Το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα βρίσκεται για ακόμα μία φορά στο προσκήνιο, με το Economist να προβλέπει ότι το 2025 μπορεί να είναι η χρονιά που οι διαπραγματεύσεις θα κάνουν ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Το Βρετανικό Μουσείο και η βρετανική κυβέρνηση φέρονται πιο ανοιχτοί από ποτέ σε μια συμφωνία με την Ελλάδα. Ωστόσο, υπάρχει ένα… ενδιαφέρον twist. Ο πρόεδρος του μουσείου, Τζορτζ Όσμπορν, και ο διευθυντής του, Νίκολας Κάλιναν, υποστηρίζουν την ιδέα ενός μακροπρόθεσμου δανεισμού των Γλυπτών, αλλά με αντάλλαγμα άλλα αρχαία ελληνικά εκθέματα. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα θα πρέπει να «πληρώσει» για να πάρει πίσω κάτι που της ανήκει.
Όταν οι «θησαυροί» δεν είναι δικοί σου
«Το Βρετανικό Μουσείο και η κυβέρνηση φαίνονται έτοιμοι. Ένας νόμος του 1963 απαγορεύει στο μουσείο να παραχωρεί τους θησαυρούς του και η κυβέρνηση δεν είναι πιθανό να τον αναθεωρήσει. Αλλά τόσο ο πρόεδρος του μουσείου, Τζορτζ Όσμπορν, όσο και ο νέος προϊστάμενός του, ο Νίκολας Κάλιναν, υποστηρίζουν ένα μακροπρόθεσμο δάνειο των Γλυπτών, δανειζόμενοι ίσως άλλες αρχαιότητες από την Ελλάδα σε αντάλλαγμα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ έχει δηλώσει άλλωστε, ότι δε θα σταθεί εμπόδιο», αναφέρει ο Economist.
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι το Βρετανικό Μουσείο, παρά τα «υπερπροστατευτικά» του ένστικτα για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, πρόσφατα είδε να ξεγλιστρούν από τα χέρια του περίπου 2.000 αντικείμενα, τα οποία ορισμένοι υπάλληλοι πουλούσαν στο eBay – γιατί, προφανώς, η ασφάλεια ενός ελληνικού μουσείου δεν είναι αρκετά καλή, αλλά το eBay είναι σίγουρα πιο αξιόπιστο. Αν δεν μπορείς να προστατεύσεις τη δική σου συλλογή, πώς μπορείς να πείσεις τον κόσμο ότι είσαι ο κατάλληλος φύλακας για την πολιτιστική κληρονομιά άλλων λαών;
Κι ενώ η κοινή γνώμη στη Βρετανία, όπως έδειξε η δημοσκόπηση της YouGov, τάσσεται υπέρ της επιστροφής (49% υπέρ, 15% κατά), το Βρετανικό Μουσείο φαίνεται να βλέπει τα Γλυπτά ως διαπραγματευτικό χαρτί. Η Ελλάδα καλείται να ανταλλάξει αρχαιότητες – μια προσέγγιση που θυμίζει περισσότερο παζάρι παρά πολιτιστική δικαιοσύνη.
Η παγκόσμια τάση για επαναπατρισμό
Το 2025 αναμένεται να είναι χρονιά-ορόσημο για την επιστροφή πολιτιστικών κειμηλίων στις χώρες προέλευσης τους, με κορυφαία μουσεία παγκοσμίως να επιστρέφουν ήδη θησαυρούς στους νόμιμους κατόχους τους. Η επιστροφή των Γλυπτών εντάσσεται σε αυτό το κλίμα και αναδεικνύει τη σημασία της επαναφοράς των πολιτιστικών αγαθών στον τόπο τους.
Κι εδώ έρχεται η σατιρική διάσταση του θέματος. Είναι σαν το Βρετανικό Μουσείο να λέει: «Θέλετε πίσω τα Γλυπτά; Ωραία, αλλά δώστε μας κι άλλα δικά σας για να γεμίσει η συλλογή μας». Αν είναι να μπούμε σε αυτό το παιχνίδι ανταλλαγής, ίσως η Ελλάδα θα έπρεπε να προσφέρει κάτι πραγματικά αντάξιο του αιτήματός τους:
-Ένα πλαστικό αντίγραφο των Γλυπτών, αλλά με LED φώτα που αναβοσβήνουν.
-Μια μακέτα της Ακρόπολης φτιαγμένη από Lego.
-Ή ίσως ένα αναμνηστικό πιάτο με την Αφροδίτη της Μήλου, όπως αυτά που πουλάνε στα τουριστικά μαγαζιά στο Μοναστηράκι.
Γιατί, όπως φαίνεται, αν η ιδέα τους για «πολιτιστικό θησαυρό» είναι να κρατούν κάτι που δεν τους ανήκει και να ζητούν «ανταλλάγματα» για να το επιστρέψουν, τότε μπορούμε να γίνουμε εξίσου δημιουργικοί.
Πέρα από κάθε σαρκασμό, η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα δεν αφορά ανταλλαγές ή παζάρια. Αφορά την αναγνώριση της πολιτιστικής δικαιοσύνης και την αποκατάσταση μιας ιστορικής αδικίας. Τα Γλυπτά ανήκουν στον Παρθενώνα – όχι σε ένα μακρινό μουσείο που τα βλέπει ως μέρος μιας διεθνούς συλλογής. Και αν οι Βρετανοί χρειάζονται κάτι «αντάξιο» για να καλύψουν το κενό, ίσως πρέπει να κοιτάξουν καλύτερα τις δικές τους αρχαιότητες. Αν βρουν και καμία που να είναι δική τους, δηλαδή.
