Κάθε μικρό παιδί ζει σ’ έναν δικό του παιδικό κόσμο. Σκέπτεται, αντιλαμβάνεται αλλά κι ερμηνεύει όλα όσα συμβαίνουν γύρω του με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι οι μεγάλοι. Δίνει –ας πούμε– ένα ιδιότυπο παιδικό νόημα στην πραγματικότητά του. Κι αυτή η πραγματικότητα είναι τόση μαγική και μπλεγμένη, που κάνει τα παιδικά συναισθήματα ένα κουβάρι που είναι δύσκολο να ξεμπλέξεις. Απ’ τη μία το κλάμα, το γέλιο, το παιχνίδι, η περιέργεια και απ’ την άλλη ο ενήλικας να προσπαθεί να τα βγάλει πέρα μ’ αυτό το συναισθηματικό χάος.
Και να σου, η μια κουβέντα να φέρνει την άλλη. Και να σου, μια αθώα φράση να δημιουργεί έναν φόβο- κλωτσιά στην αυτοπεποίθηση και στην έκφραση των συναισθημάτων. Γιατί όχι, δεν είναι όλα απλές κουβέντες. Τι θα έλεγες, λοιπόν, να θυμηθούμε εκείνες τις ατάκες που ακούσαμε ως παιδιά και κάπως –λίγο ή πολύ– μας μπλόκαραν για την υπόλοιπη ζωή μας;
1. «Σταμάτα τα κλάματα. Οι άντρες δεν κλαίνε/ οι κυρίες δε θυμώνουν.»
Μέχρι κάποια ηλικία, πιθανότατα, να προσπαθούσες να το χωνέψεις. Έπειτα κατάλαβες ότι η απελπισία ενός ενήλικα να σε κάνει να σταματήσεις πρέπει να ήταν πολύ μεγάλη. Η ατάκα αυτή όμως τον σκοπό της τον κατάφερνε.
2. «Πρόσεχε τι λες. Θα σου βάλω πιπέρι στο στόμα.»
Ακόμα αναρωτιέμαι γιατί πιπέρι κι όχι, ας πούμε, μπούκοβο. Το πρόβλημα με την ατάκα αυτή είναι ότι είχε ως σκοπό την τιμωρία και καταστολή σε μια συνθήκη που το παιδί προκαλούσε για να κερδίσει το ενδιαφέρον του γονιού ή να εκφράσει τα αρνητικά του συναισθήματα. Κοιτώντας το δέντρο κι όχι το δάσος λοιπόν, η παραμέληση έμενε κι αυτό που έβλαπτε δεν ήταν μια βρισιά, αλλά οι έντονες επιπλήξεις.
3. «Φύγε, θα το χαλάσεις. Άσε θα το κάνω εγώ.»
Δηλαδή, ένα «μη, όχι, δεν μπορείς» και μια διάθεση απομάκρυνσης που έφερνε φόβο αποτυχίας και που διαχρονικά μπλοκάρει το συναίσθημα χαράς ως προς την πρωτοβουλία, τη δημιουργία και την προσπάθεια να δοκιμάσει κανείς τις ικανότητές του.
4. «Είναι κακό πράγμα να ζηλεύεις»
Χωρίς ποτέ κανείς και πουθενά να εξηγεί πώς θα το καταπολεμήσεις. Επομένως, ήταν σαν να σου λένε να το κρύψεις. Εσύ αγαπητέ ενήλικα, γιατί κάνεις σκηνές ζηλοτυπίας;
5. «Σου αρέσει δε σου αρέσει, θα το φας.»
Αν ακόμα και σήμερα δε θέλεις να δεις τις μπάμιες ζωγραφιστές, να ξέρεις πως αυτή η ατάκα είναι η αιτία. Γιατί αν μπορούσες να ‘χεις άποψη, μπορεί τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Άλλη μια ατάκα που ήταν ζάχαρη στον καφέ για τα καταπιεσμένα συναισθήματα και την τυφλή υπακοή σε μια εντολή που απλώς δεν καταλάβαινες.
6. «Σιγά, δεν έχεις τίποτα, πώς κάνεις έτσι;»
Μα χτύπησα. Δεν αισθάνομαι καλά. Στεναχωριέμαι. Όσο κι αν προσπαθείς να πάρεις τον πόνο μ’ αυτό, το μόνο που καταφέρνεις είναι να πλήττεις μία αυτοπεποίθηση και να δημιουργείς ενοχές σε αυτόν που υποφέρει αισθανόμενος πως δεν έχει το δικαίωμα.
7. «Θα κάνεις αυτό που σου λέω εγώ, δε θα το συζητήσουμε.»
Άκομψο, αγενές και φυσικά δίνει την αίσθηση, είτε πως μπορείς να παίξεις το χαρτί αυτό σε μια συζήτηση, είτε πως αν υπάρχει εξουσία, δε μιλάς και κάνεις ό,τι σου πουν, γιατί απλώς στο είπαν.
8. «Σταμάτα να λες όλο ψέματα»
Πώς να εξηγήσεις σ’ έναν ενήλικα ότι το ψέμα ενός μικρού παιδιού διαφέρει από κάποιου μεγάλου κι απλώς είναι ένας τρόπος να καλλιεργεί τη φαντασία του;
9. «Όχι έτσι παιδί μου. Κοίτα πώς το κάνει το άλλο παιδάκι.»
