Μεγαλώσαμε -και μεγαλώνουμε ακόμη- ακολουθώντας ως γνώμονα και τρόπο ζωής το να σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε. Μάθαμε με τρόπο οξύ, πως είναι ανάγκη να αμφιβάλλουμε για τον εαυτό μας, γιατί δεν είμαστε αυθεντίες. Μάς είπαν πως πρέπει να σταθμίζουμε τα γεγονότα και να λαμβάνουμε υπόψιν κάθε παράμετρο προτού δράσουμε. Εμείς, ακούσαμε και εφαρμόσαμε όσα μάς είπαν με υποδειγματική μαεστρία· σκεφτόμαστε κι αναλύουμε τα πάντα, όμως, σε υπερβολικό βαθμό.
Τα αδιέξοδα της καθημερινότητας, ο καπιταλισμός που μάς προσφέρει πληθώρα επιλογών, η σύγχρονη επιταγή της πολυπραγμοσύνης και η ασυμφωνία μεταξύ της πραγματικότητας και των προσδοκιών μας, μάς γεμίζουν με ατελείωτες και βασανιστικές σκέψεις και ερωτηματικά και στην τελική μάς οδηγούν σε εκείνο που, σήμερα, ονομάζουμε overthinking. Κατά τους ειδικούς, ο όρος αφορά στην ψυχική κατάσταση που μάς κάνει να σκεφτόμαστε περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται για όλα όσα κάνουμε, λέμε ή μάς λένε οι άλλοι. Για όσα έχουμε κάνει ή πρόκειται να κάνουμε, ή για όλα τα κακά που μπορεί να μας συμβούν. Ακούγεται τρομερά οικείο, έτσι;
Ποια είναι, όμως, τα σημάδια του;
1. Στριφογυρνάς τα βράδια στον ύπνο σου
Τα φώτα σβήνουν. Πέφτεις στο κρεβάτι, το ξυπνητήρι έχει ήδη αρχίσει να μετράει αντίστροφα, κλείνεις τα μάτια και αντί να κοιμηθείς, σκέφτεσαι. Υπεραναλύεις. Αλήθεια, τι θα είχε συμβεί αν είχες απαντήσει διαφορετικά σε εκείνον τον τσακωμό; Τι πραγματικά σημαίνει αυτό που σου είπε το πρωί ο συνάδελφος στη δουλειά; Υπήρχε κάποιο κρυφό νόημα στο μήνυμα που έλαβες; Αυτή η συνήθεια έχει γίνει το night routine σου, που λειτουργεί για σένα σαν καταπραϋντικό απέναντι στο άγχος και στην πίεση της καθημερινότητας. Ή μήπως όχι; Μήπως τελικά όλη αυτή η σκέψη, που καθοδηγείται από την αμφιβολία και το υπερβολικό άγχος, δρα σαν το σαράκι που λίγο-λίγο, καθημερινά, σού κατατρώει την ψυχή; Γιατί, όχι, μόνο κουράζεσαι να στριφογυρνάς ξεφυσώντας στο κρεβάτι, αλλά, παράλληλα, χάνεις και τον ύπνο σου, γιατί μέχρι να ξαναζήσεις κάθε αμήχανη και στενάχωρη σκηνή του παρελθόντος και να σκεφτείς πώς θα έπρεπε να είχες δράσει, το ξυπνητήρι έχει ήδη χτυπήσει.
2. Δυσκολεύεσαι ή καθυστερείς να πάρεις αποφάσεις
Κάθε φορά που καλείσαι να πάρεις μία απόφαση, αργείς. Είτε πρόκειται για απόφαση ζωής, ικανή να αλλάξει την καθημερινότητά σου, είτε για απόφαση ασήμαντη κι επουσιώδη, σχετική με το πού θα πάτε για καφέ ή το αν θα βάλεις τα καινούργια παπούτσια, δυσκολεύεσαι να καταλήξεις. Θες λίγο χρόνο κι αυτό, εν πρώτοις, δεν είναι κατακριτέο. Όμως, όταν αυτή σου η κωλυσιεργία είναι απόρροια της επιθυμίας σου να ελέγξεις κάθε παράμετρο και λεπτομέρεια, να ζυγιάσεις τις καταστάσεις και να απαριθμήσεις τα συν και τα πλην, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν. Νιώθεις πως ο κλοιός έχει αρχίσει να στενεύει και πως δε θα μπορέσεις ποτέ να πάρεις τη σωστή απόφαση, μιας και κάθε πιθανό σενάριο παρουσιάζει –μεταξύ άλλων- και αρνητικά στοιχεία.
3. Επικεντρώνεσαι στα αρνητικά στοιχεία και κάνεις μόνο αρνητικά σενάρια
Εσύ που έχεις τη συνήθεια να υπεραναλύεις, έχεις και την καταστροφολογία για σημαία. Για κάποιον λόγο πιστεύεις πως ό,τι και να γίνει, τα πράγματα θα πάνε στραβά. Πιστεύεις -βαθιά- πως η τύχη σου, την οποία και επικαλείσαι, είναι προδιαγεγραμμένη και πως δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποφύγεις την τραγικότητα της ζωής.
