Καθημερινά ακούμε γύρω μας όλο και περισσότερο κόσμο να συζητάει για αυτοάνοσα νοσήματα. Αρκετοί γνωρίζουμε κάποιον που διαγνώστηκε με κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, ή έχουμε διαγνωσθεί εμείς οι ίδιοι. Αυτή η αυξανόμενη συζήτηση περί αυτοάνοσων, γεννά το εξής ερώτημα: Γιατί πλέον συναντάμε τόσα αυτοάνοσα νοσήματα, σε όλο και πιο μεγάλο ποσοστό ανθρώπων; Τι άλλαξε τόσο στις ζωές μας και τα «παντρευτήκαμε» μια και καλή;
Σύμφωνα με την Ελένη Κομνηνού, Ειδική Ρευματολόγο, σε συζήτηση που είχε στο podcast «ygeia mou», οι διαγνώσεις αυτοάνοσων νοσημάτων αυξήθηκαν μετά την πανδημία κι επιβεβαιώνει το ρόλο του στρες σε αυτό: «Το στρες αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες που πυροδοτεί ένα αυτοάνοσο νόσημα», τονίζει και συνεχίζει λέγοντας πως «ο ασθενής πρέπει να αντιληφθεί με τι έχει να παλέψει και να συμμετέχει στη θεραπεία μιας και τα κύτταρα που έχουν θυμώσει είναι δικά του!» εξηγώντας ότι παράλληλα με τα φάρμακα, είναι απαραίτητο να γίνουν και αλλαγές στον τρόπο ζωής του ασθενούς.
Ας το πάρουμε, απο την αρχή, τα αυτοάνοσα νοσήματα εκδηλώνονται όταν διαταράσσεται ο φυσιολογικός ρόλος του ανοσοποιητικού στην άμυνα κατά των λοιμόξεων, με αποτέλεσμα να επιτίθεται καταλάθος στα ίδια του τα κύτταρα. Οι γνωστές αυτοάνοσες παθήσεις είναι πάνω απο 80, με πιο γνωστές την ρευματοειδή αρθρίτιδα, τον διαβήτη τύπου 1 και τη σκλύρηνση κατά πλάκας. Τα ακριβή αίτια των αυτοάνοσων νοσημάτων δεν είναι γνωστά, όμως λόγω της αύξησης κάποιων απο αυτών, δημιουργείται το ερώτημα εάν η αύξηση σχετίζεται με κοινούς πριβαλλοντικούς παράγοντες ή κοινών αλλαγών στη συμπεριφορά. Ωστόσο επειδή πολλά αυτοάνοσα είναι ιδιαίτερα σπανία κι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι, είναι πολύ δύσκολο να γίνουν μεγάλες μελέτες και να οδηγήσουν σε αξιόπιστες εκτιμήσεις για τις αιτίες.
Το 2023, πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη έρευνα απο ειδικούς στην επιδημιολογία, τη βιοστατιστική, τη ρευματολογία, την ενδοκρινολογία και την ανοσολογία, από το βελγικό πανεπιστήμιο Λέβεν, το University College του Λονδίνου, το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, το Imperial College του Λονδίνου, το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, το Πανεπιστήμιο του Leicester και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Η μελέτη χρησιμοποίησε ένα σύνολο ανώνυμων ηλεκτρονικών αρχείων υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο, από 22 εκατομμύρια άτομα, για τη διερεύνηση 19 από τις πιο κοινές αυτοάνοσες ασθένειες. Οι συγγραφείς εξέτασαν εάν τα κρούσματα αυτοάνοσων νοσημάτων αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου, ποιος επηρεάζεται περισσότερο από αυτές τις καταστάσεις και πώς μπορεί να συνυπάρχουν διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα.
Διαπίστωσαν ότι αυτές οι 19 αυτοάνοσες ασθένειες που μελετήθηκαν, επηρεάζουν περίπου το 10% του πληθυσμού -το 13% των γυναικών και το 7% των ανδρών. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από προηγούμενες εκτιμήσεις, οι οποίες κυμαίνονταν από 3% έως 9% και συχνά βασίζονταν σε μικρότερα μεγέθη δειγμάτων και περιλάμβαναν λιγότερες αυτοάνοσες διαταραχές. Βρήκαν, επίσης, στοιχεία κοινωνικοοικονομικών, εποχιακών κι άλλων ανισοτήτων μεταξύ πολλών αυτοάνοσων διαταραχών. Αυτά υποδηλώνουν ότι τέτοιες παραλλαγές είναι απίθανο να αποδοθούν μόνο σε γενετικές διαφορές και μπορεί να υποδεικνύουν τη συμμετοχή δυνητικά τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία ή το άγχος, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη ορισμένων αυτοάνοσων νοσημάτων.
