Ανισότητα κρυμμένη στον τρόπο που μιλάμε

Στην Ελλάδα έχουμε την τιμή να «φιλοξενούμε» ένα μεγάλο εύρος γλωσσικών επιλογών. Πολλές οι ορολογίες που ξεκίνησαν από τη γλώσσα μας και κατάφεραν να εξαπλωθούν παγκοσμίως επηρεάζοντας πολλούς πολιτισμούς. Η γλώσσα άλλωστε είναι η αρχή της επικοινωνίας. Είναι ο αποφασισμένος, από τα μέλη μιας κοινότητας, κώδικας, που αποσκοπεί στην απόδοση συγκεκριμένων εννοιών και νοημάτων με λέξεις ή εκφράσεις.

Με τη χρήση της γλώσσας κατορθώθηκε να συνδεθεί και η μεγάλη έννοια της πατριαρχίας, με την ιστορία της να χτίζει βάσεις από την Αρχαία Ελλάδα και να φτάνει μέχρι και σήμερα, χωρίς καμία διαφοροποίηση, παρά τις αλλαγές που επιδιώκει η κοινωνία. Γίνονται προσπάθειες, αλλά συνεχίζει να επικρατεί σύγχυση μεταξύ της ισότητας ως κοινωνικό όφελος και της απουσίας της που σημαίνει περιθωριοποίηση και χάσμα.

«Πατριαρχία» λοιπόν. Πατήρ και αρχή, δηλαδή η εξουσία που καταφέρνει να έχει ένα αρσενικό έναντι των υπολοίπων. Η γλώσσα, θα λέγαμε, καταφέρνει να δώσει όλα τα θετικά παράγωγα στον ανδρικό προσδιορισμό, αφήνοντας απ’ έξω τη γυναικεία διεκδίκηση και ξεκινώντας έτσι έναν διαχωρισμό για το ποιος έχει τα κότσια να κερδίσει στην «κούρσα». Και αυτό πάλι γίνεται στη βάση της ιεραρχίας κι έτσι ξεκινά το πρόβλημα του γλωσσικού διαχωρισμού. Δηλαδή η άνιση αντιμετώπιση των γυναικών μέσω της γλώσσας.

Στην ελληνική γλώσσα, πηγαίνοντας συχνά να χαριτολογήσουμε αναφερόμαστε σε γυναίκες με υποτιμητικούς όρους. Σκεφτείτε για παράδειγμα δύο παρόμοιες, μα ταυτόχρονα πολύ διαφορετικές φράσεις: «εσύ είσαι αντράκι» και «έγινες γυναικάκι». Είναι και τα δύο υποκοριστικά, αλλά το «αντράκι» έχει θετικά κάτω κείμενα, υποδηλώνει δυναμισμό,  ενώ το «γυναικάκι» υπονοεί κάτι αρνητικό, συχνά αφέλεια ή ύπουλους ελιγμούς. Επίσης, η γλωσσική υποβάθμιση, φαίνεται και από τη συχνή γενικευμένη χρήση του αρσενικού γένους. Χρησιμοποιούμε το αρσενικό για να αναφερθούμε σε πρόσωπα αρσενικού και θηλυκού φύλου ή ουδέτερου. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα, είναι η στιγμή της κρίσης μιας χώρας. Όταν λέμε: «ήρθε η σειρά οι Έλληνες να ψηφίσουν», χρησιμοποιούμε το αρσενικό γένος για να αναφερθούμε στο σύνολο του ελληνικού λαού. Έτσι η γλώσσα συντηρεί την αντρική κυριαρχία και τη γυναικεία υποτέλεια.