4. Σε απασχολεί πολύ το τι σκέφτονται οι άλλοι για σένα
Εντάξει, δε γίνεται να μη σε νοιάζει καθόλου τι λένε οι άλλοι για σένα. Δεν είναι άλλωστε και υγιές, δε ζεις μόνος σου, συνυπάρχεις με άλλους ανθρώπους, χρειάζεσαι τη γνώμη τους. Όμως, γίνεται να μη σε νοιάζει τόσο, ώστε να χάνεις τον ύπνο ή τα λόγια σου. Αν κάθε φορά που θες να πεις τη γνώμη σου ή να αρνηθείς να κάνεις κάτι, δειλιάζεις, γιατί σκέφτεσαι πως οι άλλοι θα σταματήσουν να σε συμπαθούν και θα αρχίσουν να σκέφτονται διάφορα πράγματα για σένα, μη φοβάσαι, δεν είσαι μόνος. Και δεν είσαι και ο μόνος. Όλοι μας ανά περιόδους σκεφτόμαστε έτσι κι αντί να βροντοφωνάξουμε εκείνο το «όχι», που αυθόρμητα μάς έρχεται στο μυαλό, το σκεφτόμαστε ξανά και ξανά, και καταλήγουμε να κάνουμε πράγματα άχαρα, που δε μάς αρέσουν, αλλά αρέσουν σε κάποιους άλλους.
5. Γράφεις και ξαναγράφεις τα μηνύματα πριν τα στείλεις
Για να σιγουρευτείς πως ο παραλήπτης τους θα καταλάβει ακριβώς εκείνο που θες να του πεις και τίποτε παραπάνω ή λιγότερο. Θα συμφωνήσουμε πως ο γραπτός λόγος ενίοτε δημιουργεί παρεξηγήσεις, γιατί στερείται της ζωντάνιας και της αμεσότητας που χαρακτηρίζουν τον προφορικό. Όμως, εσύ το παρακάνεις. Να απαντήσω κατευθείαν ή να περιμένω λίγο; Να βάλω τελεία ή θαυμαστικό; Τα αποσιωπητικά; Να στείλω email ή sms; Και, όχι, δε σε απασχολεί το συντακτικό και η ορθογραφία. Πιθανολογώ πως δεν ανταλλάσσεις μηνύματα με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας ούτε με τη φιλόλογό σου. Εκείνο που θες να πετύχεις με την ορθή χρήση των σημείων στίξης και την επιλογή των κατάλληλων λέξεων είναι η αποφυγή παρεξηγήσεων. Δε θες να φανείς ούτε αρκετά αυστηρός ούτε, όμως, και χαλαρός. Θες να πεις εκείνο που σκέφτεσαι, χωρίς να αφήσεις περιθώρια αμφισβήτησης και συνάμα, χωρίς να πληγώσεις τον άλλον. Και, κάπως, έτσι εξασκείσαι στο σκέφτομαι και γράφω!
Όσοι κάνουν λόγο για το φαινόμενο -σημείο των καιρών- του overthinking συνηθίζουν να λεν’ πως οι overthinkers, οι άνθρωποι που υπεραναλύουν και περνούν απ’ το κόσκινο κάθε απόφασή τους, υποκινούνται από τη βαθιά και άλλοτε ασυναίσθητη επιθυμία τους να αποκτήσουν τον έλεγχο των πάντων. Θέλουν να ελέγχουν ακόμη κι εκείνα που εκ φύσεως είναι αδύνατο κάποιος να τα ελέγξει. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, εκείνο που πολλαπλασιάζει τις σκέψεις μας και μάς οδηγεί σε έναν μαραθώνιο κι άλλοτε σε ένα 100αρι ανάλυσης και στάθμισης των δεδομένων, είναι ο φόβος της αποτυχίας. Φοβάσαι μην κάνεις λάθος. Φοβάσαι μήπως και η απόφαση που θα πάρεις και η στάση που θα κρατήσεις, δηλώσουν αδυναμία. Είναι μεγάλος δεσμοφύλακας ο φόβος για τον άνθρωπο και δη ο φόβος της αποτυχίας.
Στην πραγματικότητα, δε χάνεις και τίποτα αν αποτύχεις. Θυμήσου τα λόγια της J.K.Rowling: «Είναι αδύνατο να ζήσεις χωρίς να βιώσεις μια αποτυχία, εκτός αν ζεις τόσο προσεκτικά που μάλλον δε ζεις τελικά, οπότε έχεις αποτύχει σίγουρα» και σκέψου τι είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για σένα: οι φόβοι ή ελπίδες σου;
Συντάκτης: Στέλλα Μπακάλη
