Μεγαλώσαμε με φράσεις όπως «τα αγόρια δεν κλαίνε», «φέρσου σαν άνδρας» και «οι άντρες πρέπει να είναι δυνατοί», χωρίς να αναρωτηθούμε ποτέ τι κρύβεται πίσω από αυτές. Λόγια που μοιάζουν αθώα, αλλά στην πραγματικότητα κουβαλούν μια σκοτεινή αλήθεια: την τοξική αρρενωπότητα. Μια έννοια που, όσο κι αν μας φαίνεται μακρινή ή υπερβολική, αγγίζει τις ζωές όλων μας, είτε είμαστε άντρες είτε γυναίκες.
Αυτή η παθογένεια που βαφτίστηκε «μαγκιά»’ είναι σαν ένα αόρατο, καυτό μέταλλο πάνω σε κάρβουνα που είναι μονίμως αναμμένα, που καίει αργά-αργά τους ανθρώπους. Μεγαλώνουμε με το μήνυμα ότι οι άντρες πρέπει να είναι σκληροί, δυνατοί, πάντα έτοιμοι για μάχη, σαν τα ρομπότ στις ταινίες δράσης. Να μην κλαίνε, να μη δείχνουν συναισθήματα, να μη ζητούν ποτέ βοήθεια – γιατί αλλιώς; «δεν είναι άντρες». Μας έχουν περάσει το μήνυμα ότι οι άνδρες πρέπει να κυριαρχούν και να έχουν απαντήσεις σε όλα, να έχουν όσο περισσότερες ερωτικές εμπειρίες μπορούν και να βρίσκουν λύσεις για όλα γιατί μόνο έτσι θα θεωρούνται «άνδρες». Στερεότυπα που μας φόρτωσαν από μικρούς, παγιδεύοντάς μας σε ρόλους που δε μας χωράνε. Λες κι αν δεν ταιριάξεις σε αυτό το καλούπι, δεν είσαι «αρκετός». Και κάπως έτσι, αρρωστήσαμε, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο.
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν ένας άντρας προσπαθεί να ανταποκριθεί σε αυτά τα απάνθρωπα και εξωπραγματικά πρότυπα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: υποφέρουμε όλοι. Υποφέρει ο ίδιος, υποφέρουν οι γύρω του, υποφέρει η κοινωνία ολόκληρη. Οι άντρες που εγκλωβίζονται σε αυτά τα «πρέπει» ζουν μια διαρκή μάχη, πασχίζοντας να αποδείξουν κάτι που δε χρειάζεται καμία απόδειξη. Φοράνε μια μάσκα τόσο στενή που τους πνίγει, κι όμως δεν το καταλαβαίνουν. Κατάθλιψη, άγχος, μοναξιά – αυτά κι ακόμα περισσότερα, γίνονται οι αόρατοι σύντροφοί τους.
Κι αν νομίζετε ότι οι συνέπειες σταματούν εκεί, κάνετε λάθος. Διότι θύματα αυτής της τρομερής πανδημίας είναι και οι γυναίκες, που φοβούνται τις εκρήξεις θυμού, τις υποτιμητικές συμπεριφορές, την ανάγκη για υποταγή που τους έχει επιβληθεί από ένα επιβλητικό «ανδρικό» manual που δόθηκε σε κάποιον άντρα του περιβάλλοντός τους από τη στιγμή της γέννησής του. Η τοξική αυτή «μαγκιά» δεν είναι μόνο ανδρικό θέμα – είναι ένα κοινωνικό δηλητήριο που καταστρέφει τις σχέσεις, τις οικογένειες, τις φιλίες. Βία, σεξισμός, εκμετάλλευση, ανισότητες, ομοφοβία – όλα αυτά είναι οι πληγές που αφήνει πίσω της. Κι αν δεν το αναγνωρίσουμε, το πρόβλημα θα μας βαραίνει όλους, για πάντα, και θα μεγαλώνει όπως μεγάλωσε τα τελευταία χρόνια.
