Όταν οι σχέσεις γίνονται «παιχνίδι» αποφυγής του πόνου

Το να συνειδητοποιείς πως η απόρριψη δεν είναι προσωπική αλλά αφορά τον άλλον είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα από τα πιο δύσκολα και ταυτόχρονα απελευθερωτικά πράγματα που μπορείς να προσφέρεις στον εαυτό σου. Μπορεί να είναι αναμφίβολα από τις πιο επώδυνες εμπειρίες που μπορεί να βιώσει κανείς. Αλλά γιατί; Συνήθως, επειδή στην καρδιά της απόρριψης βρίσκεται μια βαθιά ισοπέδωση της προσωπικής μας αξίας, μια βαθιά πεποίθηση ότι δεν είμαστε αρκετοί. Και όμως, όταν μπορούμε να δούμε την αλήθεια πίσω από αυτή τη ριζωμένη αντίληψη, ότι δηλαδή οι πράξεις του άλλου δεν αντανακλούν εμάς αλλά τον ίδιο και την εσωτερική του κατάσταση, τότε αρχίζουμε να απελευθερωνόμαστε από την ενοχή και το βάρος που φέρνει.

Είναι πολύ εύκολο όταν δεχόμαστε απόρριψη, να ψάχνουμε το λάθος μέσα μας. Είναι ένας διαδεδομένος μηχανισμός άμυνας που πολλοί άνθρωποι κουβαλάμε, με τη σκέψη πως θα μας προστατέψει από τον μπαμπούλα της εγκατάλειψης. Πιστεύουμε ότι αν είχαμε φερθεί αλλιώς, αν είχαμε πει διαφορετικά λόγια, αν είχαμε κάνει τις σωστές κινήσεις, ο άλλος άνθρωπος δε θα μας παρατούσε. Η αλήθεια όμως είναι ότι το λάθος δε βρίσκεται σε εμάς και στην αξία μας. Οι πράξεις του άλλου, όσο και αν μας πλήγωσαν, δεν έχουν να κάνουν με το τι είμαστε ή με το τι αξίζουμε, αλλά τις περισσότερες φορές, με τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου που μας απορρίπτει.

Ένας άνθρωπος μπορεί να πεθαίνει για εμάς, να μας βλέπει και να φωτίζει το πρόσωπό του και η μέρα του. Αυτό δε σημαίνει πως είναι σε θέση να μας προσφέρει αυτό που εμείς έχουμε πραγματικά ανάγκη. Πολλές φορές οι φάσεις της ζωής, δε μας επιτρέπουν να είμαστε μαζί με κάποιον, ενώ μπορεί να υπάρχουν αισθήματα και από τις δύο πλευρές. Και ίσως, να είναι ακόμα πιο τραγική αυτή η συνειδητοποίηση. Το ότι δεν έφταιγε κανείς που δεν είσαι με το άτομο που θέλεις και σε θέλει. Αν δεν ήσουν αρκετός, ίσως να είχες μία λογική εξήγηση, σε κάνει να ξεχνάς την έλλειψη ελέγχου που υπάρχει στη ζωή. Ενώ υπάρχει και κάτι ναρκισσιστικό και εγωιστικό στο να μπαίνουμε στη θέση του θύματος, όπου ο άλλος μας φέρθηκε σκάρτα. Κάνει τον πόνο πιο υποφερτό και μας ανεβάζει. Μας κάνει τα καλά παιδιά που αδικήθηκαν και τώρα θα πάρουν εκδίκηση που ο άλλος τους εγκατέλειψε.

Δυστυχώς, όμως, οι ανθρώπινες σχέσεις δεν έρχονται με μάνιουαλ και οδηγίες. Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι πραγματικά αισθάνεται ο άλλος, τους δαίμονές του και τα προβλήματά του. Κυρίως γιατί, όταν πέφτει το πέπλο του έρωτα, όλοι είμαστε πιο «όμορφοι», ο άνθρωπος που μας δημιουργεί αυτή την εφορία, είναι σαν να έχει έρθει από μία ξένη χώρα, που κανείς δεν είναι «άρρωστος». Κανείς δεν κουβαλάει βαθιές πληγές και τραύματα. Το πώς μας φέρονται οι άλλοι, είναι πάντα αντανάκλαση του πώς νιώθουν εκείνοι μέσα τους. Όταν κάποιος αποφασίζει να φύγει από τη ζωή μας, όταν επιλέγει να μας απορρίψει ή να διακόψει μια σχέση, αυτό είναι αποτέλεσμα των δικών του συναισθηματικών διεργασιών, της δικής του ψυχολογικής κατάστασης. Κάποιες φορές, κάποιος μπορεί να αισθάνεται ότι δεν είναι ικανός να είναι δίπλα μας, ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας. Άλλες φορές, μπορεί να νιώθει φοβισμένος, κλειστός συναισθηματικά ή απλά να μην είναι έτοιμος να προσφέρει αυτό που χρειάζεται μια σχέση.

