Νάρκισσος και ναρκισσιστική κακοποίηση. Στο άρθρο αυτό μπορείς να διαβάσεις λίγα λόγια για σένα που έχεις κακοποιηθεί από έναν τέτοιον άνθρωπο και ίσως ακόμα να ψάχνεις να βρεις τα δικά σου σφάλματα, αλλά και για σένα που θέλεις να έχεις τα μάτια σου δεκατέσσερα και ν’ αναγνωρίσεις τα σημάδια πριν μπλεχτείς στον κύκλο του hoovering και χάσεις τον εαυτό σου ψάχνοντας να βρεις τον νάρκισσο.
Η αρχή του ορισμού της έννοιας του ναρκισσσισμού βρίσκεται κάπου στις Οβιδιακές μεταμορφώσεις, εκεί που ο νεαρός Νάρκισσος αντικρίζει το είδωλό του στο καθρέφτισμα του εαυτού του στα νερά μιας λίμνης και τον ερωτεύεται. Ο ναρκισσισμός επομένως αναφέρεται σ’ έναν άνθρωπο ο οποίος είναι κυριολεκτικά ερωτευμένος με την πάρτη του και ζει για να το αναδεικνύει μέσω την υποτίμησης, της χειραγώγησης, της κακοποίησης των άλλων γιατί έτσι υψώνει το δικό του “εγώ”. Πρόκειται για μια διαταραχή της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοεκτίμηση, ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους. Δεν είναι όλοι όσοι έχουν ναρκισσιστικά στοιχεία διαταραγμένοι, αλλά όταν αυτά επηρεάζουν σημαντικά τις σχέσεις και τη λειτουργικότητα, μπορεί να μιλάμε για ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητα.
Η ναρκισσιστική λοιπόν κακοποίηση είναι μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης που περιλαμβάνει τρία κυρίως στάδια. Πρόκειται για τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούν οι ναρκισσιστές για να αποκτήσουν εξουσία πάνω στο θύμα και να διατηρήσουν τον έλεγχο αφού μόνο έτσι θα καταφέρουν να επιτύχουν τον σκοπό τους. Να γεμίσουν το αρρωστημένο “εγώ” τους.
Το πρώτο στάδιο της κακοποίησης αυτής ονομάζεται Ιδεαλισμός (Idealization) ή αλλιώς πρόκειται για τη φάση του love bombing. Σ’ αυτό το στάδιο, ο ναρκισσιστής αφού εντοπίσει το θύμα, το πλησιάζει και προσπαθεί να το κερδίσει. Το βομβαρδίζει με “αγάπη”, παρουσιάζει τον εαυτό του ως τον τέλειο σύντροφο, φίλο ή συνεργάτη. Χρησιμοποιεί τη γοητεία του και επαινεί το θύμα ενώ δείχνει και υπερβολική προσοχή για να “κερδίσει” την εμπιστοσύνη του θύματος. Έτσι εξιδανικεύει υπερβολικά το άλλο πρόσωπο και παρουσιάζει έναν τέλειο εαυτό. Προσπαθεί να κάνει το θύμα να δεθεί συναισθηματικά μαζί του και λειτουργεί σαν ένα είδος χαμαιλέοντα για να πείσει το άλλο πρόσωπο πως ταιριάζουν τέλεια μεταξύ τους κι έχουν μια μοναδική και ιδιαίτερη σύνδεση. Έτσι, το θύμα αισθάνεται ότι έχει βρει κάποιον μοναδικό και ξεχωριστό σύντροφο κι αρχίζει να δένεται και να δίνει.