Πώς φτάσαμε, λοιπόν, εδώ; Η τοξική αρρενωπότητα δε φύτρωσε τυχαία– οι ρίζες της είναι βαθιά χωμένες στην ιστορία, στα παραδοσιακά στερεότυπα του καταναγκαστικού κυρίαρχου ανδρισμού. Για αιώνες, οι άντρες μεγάλωναν με την «υποχρέωση» να είναι δυνατοί, ανεξάρτητοι, κυρίαρχοι. Κι όλα αυτά δεν έμειναν απλά στις οικογένειες – τα πήρε η κοινωνία και τα έκανε νόρμα. Μέσα από τις ταινίες, τις διαφημίσεις, τα παιχνίδια, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ακόμη και στο σχολείο, τα αγόρια μαθαίνουν να είναι «σκληρά», να μη δείχνουν τα συναισθήματά τους, να είναι ανταγωνιστικά. Ορισμένες φορές μάλιστα ακούμε και το κλισέ «boys will be boys» για να δικαιολογηθούν κάποιες συμπεριφορές. Γιατί; Γιατί έτσι «κάνουν οι άντρες». Αλλά ποιος είπε ότι «έτσι κάνουν»;
Οι επιπτώσεις της τοξικής αρρενωπότητας δε σταματούν στα άτομα – είναι ένα ντόμινο που παρασύρει ολόκληρη την κοινωνία. Οι σχέσεις ανάμεσα στα φύλα γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες και περίπλοκες. Οι άντρες πνίγουν τα συναισθήματά τους, οι γυναίκες ζουν με την ανασφάλεια, πολλές φορές πάλι υιοθετούν κι οι ίδιες αυτή τη φυτεμένη ιδεολογία, κι όλοι μαζί παλεύουμε να βρούμε έναν κοινό τόπο που μοιάζει όλο και πιο απόμακρος. Κι αυτό δεν είναι το χειρότερο. Η τοξική αρρενωπότητα τροφοδοτεί τη βία– στις οικογένειες, στις γειτονιές, παντού. Είναι η σπίθα πίσω από τον θυμό, τις εκρήξεις, τα ακραία περιστατικά που ακούμε στις ειδήσεις και μας σοκάρουν. Αν δεν κάνουμε κάτι, δε θα μείνει τίποτα για να μας σοκάρει. Θα γίνει απλά ο κανόνας.
Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν την παγίδα; Ξεκινάμε αμφισβητώντας τους κανόνες του παιχνιδιού που μας έμαθαν, αμφισβητώντας τα στερεότυπα που έχουμε απορροφήσει από την κοινωνία. Και οι άντρες μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά για τα συναισθήματά τους, να ζητήσουν βοήθεια όταν τη χρειάζονται και να αναζητήσουν υγιή πρότυπα ανδρικής συμπεριφορά που να ενδυναμώνουν, αντί να περιορίζουν. Ας μάθουν επιτέλους οι άνδρες ότι δε χρειάζεται να τρέχουν μονίμως για να σώσουν ή να κατακτήσουν τον κόσμο ή να είναι πάντα τα σκληρά παλικάρια. Ας πάψουν οι γυναίκες να δικαιολογούν πίσω από το στερεότυπο «έτσι με προστατεύει». Ας κοπάσει πια αυτό το «τα αγόρια δεν κλαίνε» των γονιών. Και όλοι μαζί, μπορούμε να χτίσουμε έναν κόσμο όπου κανείς δε θα χρειάζεται να κρύβεται πίσω από στερεότυπα, αλλά όλοι θα μπορούν να είναι οι αυθεντικοί, ελεύθεροι εαυτοί τους, χωρίς φόβο.
Και να θυμάσαι: Το πιο cool πράγμα που μπορείς να είσαι, είναι ο εαυτός σου.
Συντάκτης: Βαλεντίνα Λεωνίδου