Σε κανέναν δεν αρέσει η σύγκριση και κυρίως, κανείς δεν αισθάνεται άνετα με έναν γονιό που υπογραμμίζει ότι δεν τα καταφέρνεις όσο άλλοι. Το κάθε παιδί έχει τον δικό του τρόπο έκφρασης. Διαφορετικά, απλώς αντιγράφει, ή παγώνει μπροστά στην πρωτοβουλία και μένει παθητικό και ήπιο.
10. «Όταν σου μιλάω εγώ, εσύ δε θα μιλάς.»
Και κάπου εδώ, όντως η σιωπή, τα λέει όλα.
11. «Δεν καταλαβαίνω γιατί φοβάσαι. Δεν υπάρχει κανένας λόγος.»
Προφανώς κι υπάρχει για ένα παιδί που αρχίζει ν’ ανακαλύπτει το άγνωστο και το διαφορετικό. Όπως κι υπάρχει μια ξεκάθαρη σύνδεση και για έναν ενήλικα που νιώθει πως δεν έχει το δικαίωμα να φοβάται.
12. «Ποιον αγαπάς περισσότερο; Τη γιαγιά ή τον παππού; Τη μαμά ή τον μπαμπά;»
Σίγουρα, ακόμη και τώρα, όταν ακούς αυτή τη φράση θα σκέφτεσαι «τι μπορεί να μου στοιχίσει μια λάθος απάντηση; Άσε καλύτερα, δε θα πω τίποτα».
13. «Με απογοήτευσες»
Προφανώς κι ένα παιδί μπορεί να απογοητεύσει ή να κάνει έναν ενήλικα να ντραπεί. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν το δηλώνεις με τον τρόπο αυτό, γιατί πραγματικά μπορεί να καταρρακώσει τον ψυχισμό του και φυσικά να δημιουργήσει έναν ενήλικα που θα κάνει τα πάντα -και θα πει τα πάντα ή τίποτα απολύτως- για να ακούσει εκείνο το «μπράβο» που του λείπει.
14. «Συγκεντρώσου. Πού το έχεις το μυαλό σου;»
Προφανώς κάπου αλλού που έχει πιο ενδιαφέρον απ’ αυτό που θεωρεί ένας ενήλικας. Κάτι που για έναν μεγάλο είναι ενδιαφέρον, πιθανόν για ένα παιδί να ‘ναι ασήμαντο.
15. «Δε με νοιάζει τι κάνουν τ’ άλλα παιδιά, εσύ δε θα το κάνεις, αν οι άλλοι φίλοι σου θα έπεφταν στον γκρεμό θα έπεφτες κι εσύ;»
Άσε το παιδί να ζήσει, να ‘ναι ο εαυτός του, να πειραματιστεί, να κινηθεί ελεύθερα και ν’ αυτενεργήσει. Αν δεν πάθει δε θα μάθει.
16. «Μη μιλάς σαν τη μητέρα σου/ τον πατέρα σου.»
Όταν λέγεται αυτό σίγουρα δεν είναι για καλό. Και ιδίως όταν αυτό μπαίνει στην ακτίνα μιας σύγκρισης και προκαλεί σύγχυση στο παιδί για κάτι που όντως μπορεί να ‘ναι θετικό για το ίδιο. Αποτέλεσμα; Μια φοβική προσωπικότητα που πάντα θα ψάχνει ομοιότητες και διαφορές με τους φροντιστές του, στον εαυτό του και στους άλλους.
17. «Κανείς δε θα σ’ αγαπήσει όπως εγώ»
Κι εδώ δημιουργείται αυτός ο φόβος κι η ανασφάλεια του να μπορέσει ένα παιδί ν’ αρχίζει ν΄αντιλαμβάνεται και να εκφράζει την έννοια της αγάπης.
18. «Σταμάτα να φωνάζεις, δεν μπορώ ούτε τη σκέψη μου ν’ ακούσω.»
Μια φωνή από ένα παιδί είναι ένας τρόπος να εκφράσει τη χαρά του, τη δυσαρέσκειά του ή ακόμα και τη λύπη του. Ένα φίμωτρο λοιπόν, έχει καταστροφικές συνέπειες στην έκφραση αργότερα.
19. «Μη μου μιλάς εμένα έτσι!»
Προτού φτάσεις σ’ αυτό, ρώτησε ένα παιδί το γιατί σου μίλησε έτσι.
20. «Όταν κάνεις μια ανόητη ερώτηση, θα πάρεις και μια ανόητη απάντηση.»
Δεν υπάρχουν ανόητες ερωτήσεις στο παιδικό κόσμο της εξερεύνησης. Όταν ένα παιδί σταματάει να ρωτάει, σταματάει το βλέμμα του στον κόσμο. Κι αυτό το βλέμμα παραμένει χαμηλωμένο, όσο κι αν μεγαλώσει.
Και κάπως έτσι, μεγάλωσες. Τώρα αν κάτι έμαθες, θα φανεί στην επανάληψη.
Συντάκτης: Αναστάσιος Καλλίας
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