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν αξίζουμε την αγάπη ή ότι δεν είμαστε αρκετοί. Αντιθέτως, συχνά ο άλλος μπορεί να απομακρύνεται επειδή δεν αισθάνεται αρκετός ο ίδιος. Αυτό είναι κάτι με το οποίο ακόμα και οι ίδιοι μπορούμε να ταυτιστούμε, πολλές φορές, το κάνουμε και εμείς ασυνείδητα. Και εδώ έρχεται ένα δύσκολο χάπι να καταπιείς, όσο και αν προσπαθήσεις να κάνεις τον άλλον να δει την αξία του ή να του δείξεις πόσο πολύ τον αγαπάς, δεν μπορείς να αλλάξεις το εσωτερικό του τοπίο. Αν εκείνος δε νιώθει ικανός να σε στηρίξει ή να είναι δίπλα σου, αυτό δε θα αλλάξει όσο «τέλειος/α» κι αν είσαι. Για αυτό, καλό είναι να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να αναρωτηθούμε, γιατί επιμένουμε σε ένα άτομο που δεν μπορεί να μας προσφέρει αυτό που θέλουμε και γιατί προσπαθούμε να του αποδείξουμε πως η αγάπη μας είναι αυτό που θα τον λυτρώσει; Τι κάνει εμάς να πιστεύουμε ότι έχουμε τόση δύναμη πάνω σε έναν άλλον άνθρωπο;

Λίγοι είναι εκείνοι που θα μας πληγώσουν εσκεμμένα. Οι περισσότεροι βλάπτουν είτε προσπαθώντας να προστατεύσουν εμάς, είτε τον εαυτό τους. Είναι εύκολο να κρίνουμε τις πράξεις των άλλων όταν είμαστε πληγωμένοι, όμως αν σταματήσουμε, πάρουμε μία ανάσα και δούμε την κατάσταση αντικειμενικά και σφαιρικά, όχι μόνο από την πλευρά μας, θα ανακαλύψουμε ότι και οι άλλοι βιώνουν τους δικούς τους φόβους, τις δικές τους ανασφάλειες και το δικό τους συναισθηματικό χάος. Κάποιοι άνθρωποι θα μας απομακρύνουν γιατί δε θέλουν να μας βλάψουν περισσότερο. Άλλοι, θα επιλέξουν να μας πληγώσουν επειδή έτσι αισθάνονται ότι προστατεύουν τον εαυτό τους από μεγαλύτερο πόνο. Οι αποφάσεις που παίρνουμε μέσα σε μια σχέση, συχνά βασίζονται σε φόβους και ανασφάλειες που δεν μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα εκείνη τη στιγμή. Είναι κρυμμένοι καλά μέσα μας και φοβόμαστε να τους αγγίξουμε γιατί πονάνε. Πόσες φορές έχουμε πάρει αποφάσεις που πληγώνουν τους άλλους, όχι γιατί θέλουμε να τους βλάψουμε, αλλά γιατί προσπαθούμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και εκείνους;

Οι σχέσεις είναι σαν ένα παιχνίδι που προσπαθούμε να αποφύγουμε τον πόνο. Όταν τα πράγματα αρχίζουν να βαθαίνουν, πολλοί το βάζουμε στα πόδια. Έρχεται εκείνος ο αβάσταχτος φόβος μήπως πληγωθούμε, μήπως οι άλλοι δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες μας, μήπως μας αφήσουν. Αυτός ο φόβος μπορεί να μας οδηγήσει σε αποφάσεις που τελικά θα πληγώσουν τους άλλους – ή εμάς τους ίδιους. Αυτό όμως είναι η ανθρώπινη εμπειρία. Όταν ήμασταν μωρά, προσπαθούσαμε να μάθουμε να περπατάμε και φάγαμε πολλές κωλοτούμπες για να τα καταφέρουμε. Έτσι είναι και οι σχέσεις, θα φάμε πολλές κωλοτούμπες μέχρι να σταθούμε στα πόδια μας.

