Πότε ξυπνάνε οι άμυνες;

Τι να πρώτο κοιτάξεις σ’ έναν άνθρωπο! Τον χαρακτήρα, την ομιλία του, τη συμπεριφορά του; Αν σου έλεγαν τίποτα απ’ όλα αυτά, παρά μόνο τις άμυνές του; Όλα δηλαδή τα κομμάτια που κρατάνε σ’ ανάστημα την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου, σαν να είναι ρίζες δέντρου.

Παράδοξο, αλλά τόσο αληθοφανές. Η λέξη άμυνες ηχεί στ’ αυτιά μας σαν να είναι κάτι που πρέπει ν’ απαλλαγούμε και να το απωθήσουμε, ή τουλάχιστον να το ωραιοποιήσουμε για να μη φαίνεται ψεγάδι του εαυτού μας. Οι άμυνες δεν είναι τίποτα περισσότερο από σανίδες σωτηρίας, όμως. Εμφανίζονται ως δια μαγείας κι απελευθερώνουν πτυχές της προσωπικότητάς μας, που μας κρατάνε σ’ επαγρύπνηση στα ξενικά στοιχεία που «απειλούν» την ηρεμία μας.

Ορισμένοι διαλέγουν να τις αποβάλλουν, θεωρούν πως είναι ψεύτικο κομμάτι του εαυτού τους που τους οδηγεί σε λάθος ορμές. Άλλοι τις αποδέχονται και τις αφουγκράζονται, καθώς τις αντιλαμβάνονται ως καμπανάκι του οργανισμού τους. Όπως και να ‘χει, η επίδραση που ασκείται στην ψυχολογία του ατόμου, εφόσον φυσικά αναγνωριστεί από το σύστημα, επιδρά θετικά, σαν να διαδραματίζεται σύγκρουση σε ασφαλή πεδία δράσης.

Το ουσιώδες του θέματος είναι ότι οι άμυνες ενεργοποιούνται χωρίς τη θέλησή μας. Όμως, αφήνουν απομεινάρια αναγνώρισης. Για παράδειγμα, το πιο συχνό αμυντικό σύστημα αφορά το άγχος και τον φόβο. Όταν έρθει κάποιος αντιμέτωπος με στρεσογόνο στοιχείο, είναι λογικό να κοιτάξει να κατακτήσει στρατηγικές, έτσι ώστε να μπορέσει να δραπετεύσει απ’ αυτές τις αγχωτικές καταστάσεις. Έτσι, είτε επιλέγει την αποφυγή χωρίς να αποδέχεται όσα του συμβαίνουν, καλύπτοντας και ξεχνώντας τελείως το συμβάν λες και δε συνέβη ποτέ, αρνούμενος την ίδια του την επιλογή, είτε επιστρατεύει τη διαχείριση του συμβάντος μ’ έναν υγιή τρόπο.

Επισκέπτεται νοερά παλιές του ανάλογες περιπτώσεις, κι ας τον έχουν πονέσει και βαδίζει σε συνειδητές πράξεις του τότε. Προσπαθεί, σε γενικές γραμμές, να ανταποκριθεί με φυσική αποδοχή του προβλήματος, με ελιγμούς που μαθαίνει κανείς πολύ νωρίς στη ζωή του, για να αποτρέψει πιθανές συναισθηματικές βλάβες. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία του Ζίγκμουντ Φρόιντ, οι ασυνείδητες ψυχολογικές άμυνες είναι εκείνες που διαμορφώνουν όλο το παρασκήνιο στις επιθυμίες, τις ορμές και τα συναισθήματά μας.

Χωρίς αυτές η συνείδησή μας θα κατακλυζόταν από άγχος κι ενοχές, με αποτέλεσμα να καταλήγει δυσλειτουργικό κι ανήμπορο όλο το λειτουργικό μας σύστημα. Οι άμυνες μπορούν ανά πάσα στιγμή να αποβούν και καταστροφικές, κυρίως όταν χρησιμοποιούνται σε έντονο βαθμό, πόσο μάλλον όταν αποκλείουν τη χρήση άλλων, περισσότερο εποικοδομητικών στρατηγικών. Σημάδια που φανερώνουν πως χρειάζεται να απελευθερώσουμε με έξυπνο τρόπο τις άμυνές μας είναι τα φυσικά συμπτώματα, όπως ρίγη, ιδρώτας, αίσθημα πνιγμού, συχνοουρία, διάρροια ή εμετός. Όλα απορρέουν από ψυχική διαστρέβλωση από αίσθημα ανησυχίας ή παράλυσης της σκέψης πάνω στην ένταση της στιγμής.

Οι άμυνες δεν είναι τίποτα περισσότερο από εκλογίκευση όσων διαδραματίζονται, κι ερμηνεύονται όλα ως δικαιολογημένη «απάντηση», εφόσον ο οργανισμός έρχεται σ’ επαφή με κάτι απρόσμενο και μη επιθυμητό την παρούσα στιγμή. Μετά μεταβαίνει στην άρνηση που δεν επιτρέπει στην συνείδησή του να αποδεχτεί να κλονιστεί. Κινητοποιεί τον κατευνασμό, έτσι ώστε να παρατείνει τον χρονικό όριο επεξεργασίας κι αντιμετώπισης του συμβάντος. Τέλος, οι άμυνες οριοθετούν την τελική μας επιλογή, αν θέλουμε να μπουν όλα σε αναστολή ή σε «fast forward».

Όταν μια άμυνα λοιπόν, δημιουργεί εμπόδια ή δυσκολίες σε ορισμένες πλευρές της ζωής, θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να διερευνήσουμε πώς και πότε άρχισαν οι άμυνές μας. Να δεσμευτούμε να εγκαταλείψουμε την αυτοκαταστροφική συναισθηματική πανοπλία μας, καθώς οι άμυνες δεν είναι καλές ή κακές από μόνες τους. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν από τη συχνότητα χρήσης τους από μέρους μας!

Το πλαίσιο και τα αποτελέσματα που επιλέγουμε να επιφέρουν, σκιαγραφούν την υπογραφή μας. Έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές μας. Δεν είμαστε λοιπόν έρμαια του ασυνειδήτου μας, ούτε κι εντελώς απαλλαγμένοι από αυτό.

Θέλουμε και τη δική σου ιστορία!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!