Μια λέξη μπορεί να εκφράσει τον πολιτισμό μιας χώρας. Να καταφέρει να χτίσει μια ιστορία γεμάτη ενότητα. Να δείξει νέους ορίζοντες που δε γνωρίζαμε ότι μπορεί να υπάρχουν, μια ταυτότητα χωρίς περιορισμούς και διαχωρισμούς. Με την αναγνώριση του φαινομένου θα καταφέρουμε να αποβάλουμε από την καθημερινότητα στερεοτυπικές αρχικά λέξεις κι εκφράσεις και έπειτα πεποιθήσεις. Στην συχνή επικοινωνία μας κάνουμε χρήση εκφράσεων με κύριο «συστατικό» το αντρικό. Για παράδειγμα όταν θέλουμε να υποδηλώσουμε το ζόρι ή την αδιαφορία λέμε «στα @ρχίδια μου», λες και οι όρχεις δε συγκαταλέγονται στην ανατομία των θηλαστικών και δεν μπορούν να συμβαδίσουν με καμία ευαισθησία. Πόσες φορές επίσης δεν ακούσαμε ή και είπαμε το «θα φας πούτσ@ σήμερα» για να υποδηλώσουμε το πόσο επώδυνη είναι μια ασχολία ή εργασία; Μια έκφραση που δεν πολυσκεφτόμαστε κι όμως αυτό που λέει ουσιαστικά είναι ότι η επαφή με ανδρικό μόριο είναι τόσο δυναμική που μια γυναίκα δε θα καταφέρει να υπερισχύσει.

Όλες οι στιγμές που καταφέρνουμε να αφήσουμε στην απέξω την έννοια της ισότητας και να μειώσουμε τη δύναμη της σημασίας της, κάνουμε το μέλλον λίγο πιο δύσκολο και αναδιοργανώνουμε την πραγματικότητα. Ξεχνάμε πως για να πλαστεί ο κόσμος γύρω μας χρειάζονται και οι δυο πλευρές. Ο τρόπος που μιλάμε και σκεφτόμαστε παίζει μεγάλο ρόλο στο πώς θα ερμηνεύσουμε τον κόσμο και στα νοήματα που θα δώσουμε στις εμπειρίες μας. Όταν μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το «ο» και αφήνουμε τα «η» και «το» στην άκρη, τότε αυτόματα η γλώσσα μάς καθοδηγεί στην ερμηνεία του κόσμου με κυρίαρχες και υποδεέστερες μορφές. Χάνεται η θηλυκή αύρα απ’ όσα θέλουμε να «χτίσουμε» όταν μιλάμε ή διαβάζουμε.

Ενδεχομένως με το πέρασμα του χρόνου, εθελοτυφλούμε και μειώνουμε τη σημασία των μικρών αλλαγών. Βολευόμαστε πίσω από ένα «δε θα κάνει αυτό τη διαφορά» και συντηρούμε συμπεριφορές που οδηγούν σε πολύ συγκεκριμένους δρόμους. Ξεχνάμε και παραβλέπουμε πως η ισότητα για την οποία παλεύουμε δεν είναι κρυμμένη μόνο σε θέσεις εργασίας, ντυσίματα και συμπεριφορές, μα στις μικρότερες λέξεις μας. Η εκούσια αλλαγή των μικρών συνηθειών μας μπορεί να φέρει αλλαγή που ενδεχομένως ούτε πορείες, ούτε καμπάνιες να μπορούν να επιτύχουν.

Και φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα, γιατί τα κυρίαρχα συστήματα ενώ γνωρίζουν πως ο κόσμος μας βρίσκεται σε μια κατάσταση ανισορροπίας και ανισότητας, δεν αξιοποιεί τις δυνάμεις και των δύο πλευρών για να πετύχει αποτελέσματα που θα έρθουν μόνο από τη διακοπή του διαχωρισμού; Γιατί επιλέγει να διώχνει όσα πρεσβεύει στο ανθρώπινο είδος, το θηλυκό κομμάτι της ανθρώπινης ψυχής; Η κοινωνία και οι νόρμες που μας διέπουν χρειάζονται ενότητα και όχι αποστασιοποίηση.

Πρέπει να καταλάβουμε, όσο πιο γρήγορα μπορούμε ότι οι κοινωνικές σχέσεις και η αλληλοβοήθεια θα κυριαρχήσουν μέσα από την καθημερινότητά μας, στον τρόπο που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε τον διπλανό μας. Η πατριαρχία δέσποζε στα χρόνια την ανισότητας, καιρός στις μέρες μας, να ανθίσει η αρετή της ενότητας.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!