Σίγουρα, είναι πιο εύκολο να κρίνουμε τους άλλους και να τους κατηγορούμε για τα λάθη τους. Ευχαριστεί το «εγώ» μας, μας δίνει μία αίσθηση ανωτερότητας.  Όμως, ειδικά όταν πρόκειται για έρωτα, δεν υπάρχει πουθενά κάποια οδηγία γραμμένη για το πώς να το ζήσουμε. Δεν υπάρχει εγχειρίδιο που να μας δείχνει πώς να χειριστούμε τα συναισθήματά μας, τις σχέσεις μας και τις εσωτερικές μας ανασφάλειες. Ο καθένας μας θα κάνει λάθη, και όλοι θα πληγωθούμε και θα πληγώσουμε.

Και εδώ θα μπει το τσιτάτο, που πραγματικά μπορεί να ακούγεται εκνευριστικό όταν πονάς, αλλά, κάθε φορά που βιώνουμε μια δύσκολη εμπειρία, γινόμαστε λίγο πιο σοφοί, λίγο πιο δυνατοί. Κάθε σχέση, κάθε σύνδεση, κάθε απόρριψη είναι μια πίστα σε αυτό το μεγάλο, δύσκολο παιχνίδι, και κάθε πίστα γίνεται και πιο δύσκολη. Όμως, πάντα υπάρχει πρόοδος. Αυτές είναι οι εμπειρίες που μας ωθούν μπροστά, που μας κάνουν να γνωρίσουμε εμάς λίγο καλύτερα. Και μέσα από αυτή τη γνωριμία, βρίσκουμε και τους άλλους, τους βλέπουμε για αυτό που πραγματικά είναι, και αν αυτό δεν είναι το πρωταρχικό στοιχείο της πραγματικής αγάπης, τότε τι άλλο μπορεί να είναι; Αυτό το αποδέχομαι τον άλλον, που τόσο απεγνωσμένα ζητάμε και εμείς, όντως έρχεται μέσα από την αποδοχή του εαυτού μας.

Όταν καταφέρνουμε να δούμε ότι η απόρριψη δεν ορίζει την αξία μας, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι οι αποφάσεις των άλλων δεν αντικατοπτρίζουν εμάς αλλά τις δικές τους ανασφάλειες και φόβους, τότε αρχίζουμε να απελευθερωνόμαστε. Η αποδοχή αυτής της αλήθειας μας κάνει ατρόμητους, γιατί ξέρουμε ότι κάθε φορά που θα πληγωθούμε, θα έχουμε τη δύναμη να σηκωθούμε και να συνεχίσουμε. Δεν υπάρχουν μόνο τέρατα εκεί έξω, και μπορούμε να εμπιστευτούμε τις επιλογές μας, οι άνθρωποι που καταλήγουμε να επιλέγουμε είναι ο αντικατοπτρισμός μας, και όπως και εμείς, έτσι και αυτοί θα κάνουν λάθη. Το κατά πόσο θα κρατήσουμε το άτομο αυτό στη ζωή μας ή θα το αποκόψουμε, είναι στην ευχέρεια μας.

Αυτό είναι το παιχνίδι των σχέσεων: μια συνεχής διαδικασία αποδοχής, μάθησης και εξέλιξης. Δεν είναι μόνο μαύρο και άσπρο, καλό και κακό. Ο κάθε ένας μας επιλέγει τον τρόπο που θέλει να αγαπηθεί και βρίσκει άτομα που να συμβαδίζουν με αυτή του την πεποίθηση. Οι σχέσεις δεν είναι ποτέ τέλειες – είναι ανθρώπινες. Και η ανθρώπινη φύση, με όλα της τα λάθη και τις αδυναμίες, είναι αυτό που μας κάνει να συνεχίζουμε. Αυτό είναι η εξέλιξη. Το να δεχτούμε ότι οι απορρίψεις, οι πληγές και οι φόβοι είναι μέρος της ζωής μας, μας δίνει την ελευθερία να προχωράμε μπροστά με λιγότερο φόβο και περισσότερη αγάπη για τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση για τους άλλους.