Βρίσκοντας πρότυπα που αξίζει ν' ακολουθούμε

Ως πρότυπο θα μπορούσε να ορισθεί οποιοδήποτε πρόσωπο, το οποίο μπορεί να συμβάλλει θετικά στη διαμόρφωση προσωπικότητας του ατόμου αλλά και στη διάπλαση της συμπεριφοράς του. Πρότυπο μπορεί ν’ αποτελέσουν οι γονείς και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου, το σχολείο, ο χώρος της πολιτικής, άτομα από τον χώρο της τέχνης άλλα και του αθλητισμού. Πολλές φορές το πρότυπα αποτελούν πυλώνα για τη μετέπειτα ζωή του ατόμου, καθορίζουν εκείνες τις συμπεριφορές οι οποίες μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά.

Προσεγγίζοντας την θεωρία της κοινωνικής μάθησης, ο άνθρωπος κοινωνικοποιείται μέσω της ενίσχυσης  κι απόρριψης  συμπεριφορών από το ευρύτερο περιβάλλον του· γονείς, φίλους κι εν τέλει από την κοινωνία, αλλά μιμείται και παρατηρεί συμπεριφορές των γύρω του. Η θεωρία αυτή επικεντρώνεται σε δυο κυρίαρχες διαδικασίες: τη δημιουργία εξαρτημένων αντανακλαστικών αλλά και την παρατήρηση προτύπων. Η παρατήρηση των προτύπων λαμβάνει χώρα όταν οι άνθρωποι αναπαράγουν τις ενέργειες που αντιλαμβάνονται από τους άλλους, είτε αυτές είναι ρεαλιστικές είτε φανταστικές. Αν ένα παιδί βλέπει από τους γονείς του ότι το ακούνε ολοκληρωμένα και σέβονται διαφορετικές σκέψεις κι αντιλήψεις από τη δική τους, τότε κι εκείνο άμεσα θα μιμηθεί αυτή τη συμπεριφορά, άρα θα το έχει ως πρότυπο.

Επίσης οι αξίες που μεταβιβάζουν οι γονείς προς τα παιδιά, όπως η αγάπη κι ο σεβασμός για τον συνάνθρωπό τους μπορεί να δημιουργήσουν στα παιδιά ισχυρά πρότυπα, αλλά και κοινωνικές δεξιότητες συμβάλλοντας θετικά στη διαμόρφωση προσωπικότητας του ατόμου. Δημιουργούν στα παιδιά τη σκέψη ότι οι γονείς είναι το καλύτερο παράδειγμα του κόσμου, άρα κι ένα κοινωνικό πρότυπο.

Άλλη μια θετική διάσταση των προτύπων αποτελεί κι η ηθική διδασκαλία των παιδιών. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά υιοθετούν «ήρωες» ως πρότυπα. Άλλωστε σε μια κοινωνία και με οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα, η ηθική με την έννοια του σωστού και του δικαίου συνδέεται άμεσα με τους ανθρώπους εκείνους που η κοινωνία έδωσε τον τίτλο του ήρωα. Εκείνου, δηλαδή, που θα βοηθήσει έναν που θα έχει ανάγκη και με τους οποίους θα ταυτιστεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού- ιδιαίτερα τα νεαρά σε ηλικία παιδιά κι οι έφηβοι. Ας πάρουμε το παράδειγμα σε φανταστικό επίπεδο του κινηματογραφικού ήρωα σούπερμαν. Όλοι θυμόμαστε ότι ο σούπερμαν με τη δύναμη που είχε έσωζε τους μη κατέχοντες δύναμη και κυνηγούσε τους κακούς κι εκείνους ήθελαν να κυριεύσουν το κόσμο με δόλο. Ένα άλλο παράδειγμα σε πιο ρεαλιστική βάση αποτελούν προσωπικότητες που άλλαξαν τον κόσμο σε πολιτικό επίπεδο, σε καλλιτεχνική βάση, σε κοινωνική τροχιά.

Κατόπιν,  υπάρχει κι ένα ακόμα πρότυπο· ο δάσκαλος. Η γνώση προέρχεται κατά κύριο λόγο από το σχολικό περιβάλλον του παιδιού. Δεν είναι απίθανο τα παιδιά να έχουν πρότυπα τους δασκάλους τους και τους καθηγητές τους και να εκφράζουν πολλές φορές την επιθυμία τους να γίνουν σαν εκείνους όταν μεγαλώσουν. Η μεταδοτικότητα κι η θετική αύρα που μπορεί να έχει ο δάσκαλος συμβάλλουν αποτελεσματικά στη διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας και προσωπικότητας του παιδιού.

Στην αντίπερα όχθη, υπάρχουν σαφώς αρνητικά πρότυπα τα οποία δεν είναι απίθανο να ενστερνιστεί ένας νέος άνθρωπος και συγκεκριμένα τα παιδιά, ακόμα κι από περιβάλλονται που θεωρούνται κατά κόσμος θετική επιρροή. Ένας γονέας μπορεί να αποτελέσει ένα τέτοιο παράδειγμα, δείχνοντας σκληράδα κι αδιαφορία, ένας δάσκαλος επίσης, μην αντιμετωπίζοντας με σεβασμό κι αγάπη το επάγγελμά του και μην επικοινωνώντας σωστά τη γνώμη του.

Τέλος, τα πρότυπα είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ανθρώπινης οντότητας. Μεγαλώνουμε και τελειώνουμε τη ζωή μας γεμάτοι από επιρροές κι εμπνεύσεις. Πρότυπα γονέων, ηρώων, αθλητών, δασκάλων κι άλλων πολλών ανθρώπων. Το σημαντικό είναι ν’ αντιλαμβανόμαστε ποια πρότυπα βοηθούν το παιδί να εξελιχθεί θετικά και ποια τον επηρεάζουν αρνητικά . Να εμπνεύσουμε στους ανθρώπους να πάνε τον κόσμο μπροστά. Αυτό αξίζει να είναι πάντα το ζητούμενο.