Δεύτερο στάδιο ναρκισσιστικής κακοποίησης είναι η Υποτίμηση (Devaluation). Αφού λοιπόν ο ναρκισσιστής “δέσει” το θύμα συναισθηματικά, αρχίζει να το υποτιμά. Σ’ αυτό το στάδιο, αποκαλύπτεται η χειριστική και κακοποιητική συμπεριφορά του. Ασκεί κριτική, προσβολές ή περιφρόνηση προς το θύμα και του δημιουργεί συναισθήματα ενοχής αλλά και κατωτερότητας. Φαίνεται ξεκάθαρα πως αρχίζει ο ίδιος ν’ απομακρύνεται συναισθηματικά αφού καταλαβαίνει πως η προβολή του ψεύτικου εαυτού που έκανε πάνω στο θύμα δεν ανταποκρίνεται στα δικά του χαρακτηριστικά προσωπικότητας και έτσι αλλάζει τη στάση του. Πάρα πολλές φορές χρησιμοποιεί τη σιωπή για να ασκήσει τον έλεγχο, δείχνει έντονη ψυχρότητα και εκδηλώνει παθητική ή επιθετική συμπεριφορά. Μπορεί να παρουσιάζει ακόμα και τον εαυτό του ως θύμα ή να ασκεί βία και να κάνει το θύμα να πιστεύει πως άξιζε μια τέτοια μεταχείριση. Έτσι ξεκινάει η φάση του gaslighting. Το πρόσωπο που δέχεται την κακοποίηση αρχίζει να υποτιμά τον εαυτό του και να αμφιβάλει για τη λογική του κρίση και τη μνήμη του. Νιώθει σύγχυση κι αμφιβολίες. Θεωρεί πως είναι τρελό και πως φέρει την κύρια ευθύνη για την όλη κατάσταση.
Το τρίτο στάδιο ναρκισσιστικής κακοποίησης ονομάζεται Απόρριψη ή Εγκατάλειψη (Discard). Σ’ αυτό το τελευταίο στάδιο, ο ναρκισσιστής μπορεί να εγκαταλείψει το θύμα απότομα ή να το αντικαταστήσει με ένα νέο “θύμα”. Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται από ξαφνική διακοπή της σχέσης ή από αδιαφορία. Ο Νάρκισσος δεν ενδιαφέρεται για το τι αφήνει πίσω του. Εξαφανίζεται και αφήνει πίσω του έναν άνθρωπο διαλυμένο συναισθηματικά ο οποίος αναρωτιέται που έχει σφάλει και τι προκάλεσε την απόρριψη ή την εγκατάλειψή του από τον Νάρκισσο. Το θύμα μένει στο κενό έχοντας συναισθήματα άγχους, θλίψης ή και τραύματος πολλές φορές ολοκληρωτικά καταρρακωμένο. Μένει πίσω ένα άτομο γεμάτο συντρίμμια και ένα τραυματισμένο ψυχικό εγώ.
Τα τρία αυτά στάδια μέσα στη σχέση με τον Νάρκισσο μπορεί να επαναλαμβάνονται σε κυκλικό μοτίβο. Η τακτική αυτή ονομάζεται hoovering. Ο Νάρκισσος επιστρέφει ξανά πίσω στο θύμα για ν’ αντλήσει ναρκισσιστικό supply και έπειτα ξανά εξαφανίζεται. Για παράδειγμα, μετά την απόρριψη του, μπορεί να επιστρέφει στο στάδιο του ιδεαλισμού για να “ξανακερδίσει” το θύμα και η ιστορία επαναλαμβάνεται από την αρχή.
Είναι επομένως ζωτικής σημασίας για τα θύματα να αναγνωρίζουν αυτά τα μοτίβα και να δρουν κατάλληλα. Συχνά τα θύματα αναζητούν βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας χωρίς ν’ αντιλαμβάνονται το τραύμα που έχουν υποστεί και την κακοποιητική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει. Αλλά κυρίως αναζητούν την αιτία της φυγής του Νάρκισσου και τα δικά τους σφάλματα που οδήγησαν σε αυτήν τη φυγή. Κάποιες φορές χρειάζεται αρκετός χρόνος για την ίαση, αφού το θύμα θεωρεί πως είχε βρει τον τέλειο άνθρωπο και ρίχνει τις ευθύνες στον εαυτό του. Όχι, δε φταίει αυτό. Ο κύκλος της κακοποίησης έχει να κάνει με τον ίδιο τον Νάρκισσο και με τη δική του ψυχοπαθολογία.
Αν είσαι από αυτούς που αναγνωρίζουν τα σημάδια δράσε όσο είναι καιρός.
Συντάκτης: Έλενα Τσιολάκη
