Η παράδοση των “burrneshat”, των "ορκισμένων πaρθένων" της Αλβανίας

Ας σκεφτούμε μια κοινωνία, όπου η ταυτότητά μας ορίζεται αυστηρά από το φύλο μας, όπου οι επιλογές μας είναι περιορισμένες, και η ζωή μας είναι προδιαγεγραμμένη από τους κανόνες και την παράδοση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, στην ορεινή Αλβανία, γεννήθηκε η παράδοση των ορκισμένων παρθένων‒ γυναικών, που αποφάσισαν να ζήσουν ως άντρες, απελευθερωμένες από τα δεσμά των έμφυλων ρόλων. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί, ότι μια τέτοια πρακτική θα γινόταν σύμβολο δύναμης και αυτονομίας, και θα συνέχιζε να εμπνέει σε έναν κόσμο που αλλάζει;

Η παράδοση των “burrneshat” ή αλλιώς “ορκισμένων παρθένων” στην Αλβανία, είναι μια από τις πιο παλιές πολιτιστικές πρακτικές παγκοσμίως. Οι γυναίκες στην Αλβανία έχουν την ευκαιρία να ζήσουν σαν άντρες, δίνοντας όρκο αγαμίας και υιοθετώντας ανδρικό ρόλο στην κοινωνία. Για αιώνες, αυτή η πρακτική επέτρεπε στις γυναίκες να ξεφεύγουν από τα αυστηρά έμφυλα πρότυπα της αλβανικής κοινωνίας, προσφέροντάς τους μια εναλλακτική πορεία ζωής. Ως ορκισμένες παρθένες, οι γυναίκες αυτές αναλάμβαναν ευθύνες που παραδοσιακά προορίζονταν για άνδρες, όπως το να διαχειρίζονται το νοικοκυριό, να δουλεύουν σε ανδροκρατούμενους τομείς και να κυκλοφορούν ελεύθερα στην κοινωνία.

Η παράδοση των “burrneshat” έχει τις ρίζες της στο “Kanun”, τον αλβανικό κώδικα αρχών του 15ου αιώνα, που καθόριζε την κοινωνική δομή στη βόρεια Αλβανία και το Κόσοβο. Αυτός ο αυστηρός κώδικας δημιουργούσε μια έντονα πατριαρχική κοινωνία, στην οποία οι γυναίκες είχαν λίγες ελευθερίες και, το σημαντικότερο, θεωρούνταν περιουσία του συζύγου τους. Ωστόσο, το “Kanun” επέτρεπε μια εξαίρεση: με έναν όρκο για ισόβια αγαμία, μια γυναίκα μπορούσε να αποκτήσει τα προνόμια των ανδρών, αποφεύγοντας έτσι τους περιορισμούς των έμφυλων ρόλων και τους κανονισμένους γάμους. Το “Kanun” όριζε πως, εφόσον είχε συμφωνηθεί ένας γάμος, η υπαναχώρηση μπορούσε να προκαλέσει αιματηρή βεντέτα ανάμεσα στις οικογένειες. Για μια νέα γυναίκα, ο όρκος της παρθενίας, της επέτρεπε να απορρίψει τον γάμο, διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική τιμή της οικογένειάς της. Με αυτόν τον τρόπο, η οικογένεια προστατευόταν από την ντροπή και τις πιθανές απειλές αντιποίνων, και οι περιοριστικές παραδόσεις παρακάμπτονταν.

Οι “burrneshat” είχαν την ελευθερία να ντύνονται, να συμπεριφέρονται και να δουλεύουν όπως οι άνδρες, να χρησιμοποιούν ανδρικό όνομα, να φέρουν όπλ0, να κaπνίζουν και να πίνουν, να συνομιλούν με άλλους άνδρες και να αναλαμβάνουν ευθύνες που δεν είχαν οι υπόλοιπες γυναίκες στην αλβανική κοινωνία. Υπήρχε μια αίσθηση δύναμης και σεβασμός προς εκείνες που επέλεγαν αυτόν τον ρόλο, καθώς γίνονταν αρχηγοί των νοικοκυριών τους, διαχειρίζονταν τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας και τους επιτρεπόταν η είσοδος σε μέρη που παραδοσιακά προορίζονταν “μόνο για άνδρες”.

