"Εu te amo, je t'aime, szeretlek", «σ' αγαπώ», όπως θέλεις πες το

Όπως όλοι μαθαίνουμε στα μικρά μας χρόνια, τα χρόνια των παραμυθιών, έτσι κι ο «Πύργος της Βαβέλ» είναι ένας μύθος των χρόνων αυτών. Δεν κατάφερε να φτάσει ποτέ στον ουρανό και χάθηκε μέσα στις διαφορετικές εθνότητες, τις γλώσσες και τους μεταφραστές. Μία σύγχυση των διαλέκτων και μια διάσπασή τους σ’ όλο τον τότε γνωστό κόσμο, ικανή να εξηγήσει την ποικιλία των γλωσσών και των εθνών πάνω στη γη.

Για να φτάσουμε στο σήμερα και σε μία λογική διερεύνηση της φύσης, των απαρχών και της χρήσης της γλώσσας. Ως ένα θέμα φιλοσοφίας γύρω απ’ τη χρήση της αλλά και τη γνώση της γύρω απ’ την πραγματικότητα. Ακόμα κι εσύ προσπαθείς να εξηγήσεις, τι σημαίνει «να σημαίνει» κάτι, γιατί η προέλευση της ίδιας σημασίας και το πώς μπορεί κάθε σημασία τελικά να γίνει γνωστή, έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Άλλωστε είναι γνωστό πως κάθε γλώσσα μέσα στο πέρασμα των χρόνων, αντί να απλοποιείται, εμπλουτίζεται. Είναι λογικό κι επακόλουθο της ταυτόχρονης πορείας της εξέλιξης του ανθρώπου. Εκτός κι να μιλάς τη γλώσσα Toki Pona -που έχει μόνο 123 λέξεις– κι έχει απλοποιήσει τον τρόπο σκέψης κι επικοινωνίας. Γιατί είσαι μινιμαλιστής κι αυστηρός ακόλουθος του ρητού «τα πολλά λόγια είναι φτώχεια», διατηρώντας μια κριτική στάση απέναντι σε συναισθήματα, σκέψεις κι αισθήσεις της στιγμής. Και καλά κάνεις.

Αλλά θέλω να μου μιλήσεις και λίγο για τους φόβους σου. Να μου περιγράψεις τον έρωτά σου και να μου πεις μερικές εμπειρίες σου. Κι έπειτα να το μεταφράσουμε, σε όποιες γλώσσες θέλεις εσύ, για να δούμε αν εκφράζεται με διαφορετικό ή με τον ίδιο τρόπο το συναίσθημα. Αν τελικά η κάθε γλώσσα εννοεί το ίδιο, ή κάτι, κάπως διαφορετικό.

Μπορεί να εμφανιστούν αμελητέες διαφορές, αλλά η βασική διαπίστωση είναι ότι τα συναισθήματα περιγράφονται διαφορετικά, παρ’όλο που στα μεταφραστικά λεξικά θεωρούνται ισοδύναμα. Κι αν μερικές φορές πιστεύεις ότι η γλώσσα του σώματος μπορεί να λύσει τα όποια προβλήματα, ακόμα κι εκεί -στους τύπους της μη λεκτικής επικοινωνίας– υπάρχουν διαφορές. Δυστυχώς έτσι είναι. Διαφορετικές κουλτούρες και συνήθειες.

Κι έρχονται εδώ οι ερευνητές, οι οποίοι σύγκριναν πάνω από δύο χιλιάδες γλώσσες, για να επιβεβαιώσουν τα παραπάνω. Κι ενώ εσύ προσπαθείς να εκφράζεις με λέξεις το φόβο και το άγχος σου, με τον δικό σου συναισθηματικό τρόπο, έρχονται κάποιες γλώσσες να το μεταφράσουν όλο αυτό ως θλίψη κι άλλες με λύπη.

Για να φτάσεις στη λέξη «αγάπη» και στα στενά συνδεδεμένα μεταξύ της «μου αρέσεις» και «σε θέλω». Και μπορεί μ’ έναν Γάλλο να συμφωνήσουμε, αλλά με κάποιον από το Βιετνάμ, θα έχουμε πρόβλημα. Γιατί γι’ αυτόν η λέξη «αγάπη» συνδέεται με τη «συμπόνοια». Και το θέμα μπορεί να γίνει ακόμα πιο περίεργο αν θέλεις να κάνεις έκπληξη σε κάποιον από τις χώρες τις νοτιοανατολικής Ασίας. Γιατί η λέξη αυτή, η οποία σχετίζεται και λίγο με τον φόβο, γι΄ αυτούς συνδέεται στενά με την «ελπίδα». Το αποτέλεσμα; Να κοιτάζεστε χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τι ακριβώς γίνεται.

Αν πούμε να προσθέσουμε σ’ όλο αυτό, τη χαρά και το θυμό, θα πρέπει να πετάξουμε όλα τα μεταφραστικά λεξικά. Γιατί στην πραγματικότητα, η γεωγραφία είναι αυτή που σχετίζεται μ’ όλο αυτό. Βάζουμε επιπλέον μία δόση πολιτισμού και το περιεχόμενο αλλάζει. Πάντως, ασχέτως απ’ την απόσταση, η βάση διακρίνεται απ’ το αν κάτι είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Πάρε το παράδειγμα της ευτυχίας και της λύπης. Ή ακόμα και του να θέλεις να βρίσεις κάποιον.

Δεν υπάρχει όμως η μαγεία που κρύβεται πίσω απ΄ την λέξη «έρωτας» σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη. Δεν μπορεί καμία άλλη να περιγράψει όλα εκείνα τα συναισθήματα που κρύβει μέσα της χωρίς δεύτερη κουβέντα. Ακόμα και το «σε θέλω», μπροστά στο “i love you so much” ή “je te veux” -στην ελεύθερη μετάφρασή του– έχει τέτοια δύναμη που δε συγκρίνεται με τίποτε άλλο.