Οι αυθόρμητες αντιδράσεις μας δεν είναι αυτές που μας καθορίζουν

Έχουμε μάθει να φερόμαστε στις γκάφες μας, όπως ένα φοβισμένο κουτάβι μετά από ζαβολιά που δε γνωρίζει τι μπορεί να συμβεί όταν αποφασίσει να εμφανιστεί. Αδυνατούμε να δείξουμε επιείκεια στον ίδιο μας τον εαυτό. Έτσι, από το να μπερδευτούμε και να κολλήσουμε σε μια άτυχη στιγμή μας -ρισκάροντας να μείνουμε άπραγοι χάνοντας τα «αυγά και τα πασχάλια»- αρκούμαστε στην υποχώρηση.

Μια δύστροπη συμπεριφορά σε μια κακή σου στιγμή σε φέρνει σε σημείο να αναρωτιέσαι πώς σου βγήκε έτσι η αντίδραση αυτή ενώ δεν την είχες σκεφτεί προηγουμένως. Και τότε αρχίζεις να λες σε όλους -και στον εαυτό σου μαζί- πως «δεν το ήθελες, σου βγήκε ασυναίσθητα, δεν είσαι έτσι εσύ». Για αρχή, όλοι το έχουμε πάθει έστω και μία φορά στη ζωή μας και τρέξαμε να δικαιολογηθούμε. Δεν είναι κακό. Αντιθέτως, μαγκιά και καμάρι μας, αφού παραδεχτήκαμε το ακραίο και δεν το υιοθετήσαμε. Οι αντιδράσεις μας όμως είναι παράλληλα συνυφασμένες με τη διάπλαση της προσωπικότητάς μας. Αναμφίβολα, αυτό δε βολεύει να το τονίζουμε για να καλύψουμε τον εαυτό μας. Έλα όμως που και αλήθεια είναι και όλα αρχίζουν από τη στιγμή της γέννησής μας.

Ας ξεκινήσουμε από το πιο απλό και κατανοητό της υπόθεσης: τη στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο. Με το που ανοίγουμε τα ματάκια μας οι ζωτικές μας λειτουργίες αναλαμβάνουν δράση χωρίς να περιμένουν την έγκρισή μας ή την παρότρυνση των άλλων γύρω μας. Αυτό προκύπτει από τη λειτουργία του εγκεφάλου, από ένα κομμάτι του που ονομάζεται «ασυνείδητο». Εκεί, οι αισθητηριακές μας διαδικασίες εκδηλώνουν, πριν καν το ζητήσουμε, μια πρώτη αντίδραση. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει περίπτωση σε μια εστία φωτιάς το χέρι μας να καεί, χωρίς να το καταλάβουμε το χέρι μας θα αποτραβηχτεί αυτόματα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον τρόπο που το υποσυνείδητο «χακάρει» τη συμπεριφορά μας! Αν ο εγκέφαλος δεν είχε επέμβει έγκαιρα με μια πρώτη απάντηση στο συμβάν, τότε η αντίδραση θα είναι αυτόματη και ίσως μετά να είναι αργά να δείξεις κριτική σκέψη.

Το να φερθείς αλλοπρόσαλλα σε μια στιγμή αδυναμίας και μετέπειτα να το δεις, να το δεχτείς, ή και να προσπαθήσεις να το δικαιολογήσεις, είναι φυσιολογικό. Το πρόβλημα ξεκινάει αν το συνεχίσεις. Σίγουρα μετά είναι επιλογή σου και σε χαρακτηρίζει, δεν είναι απλά μια αντίδραση της στιγμής. Ο οργανισμός μας είναι εκεί για να μας «προστατεύσει» και να μας δώσει μια ασπίδα κάλυψης . Κατά συνέπεια, το  συνειδητό μέρος του εγκεφάλου επεξεργάζεται τις απλές διαδικασίες -ή ένα μικρό μέρος αυτών- δίνοντας  θέση για τις πιο περίπλοκες δραστηριότητες στο ασυνείδητο, παροτρύνοντας τον εγκέφαλο να αρχίσει το «χορό» της δημιουργίας, χωρίς να περιμένει κανείς να του δείξει τα βήματα.