Αν και αυτός ο τρόπος ζωής προσέφερε πολλές ελευθερίες, όπως είναι φυσικό, είχε και σημαντικό προσωπικό κόστος. Πολλές φορές, γυναίκες που έγιναν “burrneshat”, μπορεί να ένιωθαν απομόνωση, να είχαν αμφιβολίες για την απόφασή τους, ή να αναρωτιούνταν πώς θα ήταν η ζωή τους εάν είχαν παιδιά ή τη συντροφιά μιας οικογένειας. Άλλωστε, η παραβίαση του όρκου που είχαν δώσει, τιμωρούνταν με θανατική ποινή. Ακόμη και σήμερα, κάποιες από τις ορκισμένες πaρθένες αρνούνται να πάρουν πίσω τον όρκο τους, καθώς θεωρούν ότι η κοινωνία τους θα τις απορρίψει. Oι περισσότερες συνεχίζουν να αγκαλιάζουν τον ρόλο τους με υπερηφάνεια, εκτιμώντας τον σεβασμό και την αυτονομία που κέρδισαν με τα χρόνια.

Η παράδοση άνθιζε κάποτε στις ορεινές περιοχές της Βόρειας Αλβανίας και του Κοσόβου, αλλά πλέον σταδιακά φθίνει, με λιγότερες από δώδεκα ορκισμένες παρθένες να απομένουν σήμερα. Από το τέλος της κομμουνιστικής εποχής, η Αλβανία έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου στην ισότητα των φύλων, με τις γυναίκες να κερδίζουν πολιτική εκπροσώπηση και νομική προστασία. Οι σημερινές νέες γυναίκες, ειδικά στα αστικά κέντρα, αντιμετωπίζουν λιγότερους περιορισμούς και έχουν περισσότερες ευκαιρίες για ανεξαρτησία σε σχέση με τις παλαιότερες γενιές. Για παράδειγμα, κορίτσια που μεγάλωσαν σε αγροτικές περιοχές, έχουν πλέον μετακομίσει στα Τίρανα, την πρωτεύουσα, για να σπουδάσουν ή να κυνηγήσουν καριέρες σε δημιουργικούς τομείς. Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες στην Αλβανία συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις, όπως η υψηλή ενδοοικογενειακή βία, το μισθολογικό χάσμα και η περιορισμένη ιδιοκτησία περιουσίας.

Με τον καιρό, το νόημα των “burrneshat” εξελίχθηκε. Στο παρελθόν, ο ρόλος αυτός ήταν μια αναγκαστική επιλογή για την εκπλήρωση κοινωνικών υποχρεώσεων. Σήμερα, το να γίνει κάποια ορκισμένη παρθένα, είναι μια συνειδητή απόφαση, που επιλέγεται από όσες βλέπουν τον ρόλο ως έναν τρόπο να εξερευνήσουν την ταυτότητά τους στην κοινωνία. Καθώς η Αλβανία εκσυγχρονίζεται, υπάρχει μια αυξανόμενη αναγνώριση, ότι η ενδυνάμωση των γυναικών δεν προαπαιτεί να υιοθετηθεί ανδρική ταυτότητα. Οι ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών προωθούν την αναγνώριση της γυναικείας δύναμης χωρίς τη σύνδεσή της με την αρρενωπότητα, αμφισβητώντας την ιδέα, ότι οι γυναίκες χρειάζεται να γίνουν “σαν άνδρες” για να είναι δυνατές. Η ελευθερία να ζουν ανεξάρτητα, χωρίς να πρέπει να υιοθετήσουν ανδρική ταυτότητα, θεωρείται θετικό σημάδι προόδου, καθώς τα ίσα δικαιώματα γίνονται πλέον πιο προσιτά στις γυναίκες. Η κληρονομιά των ορκισμένων παρθένων, ωστόσο, παραμένει σημαντική, συμβολίζοντας την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα των Αλβανίδων στον αγώνα τους για αυτονομία. Ενώ οι νέες Αλβανίδες σήμερα παλεύουν για την ισότητα των φύλων και τα ευρύτερα δικαιώματα, υπάρχει πάντα σεβασμός για την ιστορία των ορκισμένων παρθένων, που με τις επιλογές τους εξέφρασαν μια μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στους περιορισμούς της παραδοσιακής κοινωνίας.

Η παράδοση των “burrneshat” μπορεί να χάνεται σιγά-σιγά στον χρόνο, αλλά η κληρονομιά της παραμένει ζωντανή, ενσαρκώνοντας τη δύναμη της θέλησης, την ικανότητα να αντιστέκεσαι, να σπας τα δεσμά και να διεκδικείς την ελευθερία σε έναν κόσμο που την αρνείται. Καθώς οι νέες γενιές Αλβανίδων παλεύουν για τα δικαιώματά τους με άλλους, καινούριους τρόπους, η ιστορία των ορκισμένων παρθένων παραμένει μια δυνατή υπενθύμιση: ότι η ελευθερία και η ισότητα κατακτώνται, όχι με το να ακολουθείς τις νόρμες, αλλά με το θάρρος να τις ανατρέπεις.