Γλυκό του κουταλιού θα πει «καλωσόρισες στο σπίτι μου»

«Στου νου το ταξιδάκι με της μνήμης μου τα κουπιά   

 φέρνω κοντά μου πάλι ό,τι πήρε ο καιρός μακριά     

βρίσκω σημάδια γεμίζω τ’ άδεια κι ανάβω τη φωτιά

βύσσινο και νεράντζι του κουταλιού γλυκό, βρύση του χρόνου

στάζεις στα μάτια το πιο πικρό νερό.»

Πόσες γενιές μεγάλωσαν φτιάχνοντας και φυσικά τρώγοντας γλυκά του κουταλιού. Αυτά αποτελούσαν το συνδετικό κρίκο της φιλίας και ενός εθίμου που διήρκεσε πολλούς αιώνες. Σου πρόσφεραν ένα νεραντζάκι και άρχιζε η συζήτηση για τα νέα της εβδομάδας . Το γλυκό του κουταλιού είχε μια πορεία στην ανθρώπινη κουλτούρα.

Τα πρώτα δείγματα του γλυκού αυτού  χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Στα αρχαία χρόνια οι γυναίκες συνήθιζαν να αποξεραίνουν τα φρούτα τους και τα λαχανικά τους, τα οποία έμεναν από την ετήσια σοδειά τους, ώστε να μη χαλάνε. Τα στέγνωναν στον ήλιο και μετά από πολλά χρόνια προστέθηκε και το σιρόπι.

Το γλυκό του κουταλιού υπήρξε ένα είδος συνδετικού κρίκου κι εν τέλει ένα ελληνικό έθιμο που αντικατόπτριζε τη φιλοξενία, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση του γλυκού από τον ελληνικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Καππαδοκίας κι άλλων ελληνικών περιοχών. Η τελετουργία του ήταν η εξής· προσφέρονταν στους επισκέπτες κατεξοχήν σ’ ένα δίσκο με κεντητές πετσέτες σε ένα μικρό κρυστάλλινο πιάτο και με ένα μικρό κουταλάκι, καθώς  το μέγεθος του γλυκού δεν ξεπερνούσε το κουταλάκι του τσαγιού. Γι’ αυτό και ο όρος  «γλυκό του κουταλιού». Συνοδευόταν με ένα κρύο ποτήρι νερό. Τα φρούτα τα οποία επέλεγαν οι νοικοκυρές ήταν τα φρούτα της κάθε εποχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που όλοι γνωρίζουμε είναι το γλυκό κεράσι και το γλυκό σταφύλι. Δεν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις όμως, που βρίσκαμε λαχανικά σε μορφή γλυκού του κουταλιού, όπως οι ντομάτες.

Η δημιουργία ενός γλυκού του κουταλιού προϋποθέτει μεράκι κι αγάπη γι’ αυτό, καθώς έχει μια διαδικασία όχι τόσο εύκολη και γρήγορη όπως τα άλλα γλυκά. Δημιουργώντας το γλυκό του κουταλιού χρειαζόσουν ένα αρκετά ικανοποιητικό αριθμό φρούτων. Έπειτα έπρεπε  να τα καθαρίσεις με προσοχή κι αφού τα πλύνεις με νερό να προσθέσεις στην κατσαρόλα την ζάχαρη για να βράσουν. Αφού βράσουν, πρέπει να τα τοποθετήσεις σε ένα γυάλινο βάζο και να αφήσεις να δέσουν τα υλικά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό μας δείχνει το πόση υπομονή πρέπει να είχε μια νοικοκυρά ώστε να περιμένει το τελικό αποτέλεσμα του γλυκού. Η επιτυχία του χαροποιούσε ιδιαίτερα τις νοικοκυρές καθώς αποτελούσε πηγή κύρους στο πρόσωπο της εκάστοτε μαγείρισσας.

Ήταν πηγή φιλίας το γλυκό του κουταλιού και μεγάλων συζητήσεων. Με ένα καλωσόρισμα και με μια εισαγωγή: «Τι να σε φιλέψω; Μήπως θέλεις γλυκό βύσσινο που έφτιαξα αυτή την εβδομάδα;». Άρχιζαν ατέλειωτες κουβέντες που διαρκούσαν ολόκληρες ώρες περί πάντων. Από τα προβλήματα που βίωνε μια νοικοκυρά στην οικογένειά της έως και συζητήσεις περί πολιτικής.  Εμπλούτιζαν την καθημερινότητα των γυναικών-κι όχι μόνο- εκείνης της εποχής και έδιναν τη δυνατότητα διερεύνησης των πνευματικών τους οριζόντων και γνώσεων.

Τι οδήγησε στη φθορά του εθίμου αυτού; Η  βιαστική καθημερινότητα, η μη απόλαυση της κάθε στιγμής. Το στιλ του να τα πω να εκτονωθώ, έφθειρε αυτή την συνήθεια που πλέον δε συναντάμε και συχνά στη συναναστροφή μας με τους οικείους μας. Ένας σκέτος καφές με μπισκότα έχει πάρει τη θέση από το γλυκό νεραντζάκι. Χάθηκαν οι ποιοτικές συζητήσεις με βάθος και νόημα που λάμβαναν χώρα και στη θέση τους μπήκαν βιαστικές εκφράσεις του τύπου «καλά είμαι εγώ, αφού είσαι καλά κι εσύ τα λέμε την επόμενη φορά». Χάθηκε η διαισθητική αύρα που διέθεταν οι άνθρωποι πριν κάτι χρόνια, η πραγματική ενσυναίσθηση στα λεγόμενα του άλλου. Έχει φθαρεί η ανθρώπινη ουσιαστική επαφή. Γι’ αυτό ας φάμε ένα γλυκό του κουταλιού μήπως και γλυκάνουμε λίγο τις κουβέντες μας με τους ανθρώπους που αγαπάμε.