Πατέρας∙ το πρώτο πρότυπο του γιου

Απ’ την ημέρα που έφυγε ο πατέρας μου έχουν περάσει πέντε χρόνια και κάτι ψιλά. Μία τέτοια απώλεια, όμως, ποτέ δεν την αποδέχεσαι· συμβιβάζεσαι, μαθαίνεις να ζεις με την απουσία, αλλά πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού σου νιώθεις την παρουσία. Έντονα και συνεχώς, σαν να μην έφυγε ποτέ ολοκληρωτικά, σαν να λείπει σε κάποιο ταξίδι κι από στιγμή σε στιγμή θα επιστρέψει, θ’ ανοίξει την πόρτα και θα σου πει «πώς έπαιξαν τόσο χάλια χθες, ούτε μία πάσα δεν μπορούσαν ν’ ανταλλάξουν»;

Ακόμη και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, τα πρώτα πράγματα που μου ‘ρχονται στο μυαλό, και ξυπνούν τη νοσταλγία όταν τον σκέφτομαι, είναι τα πιο απλά. Μια συζήτηση στην τραπεζαρία τα βράδια, η διαδικασία της προετοιμασίας για να πάμε γήπεδο, τα φαγητά που με τόση μαεστρία ετοίμαζε. Πράγματα καθημερινά, όχι μεγαλεπήβολα, που όσο τα ‘χουμε δεν τα εκτιμάμε, τα θεωρούμε δεδομένα, αλλά μόλις τα στερηθούμε, αντιλαμβανόμαστε πλήρως τη σημασία τους.

Ο πατέρας· μεγάλη –η μεγαλύτερη ίσως– φιγούρα για κάθε γιο. Αναλογίζομαι τον δικό μου, προσπαθώ να βάλω τις σκέψεις σε μία σειρά και να γράψω τι σημαίνει πραγματικά ο πατέρας για κάθε άντρα που κυκλοφορεί εκεί έξω. Ωστόσο, αν κι από μικρός τα πήγαινα καλά με τις λέξεις, εκφραζόμουν μέσα απ’ αυτές και πολύ σπάνια μ’ απογοήτευαν, τώρα δεν αρκούν για να περιγράψουν τη σχέση πατέρα-γιου.

Μία σχέση που θα ήταν, σίγουρα, μεγάλο ψέμα αν τη χαρακτήριζε κανείς ιδανική και πάντα ρόδινη. Για πολλούς και διάφορους λόγους. Επειδή ποτέ δε θες ν’ απογοητεύσεις τα πρότυπά σου, πόσο δε μάλλον το πρώτο και σημαντικότερο αντρικό σου πρότυπο. Υποσυνείδητα, ή και συνειδητά, αυτές οι προσδοκίες σε γεμίζουν άγχος. Ζορίζεις τον εαυτό σου, ώστε να του αποδείξεις πως είσαι ο καλύτερος γιος που θα μπορούσε να ‘χει, ώστε να ‘ναι περήφανος για τον άντρα που εξελίσσεσαι και τελικά έγινες. Πολλές φορές, εντούτοις, η ανησυχία αυτή μετατρέπεται σ’ ένταση κι εξωτερικεύεται με αποδέκτη αυτόν που, άθελά του, στην προκαλεί.

Εντάσεις, φυσικά, κι απ’ τη δική του πλευρά, καθώς δεν πρόκειται ποτέ να συμβιβαστεί με την ιδέα πως δε θα επιτύχεις όσα (πιστεύει πως) μπορείς κι αξίζεις. Γνωρίζει πολύ καλά τις δυνατότητές σου και θα σε πιέσει για να τις αξιοποιήσεις στο έπακρο. Θέλει να τον ξεπεράσεις. Να φτάσεις πιο μακριά απ’ ό,τι κατάφερε εκείνος και ν’ αγναντέψεις κορυφές που εκείνος δεν πλησίασε. Ίσως, όπως όλοι οι γονείς, να βγάζει και κάποια απωθημένα του πάνω σου. Πράγματα που δεν πέτυχε ή δε διεκδίκησε κι ονειρεύεται εσένα να τα γεύεσαι. Οπότε σε πιέζει, όχι επειδή θέλει να σε βλέπει αγχωμένο και στεναχωρημένο, αλλά επειδή κάθε μέρα που περνά θέλει να γίνεσαι καλύτερος.

