Χρόνο με τον χρόνο οι σχέσεις τείνουν να αποκοτούν έναν χαρακτήρα βίας, που κάθε άλλο παρά ευοίωνος μοιάζει για τη σύνδεση μεταξύ μας. Παρατηρείται μάλιστα μια ραγδαία αύξηση αυτής, ανάμεσα στα ζευγάρια με τα περισσότερα θύματα να είναι γυναίκες. Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα το πρώτο δεκάμηνο του 2024 τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας είναι σχεδόν διπλάσια συγκριτικά με αυτά του πρώτου δεκάμηνου του 2023. Αυτά τα δεδομένα δείχνουν πως οι σχέσεις τείνουν να γίνονται ένα πεδίο πόνου, φόβου και εξάρτησης αντί να είναι το εφαλτήριο για να βιώνουν οι άνθρωποι αγάπη, σεβασμό κι ασφάλεια. Σχέσεις που ενώ η λογική λέει στο θύμα να φύγει, το συναίσθημα είναι αυτό που κυριαρχεί και το κάνει να μένει. Συναισθήματα τα οποία μοιάζουν λογικά εκείνη τη στιγμή διότι συνδέονται με ψυχολογικά μοτίβα όπως το σύνδρομο της Στοκχόλμης ή το σύνδρομο του Σωτήρα.
Στο σύνδρομο της Στοκχόλμης οι άνθρωποι τείνουν να δικαιολογούν τις συμπεριφορές του συντρόφου τους οι οποίες τους πληγώνουν είτε συναισθηματικά είτε σωματικά. Ξεκινάνε να βιώνουν έντονα πως είναι παγιδευμένοι μέσα σε αυτή την κακοποιητική ή χειριστική σχέση και σταδιακά παρά τον πόνο που βιώνουν εξιδανικεύουν τον σύντροφό τους. Όλο αυτό είναι ένας μηχανισμός άμυνας που συχνά βασίζεται σε βαθύτερες συναισθηματικές ανάγκες των ανθρώπων όπως η επιθυμία για ασφάλεια, η αποφυγή της μοναξιάς ή ακόμα και ο φόβος της αλλαγής. Αυτή η κατάσταση τους κάνει να έχουν μια βαθιά λανθασμένη ελπίδα πως η κατάσταση θα αλλάξει παραβλέποντας όλα τα λογικά σημάδια που δείχνουν πως αυτή η σχέση προκαλεί περισσότερο κακό παρά καλό.
Από την άλλη, το σύνδρομο του σωτήρα αφορά την ανάγκη των ανθρώπων να φροντίζουν τους άλλους, συχνά εις βάρος του εαυτού τους. Είναι μια βαθιά ριζωμένη ανάγκη κατά την οποία η αξία τους ως άνθρωποι είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ικανότητα τους να φροντίζουν ή να «σώζουν» τους άλλους. Επιζητούν συνήθως για σχέση άτομα τα οποία έχουν αποδεδειγμένα παραβατικές ή και χειριστικές συμπεριφορές για να μπουν στη διαδικασία να τους αλλάξουν και να τους φέρουν στον «ίσιο δρόμο». Η δυναμική που αναπτύσσεται σε αυτού του είδους τις σχέσεις είναι ανισόρροπη. Συχνά το ένα μέλος της σχέσης αισθάνεται υπεύθυνο πλήρως για την ευημερία του συντρόφου και να βιώνει ενοχές και μόνο στην ιδέα να απομακρυνθεί ή να σταματήσει να προσφέρει βοήθεια. Αυτό, διότι η κυρίαρχη σκέψη που επικρατεί είναι πως με την αποχώρησή τους ο σύντροφός τους θα καταστραφεί και δε θα αντέξει ψυχικά αυτή την απομάκρυνση.
Και τα δύο σύνδρομα δημιουργούν μια έντονη και εμφανή ανισότητα μέσα στη σχέση, ενώ και στις δυο περιπτώσεις κυρίαρχα συναισθήματα είναι ο φόβος, οι ενοχές, η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο και η μοναξιά. Τα συναισθήματα αυτά είναι που υπερτερούν της λογικής και κάνουν τους ανθρώπους να παραμένουν σε μη λειτουργικές και μη υγιείς σχέσεις. Η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο και ο φόβος της μοναξιάς μειώνουν ραγδαία την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση τους κάνοντας τα θύματα να πιστεύουν λανθασμένα πως δεν έχουν καμία αξία έξω από αυτή τη σχέση. Ξεχνάνε πως η αγάπη δεν πονάει, αλλά δημιουργεί ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσονται και τα δύο μέλη της σχέσης ίσα χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους.
Για να είναι σε θέση κάποιος/α να βγει από μια τέτοια σχέση, το πρώτο και το σημαντικότερο βήμα είναι να αναγνωρίσει τα σημάδια μιας κακοποιητικής σχέσης. Είναι αναγκαίο να εκπαιδευτεί ο κόσμος πάνω στην έννοια της αγάπης. Να γίνει αντιληπτό πως η αγάπη δε συνοδεύεται από πόνο, φόβο κι ενοχές. Η υγιής αγάπη έχει στα θεμέλια της την ισότητα, τον αμοιβαίο σεβασμό και καλλιεργεί τη συναισθηματική ασφάλεια. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση σε θέματα σχέσης είναι δύο ισχυρά εργαλεία που μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της βίας που έχει αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Διότι, η γνώση είναι αυτή που θα βοηθήσει τους ανθρώπους που είναι σε τέτοιες σχέσεις να αναγνωρίζουν τα τοξικά μοτίβα συμπεριφοράς και να σταματήσουν να κατηγορούν τον εαυτό τους για τις συμπεριφορές των άλλων. Η συνειδητοποίηση αυτών των μοτίβων θα συμβάλλει ώστε να δουν τη μεγάλη εικόνα και να αντιληφθούν πως τελικά η ευτυχία τους δεν εξαρτάται από τη σωτηρία των άλλων, ούτε από την ελπίδα πως αύριο ίσως τα πράγματα να είναι καλύτερα.
Να θυμάσαι πως το να αποχωρείς από μια μη υγιή σχέσ δεν είναι απλά μια ακόμα επιλογή. Είναι μια επένδυση προς τον εαυτό σου, που οφείλεις να κάνεις, ώστε να έχεις την ψυχική και σωματική ευημερία που σου αρμόζει. Αυτό διότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν να βιώνουν την αγάπη, τον σεβασμό και την υποστήριξη. Όχι καμιά φορά, αλλά πάντα.
Συντάκτης: Τρύφων Κάμπο