Το ασυνείδητο είναι αρμόδιο για κάθε πληροφορία που δημιουργεί σκέψη, ιδέες, πράξεις και ό,τι αφορά θέματα επί το έργον. Έτσι, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι ενδεχομένως συνείδηση, μνήμη και συναισθήματα να γίνονται ένα και να αλληλεπιδρούν με την καθοδήγηση του υποσυνείδητου που πρωτοστατεί όλων. Σαν έναν εξερευνητή που σε εκπροσωπεί σε κάθε νέα περιπέτεια, που σου δίνει το βήμα μετά από κάθε επαλήθευση ενός καθαρού πεδίου. Είναι αυτό που μας καθοδηγεί όταν δεν έχουμε τον πλήρη έλεγχο. Χωρίς το υποσυνείδητο για παράδειγμα δε θα είχαμε τη δυνατότητα να είμαστε σε πλήρη εγρήγορση όταν κοιμόμαστε ή να έχουμε αυτοματοποιήσει τις κινήσεις που κάνουμε κάθε πρωί μέχρι να έρθει σε «λειτουργία» ο εγκέφαλος, μετά από ένα καλό πρωινό ή ένα δυνατό καφέ. Ακόμη, δε θα είχαμε την ευκαιρία να αποκωδικοποιήσουμε ένα χαρακτήρα με βάση τις αυθόρμητες αντιδράσεις του. Πόσες φορές έχει τύχει να τεστάρουμε κάποιον τη στιγμή που τον πιάνουμε εξ απροόπτου, για να κόψουμε κίνηση;

Όλα στον οργανισμό αποσαφηνίζονται με τρόπο μοναδικό που ανθρώπινο χέρι δεν μπορεί να αλλάξει. Είναι σαν να λέγαμε μια εργαλειοθήκη με τα πιο χρήσιμα εργαλεία που αν τα αξιοποιήσεις έξυπνα έχεις βρει το νόημα της προσωπικότητάς σου. Παρ’ το ως κάτι που το ζεις μόνο εσύ, εφόσον κανένας, εκτός από τον ίδιο σου τον εαυτό, δεν μπορεί να κατανοήσει τι ακριβώς συμβαίνει εντός σου. Βιώνεις με λίγα λόγια μια κατάσταση, που και να θες δεν μπορείς να την αποδομήσεις. Αλλά μπορείς να τη διορθώσεις.

Σίγουρα το να σε καθορίζουν τα λόγια σου και οι αντιδράσεις σου ακούγεται άθλιο σε ορισμένες περιπτώσεις. Αν όμως το καλοσκεφτείς, με τον αυτοματισμό των πράξεών σου, σου δίνεται η δυνατότητα όταν το επεξεργαστείς να ξεχωρίσεις από τα σφάλματά σου. Να δεις από άλλη οπτική έναν καβγά, ή ακόμη και μια καυτή σοκολάτα που χωρίς να το καταλάβεις σε έκανε να πονέσεις και να αρχίσεις να βλαστημάς την ώρα και τη στιγμή που τη γεύτηκες.

Το καλό στο να διορθώνουμε την αντίδρασή μας και να εντοπίζουμε τα λάθη μας είναι το προβάδισμα που προκύπτει. Μια γέφυρα που ενώνει νου, σώμα και πνεύμα και καταλήγει σε μια ευεξία θεραπευτική τόσο για εμάς όσο και για τις σχέσεις μας. Λίγοι είναι αυτοί που ξεχωρίζουν. Το θέμα όμως είναι αυτοί οι λίγοι να κάνουν κρότο κατά την εξέλιξή τους, να γίνουν αντιληπτοί. Να μάθουν όλοι πως όταν  βρεις το θάρρος να βγεις από το καβούκι σου, να μην κρύβεις τις πράξεις σου κάτω απ’ το χαλάκι, τότε έχεις και το σθένος να στηρίξεις το πιο απλό μήνυμα: Μπορούμε να κάνουμε λάθη για τα οποία θα μετανιώσουμε, δεν μπορούμε όμως να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο θα συμπεριφερθούμε αφού έχουμε ήδη ενεργήσει.