κι ειδικοί από όλο τον κόσμο κατέρριψαν τους τότε ισχυρισμούς του διδακτορικού καθεστώτος πως ο Νερούδα πέθανε από καρκίνο, όμως δεν μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ούτε να αποκλείσουν το ενδεχόμενο ο ποιητής να δηλητηριάστηκε σκόπιμα. Έτσι, μια ομάδα ντόπιων και ξένων ειδικών είχε αναλάβει να αποφανθεί και να καταλήξει οριστικά σε ένα αποτέλεσμα. Δύο ερευνητές διευκρίνισαν ότι έλαβαν dna του Νερούδα από ένα δόντι, άλλα λόγω της αποσύνθεσης της σορού δεν μπόρεσαν να ανασυνθέσουν όλο το βακτήριο της αλλαντίασης το οποίο βρέθηκε, πάρα μόνο το 1/3. Οι ίδιοι, όμως, πιστεύουν ότι έχουν αρκετό υλικό στο εργαστήριο και χρειάζονται τη σύμφωνη γνώμη του δικαστηρίου για να το διερευνήσουν περαιτέρω. Καλούνται επίσης να καταθέσουν νέοι μάρτυρες όπως κι ειδικός στο βακτήριο που βρέθηκε στο σώμα του ποιητή. Έτσι, ανοίγει για μια ακόμη φορά η έρευνα του θανάτου του Πάμπλο Νερούδα, ενός μεγάλου ποιητή που θα μείνει για πάντοτε στην ιστορία.

Σύμφωνα με επίσημες πηγές, περίπου 3200 άνθρωποι δ@λοφονήθηκαν επί δικτατορίας του Πινοσέτ και 38.000 βασανίστηκαν. Δεν είναι ποτέ αργά να αποδοθεί δικαιοσύνη, δεν είναι ποτέ αργά να βγει η αλήθεια στο φως. Ένα φως που πολλές φορές παλεύει να το σβήσει το σκοτάδι.

Πατρίδα, έχεις γεννηθεί από ξυλοκόπους,
από τέκνα αβάφτιστα, από μαραγκούς,
από κείνους που δώσαν σαν παράξενο πουλί
μια σταγόνα αίμα πετούμενο
και σήμερα θα γεννηθείς και πάλι σκληρή,
μες από εκεί που ο προδότης και ο δεσμοφύλακας
σε πιστεύανε παντοτινά θαμμένη.
Σήμερα, όπως και τότε, θα γεννηθείς απ’ τον λαό.
Σήμερα θα βγεις μεσ’ απ’ το κάρβουνο και τη δρόσι.
Σήμερα θα καταφέρεις να τραντάξεις τις πόρτες
με χέρια κακοπαθιασμένα, με κομμάτια
ψυχής που περισώθηκε, με δέσμες
από βλέμματα που ο θάνατος δεν έσβησε:
εργαλεία φοβερά
κάτω απ’ τα κουρέλια, έτοιμα για τη μάχη.

7«America Insurrecta» (Ξεσηκωμένη Αμερική), από το Γενικό Άσμα, μετάφραση Δανάη Στρατηγοπούλου. Εκδόσεις Τυπωθήτω Δαρδανός.

Pablo Neruda