Στιγμές έντασης και διαφωνιών, όμως, υπάρχουν σε κάθε δυνατή κι αληθινή σχέση. Σε κάθε σχέση που η αλληλεπίδραση ανάμεσα στον πομπό και στο δέκτη είναι τεραστίων διαστάσεων. Η σχέση πατέρα και γιου είναι ένα απ’ τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα. Παρ’ όλα αυτά, σε καμία των περιπτώσεων, οι κάπως αρνητικές στιγμές δε στιγματίζουν το δεσμό που ‘χετε.

Τουναντίον, στιγμές νοσταλγικές και θετικά φορτισμένες είναι αυτές που κυριαρχούν στο μυαλό σου όταν τον αναλογίζεσαι. Η πρώτη φορά που πήγες γήπεδο μαζί του για να παρακολουθήσετε την αγαπημένη σας ομάδα. Η δική σου ανυπομονησία για να δεις από κοντά κάτι που αγαπάς τόσο πολύ κι η δική του ικανοποίηση βλέποντας τη χαρά αποτυπωμένη στο πρόσωπό σου. Πλέον, το γήπεδο, η ομάδα σας γενικά, είναι κάτι αποκλειστικά δικό σας, ένα θέμα συζήτηση, και διαφωνιών πολλές φορές, που όμως αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σχέσης σας.

Κι έπειτα, είναι κι εκείνες οι πρώτες συζητήσεις για τις σχέσεις και τον έρωτα. Απ’ το πώς να συμπεριφερθείς στο φλερτ έως τις προφυλάξεις στο σεξ. Σίγουρα, ήταν αμήχανο, αλλά γνωρίζεις πολύ καλά ότι δε θα μπορούσες να στραφείς σε οποιονδήποτε άλλο για να σε καθοδηγήσει καλύτερα και με μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Μην ξεχνάς πως ο μόνος δεδομένος τρόπος για να πάρεις χαρτζιλίκι, όσα λεφτά κι αν ζητούσες, και να σ’ αφήσει να ξενυχτήσεις, ήταν να πας και να του πεις «πατέρα, έχω να βγω με κοπέλα».

Οι συμβουλές που σου έδινε και σου δίνει, άλλο μεγάλο κεφάλαιο. Δεν έχουν την ίδια χροιά με της μάνας, είναι διαφορετικές. Εκείνη θα σε συμπονέσει, θα σου χαϊδέψει και λίγο τ’ αφτιά, θα σου συμπαρασταθεί κι ίσως να σου πει κι αυτά που θες ν’ ακούσεις, αφού είσαι το καμάρι της, ο γιόκας της. Αντιθέτως, ο πατέρας σου θα πάρει στιβαρό ύφος και θα σε φέρει αντιμέτωπο με τις ευθύνες σου. Δε θα προσπαθήσει να σε κανακέψει, καθώς θέλει να σε σκληραγωγήσει. Με τον τρόπο του και μ’ αυτά που θα σου μεταδώσει θα προσπαθήσει να σε μάθει να στηρίζεσαι αποκλειστικά στα δικά σου πόδια, στις δικές σου δυνάμεις.

Μπορεί οι γιοι, κατά κύριο λόγο, να δείχνουμε αδυναμία και την ευαίσθητη πλευρά μας στη μητέρα μας, αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν τρέφουμε τα ίδια ακριβώς συναισθήματα και για τον πατέρα μας. Απλώς σ’ αυτόν επιλέγουμε συνήθως να δείχνουμε την πιο σκληρή πλευρά μας. Θέλουμε να νιώθει περήφανος βλέποντάς μας σίγουρους και δυνατούς, ικανούς να προστατευτούμε, αλλά και να προστατέψουμε την οικογένειά μας.

Αρκούν τα παραπάνω για να περιγράψουν με σαφήνεια κι επαρκώς τι σηματοδοτεί για κάθε γιο ο πατέρας; Σαφώς κι όχι. Ολόκληρα βιβλία και πάλι θα υστερούσαν. Η επιρροή που ασκεί η πατρική φιγούρα, η πρώτη αντρική φιγούρα που ‘χει διαθέσιμη, σ’ έναν άντρα είναι εμφανής απ’ τα πρώιμα στάδια της παιδικής του ηλικίας μέχρι τα βαθιά γεράματα. Είναι ακατόρθωτο ν’ αποτυπωθεί σε μερικές γραμμές. Ο καθένας ξεχωριστά μόνο γνωρίζει επακριβώς τι σημαίνει ο πατέρας του για ‘κείνον.

Αφιερωμένο στον πατέρα μου. Μπορεί να μην είναι πλέον μαζί μου, όμως, είμαι σίγουρος πως θα ήταν περήφανος για τον άντρα που με βοήθησε να γίνω.