Η συνείδηση είναι η πιο βαθιά πηγή κατανόησης που έχουμε

Πώς θα λειτουργούσαν οι άνθρωποι και η κοινωνία μας χωρίς τη έννοια της «συνείδησης», έχεις σκεφτεί; Η συνείδηση δεν είναι μια απλή λέξη που πετάμε κάθε φορά που θέλουμε να μάς θυμίσουμε να μην ξεφεύγουμε, αλλά μια ευρύτερη ψυχική διεργασία του ατόμου που το βοηθά να είναι λειτουργικό κι αποτελεσματικό στην καθημερινή του ζωή.

Κατά την ψυχολογία η συνείδηση αναφέρεται ως μια συνθήκη πνευματικής συναίσθησης. Κάθε άνθρωπος έχει αντίληψη των εξωτερικών γεγονότων, είτε μέσω τις αλληλεπιδράσεώς του με άλλα άτομα είτε με αντικείμενα ή ακόμη και με τις δικές του εσωτερικές του διεργασίες όπως τα όνειρα, τις επιθυμίες ή ακόμα και τις αναμνήσεις  του. Μια ψυχοθεραπευτική κατεύθυνση που ασχολήθηκε εν τέλει με τη  συνείδηση και τις διεργασίες της, ήταν η ψυχαναλυτική σχολή του Freud. Ήταν κατ’ εξοχήν εκείνη η οποία ασχολήθηκε με τα επίπεδα της συνείδησης και το πώς αυτή επιδρά στην ψυχική υγεία αλλά και καθημερινότητα του ατόμου.

Ο Freud όρισε τα επίπεδα συνείδησης κατανέμοντάς τα σε τρεις κατηγορίες: το συνειδητό, το προσυνειδητό και το ασυνείδητο. Το συνειδητό αναφέρεται στα φαινόμενα εκείνα που το άτομο έχει την επίγνωσή τους κάθε στιγμή. Το προσυνειδητό στα φαινόμενα εκείνα που μπορούμε να δώσουμε προσοχή και τέλος το ασυνείδητο, στο οποίο το άτομο συνήθως αποθηκεύει πληροφορίες που αγνοεί ή δεν αντιλαμβάνεται παρά μόνο σε ειδικές συνθήκες.

Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία ο Freud δημιούργησε τη δομή προσωπικότητας του ατόμου. Το id (εκείνο), ego (εγώ) και το superego (υπερεγώ). Το εκείνο χαρακτηρίζει την πηγή πάθους. Το εγώ καθορίζεται ως η πραγματικότητα και το υπερεγώ ως η τελειότητα. Η συνείδηση είναι ένα κομμάτι της προσωπικότητας του ατόμου που το επαγρυπνεί και το ενεργοποιεί να καταλάβει το τι είναι νόμιμο τι είναι ανήθικο και τι είναι κακό, καθώς και πολλές άλλες λειτουργίες. Σε έναν πιο ευρύ ορισμό της έννοιας, ορίζεται ως η διαδικασία αναγνώρισης κι η ευρύτερη ικανότητα αντίληψης συναισθημάτων, αισθήσεων κι άλλων ψυχικών διεργασιών.

Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να διατυπώσουμε πολλά συμπεράσματα για την καθημερινότητά μας. Επειδή ζούμε σε δύσκολους καιρούς, καλό θα ήταν να είμαστε ειλικρινείς με αυτά που βιώνουμε και να μην παρασυρόμαστε σε άσχημες καταστάσεις που επηρέαζαν άμεσα την ψυχοσύνθεσή μας. Η συνείδηση αποτελεί προνόμιο του ανθρώπου. Η συνείδηση βοηθά να θέτει κανείς όρια στην ευρύτερη ζωή του και το πιο μαγικό απ’ όλα αυτά, να έχει επίγνωση κάθε πράξης που πράττει.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα τις σημερινές συνθήκες που ζει ο μέσος άνθρωπος. Ζει σε μια διαρκή ανασφάλεια ενός εξαπλωμένου διωκτικού κυνηγητού από όλα τα μέσα, είτε σε θέματα υγείας είτε σε θέματα πολιτείας ή διαπροσωπικών σχέσεων. Βομβαρδίζεται διαρκώς από αισθήματα ενοχής ότι δεν έκανε κάτι καλά ή ότι κινδυνεύει να πάθει κάτι. Ας προσεγγίσουμε τον άνθρωπο ως συνειδητή οντότητα. Ικανή να εκλογικεύει τα πάντα τριγύρω του. Πόσα θέματα άραγε θα λύνονταν εάν όλοι οι άνθρωποι θα επεξεργαζόντουσαν λογικά και χωρίς υπερβολικές συναισθηματικές φουρτούνες και τρικυμίες τις καταστάσεις που τους περιβάλλουν;

Ας πάρουμε το παράδειγμα της ειλικρίνειας στις ανθρώπινες σχέσεις. Γιατί ενώ η συνείδηση σού τονίζει να είσαι ο αυθεντικός εαυτός σου απέναντι σ’ έναν άλλον, πρέπει να του δείχνεις κάτι που δεν αισθάνεσαι και δεν είσαι;

Ας προσεγγίσουμε ευρύτερα κοινωνικά φαινόμενα. Πώς μπορούμε ενώ εν τέλει  έχουμε την ικανότητα  να μπούμε και να κατανοήσουμε της συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων που ζουν κάτω από την προσφυγιά πχ, να δημιουργούμε καταστροφολογικές συνθήκες με την πιθανή συνύπαρξή μας με εκείνους τους ανθρώπους κι εκφράζουμε υποτιμητικά σχόλια ή δημιουργούμε κακούς οιωνούς για το μέλλον της χώρας, ενώ στην πραγματικότητα μπορούμε να μπούμε στη θέση τους όντας απλώς και μόνο άνθρωποι; Αυτή η μαγεία της ενσυναίσθησης και της αδερφής της, της συνείδησης, βοηθάν να λυθούν όλα όσα κοινωνικά φαίνονται ακατόρθωτα. Η συνείδηση είναι η περιουσία μας κι αξίζει να την αξιοποιούμε κάθε δευτερόλεπτο της ώρας.