Καλεσμένη ήταν η Κάρμεν Ρουγγέρη στην εκπομπή της ΕΡΤ «Στούντιο 4» στις 8/1/2025, και μεταξύ άλλων, συζητήθηκε ο θάνατος του πολυαγαπημένου της συζύγου, Ανδρέα Κουλουμπή, τον Οκτώβριο του 2024. Με μια γλυκιά ευαλωτότητα, εξομολογήθηκε πως ήθελε να «φύγει» πριν από τον σύζυγό της, διότι δεν ήθελε να ζήσει αυτόν τον πόνο, μια τοποθέτηση κοινή μεταξύ των ζευγαριών που έχουν περάσει πολλά χρόνια μαζί. Παρατηρείται πιο συχνά, δε, στα ζευγάρια που έχουν μεγαλώσει μαζί, που έχουν δει τις ζωές τους να συγχωνεύονται σε έναν κοινό δρόμο και συχνά νιώθουν ότι χωρίς το άλλο άτομο δεν υφίσταται το «εγώ».
Αυτή η ενδόμυχη επιθυμία του να φύγουμε πρώτοι δεν έχει να κάνει μόνο με τον ρομαντισμό, αλλά αγγίζει ευαίσθητες χορδές του είναι μας. Αναδύεται ασυνείδητα ο φόβος της μοναξιάς, η απώλεια της σύνδεσης, ο αβάστακτος πόνος του πένθους που θα βιώσουμε και φυσικά, ο φόβος της αλλαγής· δεδομένου του ότι κάθε απώλεια στη ζωή μάς αναγκάζει να αλλάζουμε, να δούμε τη ζωή από μια άλλη οπτική, δίχως το άτομο που τόσα χρόνια ήταν δίπλα μας ως σύντροφος, σύζυγος, φίλος, πατέρας και ως άνθρωπος. Μέσα από την οπτική της ψυχολογίας, ο φόβος της απώλειας σε μια μακροχρόνια σχέση είναι πιο δυνατός από τον φόβο του θανάτου. Η ιδέα του να φύγουμε πρώτοι, λοιπόν, είναι μια ασυνείδητη προσπάθεια να αποφύγουμε τον πόνο της απώλειας, να ξορκίσουμε τον πόνο του πένθους που θα κληθούμε να βιώσουμε.
Ο θάνατος του συντρόφου είναι ένα από τα πιο τραυματικά γεγονότα που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος. Μελέτες έχουν δείξει πως η απώλεια αυτή συσχετίζεται με κατάθλιψη, επίπονα και έντονα συμπτώματα άγχους και, σε κάποιες περιπτώσεις, καρδιακή προσβολή για τον άνθρωπο που μένει πίσω. Όταν αγαπάς βαθιά και ανιδιοτελώς, η ζωή χωρίς τον άλλον μοιάζει αδιανόητη. Από τη στιγμή που η σύνδεση με έναν άνθρωπο είναι στενή και με διάρκεια στον χρόνο, η απώλεια για αυτόν που μένει πίσω φέρνει την αίσθηση της εγκατάλειψης. Μοιάζει με ένα κενό που τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να το γεμίσει, διότι τίποτα στον κόσμο δε μοιάζει με τον εκλιπόντα. Με αυτό το σκεπτικό, το να φύγεις πρώτος φαίνεται ως η πιο εύκολη λύση.
Από την άλλη, όμως, υπάρχει και το ρομαντικό στοιχείο που δεν μπορεί να παραληφθεί. Το να πεθάνεις μαζί με τον σύντροφό σου είναι μια ιδέα με την οποία έχουμε γαλουχηθεί επί γενεές μέσα από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, ακόμα και τις τοπικές παραδόσεις. Από το ξακουστό σε όλους έργο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» μέχρι και υπαρκτά ζευγάρια που μπορεί να γνωρίζουμε, τα οποία πέθαναν με μικρή διαφορά μεταξύ τους. Από την κοινωνία, τη θρησκεία, τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, η ιδέα «μαζί μέχρι το τέλος» κυριαρχεί ως ύψιστος συμβολισμός της αγάπης.
Όμως, η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας από την ιδεατή άποψη του «μαζί μέχρι το τέλος». Όταν η απώλεια έρχεται, πάντα αφήνει πίσω έναν σύντροφο που πασχίζει να ανασυγκροτήσει τη ζωή του. Δεν είναι, δε, λίγες οι φορές που όσοι μένουν πίσω δεν το καταφέρνουν και πεθαίνουν μετά από λίγο. Στην ψυχολογία ονομάζεται ως «φαινόμενο χηρείας» και παρατηρείται σε μεγαλύτερο ποσοστό στις μακροχρόνιες σχέσεις και στους άντρες.
Ενώ το να θέλεις να φύγεις πρώτος στα μάτια των περισσότερων μπορεί να μοιάζει με μια δήλωση αγάπης και πως θέλεις να προστατεύσεις τον άλλον, στην πραγματικότητα ενέχει μέσα και εγωισμό, καθώς δε θέλεις να είσαι εσύ στη θέση του ατόμου που θα πενθήσει και θα χρειαστεί να δρομολογήσει το υπόλοιπο της ζωής του σε διαφορετική ρότα από αυτή που είχε μάθει τόσα χρόνια. Είναι μια βαθιά επιθυμία του να γλυτώσεις από τον πόνο που θα βιώσεις, ακόμα και αν αυτό σημαίνει πως θα φύγεις πρώτος εσύ από τη ζωή.
Ό,τι και να γραφτεί για τον φόβο του να φύγεις πρώτος, η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει σωστή απάντηση στην ερώτηση: να φύγεις πρώτος ή να μείνεις πίσω και να διαχειριστείς την απώλεια; Γιατί αυτό που κάνει την αγάπη όμορφη και με πόνο ταυτόχρονα είναι η αβεβαιότητα του θανάτου. Η αποδοχή πως η αγάπη δεν είναι αιώνια ίσως είναι η μεγαλύτερη πράξη αγάπης που θα μας βοηθήσει να τη ζήσουμε πλήρως στο εδώ και τώρα. Χρειάζεται να αποδεχτούμε τη θνητότητά μας για να μπορέσουμε να ζήσουμε την αγάπη στην πλήρη μορφή της, δίχως να υπάρχουν σκέψεις για το τέλος ή ερωτήματα του ποιος θα φύγει πρώτος.
Συντάκτης: Τρύφων Κάμπο