Επίσης, η έρευνα επιβεβαίωσε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα άτομο με ένα αυτοάνοσο νόσημα είναι πιο πιθανό να αναπτύξει ένα δεύτερο, σε σύγκριση με κάποιον χωρίς αυτοάνοσο νόσημα. Τα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση The Lancet.
Ο παράγοντας στρες, έχει συνδεθεί άμεσα με την εμφάνιση αυτοάνοσων. Μια πρόσφατη σουηδική μελέτη στο ιατρικό περιοδικό Journal of the American Medical Association δείχνει ότι τα άτομα με διαταραχές που σχετίζονται με το στρες διατρέχουν σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοάνοσων νοσημάτων. Ακόμη κι αν το στρες δεν ευθύνεται ως αιτία εμφάνισης, ενδεχομένως συμβάλλει στην επιδείνωσή τους. Έχει αποδειχθεί ότι κάποιοι στρεσογόνοι παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά τη φυσιολογική δραστηριότητα των κυττάρων που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Αν μιλήσουμε ιατρικά, εξαιτίας του στρες ενεργοποιούνται νευροενδοκρινείς ορμόνες οι οποίες οδηγούν σε ανοσολογική απορύθμιση. Κατά τη διάρκεια στρεσογόνων περιόδων, λοιπόν, παρατηρείται αύξηση των ορμονών που εκλύονται όταν ο οργανισμός βρίσκεται υπό στρες. Αυτή η αύξηση συνδέεται με την εμφάνιση διάφορων αυτοάνοσων νοσημάτων.
Οι πιο συχνοί παράγοντες για την αύξηση των αυτοάνοσω νοσημάτων επιγραμματικά θα λέγαμε ότι είναι: ελλείψεις σε βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία (όπως η Βιταμίνη D), η αλλοίωση του μικροβιώματος, διαταραχές στην ικανότητα του οργανισμού να διαχειριστεί τη φλεγμονή και η αντίσταση στην ινσουλίνη. Στατιστικά, το 78% των ατόμων με αυτοάνοσο είναι γυναίκες. Ωστόσο, σπάνια αναφέρεται ως ένα πρόβλημα υγείας των γυναικών.
Κι αν και γενικά μπορούν να συνυπάρξουν διάφοροι παράγοντες -γενετικοί, περιβαλλοντικοί, ορμονικοί, και ανοσολογικοί- αυτό που έχουν ως κοινό η πλειοψηφία των αυτοάνοσων είναι η απόκλιση του οργανισμού από την φυσιολογική βιοχημική του ισορροπία. Είτε ελλείψεις, είτε επιβαρύνσεις του, επομένως, τα φέρνουν στην πόρτα μας. Σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικάνικης Ένωσης Αυτοάνοσων νοσημάτων (AARDA) 1 στους 5 πολίτες πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Παρόμοια είναι η εικόνα και στις Ευρωπαϊκές χώρες.
«Η ανθρώπινη γενετική δεν έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες», είπε ο Lee, ο οποίος είχε έδρα στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. «Έτσι, κάτι πρέπει να αλλάζει στον έξω κόσμο με τρόπο που να αυξάνει την προδιάθεσή μας για αυτοάνοσες ασθένειες». Αυτή η ιδέα υποστηρίχθηκε από τον Vinuesa, ο οποίος στο παρελθόν είχε την έδρα του στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.
«Οι δίαιτες γρήγορου φαγητού δεν έχουν ορισμένα σημαντικά συστατικά, όπως φυτικές ίνες, και τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η αλλαγή επηρεάζει το μικροβίωμα ενός ατόμου», είπε η Vinuesa. «Αυτές οι αλλαγές στα μικροβιώματα μας πυροδοτούν τότε αυτοάνοσες ασθένειες, από τις οποίες έχουν ανακαλυφθεί περισσότεροι από 100 τύποι». Τόνισε επίσης ότι τα αυξανόμενα κρούσματα αυτοάνοσων ασθενειών σε όλο τον κόσμο σήμαιναν ότι χρειάζονται πλέον νέες θεραπείες και φάρμακα περισσότερο από ποτέ.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι πλεόν ενά κομμάτι του κόσμου μας. Μπορεί να φαίνεται ως ενα black box σε αρκετούς ασθενείς και μη, λόγω της άλυτης φύσης τους, όμως είναι ενας συνοδοιπόρος που, αν αποκτήσουμε, πρέπει να τον αγαπήσουμε και να τον κατανοήσουμε για το υπόλοιπο της ζωής μας.
Συντάκτης: Γεωργία Καλίτση
