Σε μια εποχή που το περιβάλλον είναι ίσως ένα απ’ τα πιο σοβαρά θέματα που απασχολούν τον πλανήτη ολόκληρο, έρχεται να μας προβληματίσει και κάτι ακόμα. Κάτι που συσχετίζεται με τον ρατσισμό. Κι ενώ οι περισσότεροι σκέφτονται αποκλειστικά τις προκαταλήψεις προς άτομα, προς συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, προς τα συστήματα εξουσίας και καταπίεσης, υπάρχει και ο περιβαλλοντικός ρατσισμός που αποτελεί σημαντική πτυχή ενός γενικότερου συστήματος καταπίεσης.
Τι κρύβει όμως αυτού του είδους ο ρατσισμός και γιατί έρχεται ξαφνικά απ’ το παρασκήνιο στο προσκήνιο; Σίγουρα δεν είναι κάτι καινούριο. Και σίγουρα –μιας και βρισκόμαστε στην εποχή των αλλαγών– είναι κάτι που προβληματίζει. Ο περιβαλλοντικός ρατσισμός είναι μια μορφή ανισότητας που οδηγεί μεμονωμένες κοινότητες ανθρώπων -λόγω διαφοράς χρώματος, πολιτισμικής κουλτούρας και τρόπου ζωής– ν’ αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα επίπεδα έκθεσης σε περιβαλλοντικούς κινδύνους σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Πρόκειται συνήθως για πληθυσμούς που συγκεντρώνονται σε κοινότητες ή περιοχές που δεν πληρούν τα σύγχρονα «πρότυπα», τις κατάλληλες προϋποθέσεις ή βρίσκονται κοντά σε πηγές ρύπανσης –όπως χωματερές, μεγάλοι δρόμοι, τοποθεσίες τοξικών ή χημικών αποβλήτων, περιοχές με εργοστάσια παραγωγής.
Κι ενώ θέλουμε πολλές φορές να κρυφτούμε πίσω απ’ το δάκτυλό μας, τα γεγονότα και η πραγματικότητα δε μας αφήνουν. Γιατί; Γιατί ο περιβαλλοντικός ρατσισμός λειτουργεί παράλληλα με τις βιομηχανικές πρακτικές και τις δημόσιες πολιτικές για να ωφελήσει μια μερίδα πληθυσμού, ενώ ταυτόχρονα επιβαρύνει μια άλλη. Επιβαρύνει εκείνη τη μερίδα πληθυσμού που δε διαθέτει τους πόρους ν’ αντισταθεί και ευνοεί εκείνη με υποδομές προστασίας της υγείας και με χώρους πρασίνου.
Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί προσωπική άποψη ή κάποιου είδους προκατάληψη. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2019 διαπιστώθηκε ότι ο περιβαλλοντικός ρατσισμός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των λευκών χωρών και οδήγησε πολλές έγχρωμες κοινότητες σε σοβαρά προβλήματα υγείας από πολλαπλές αρνητικές περιβαλλοντικές εκθέσεις, ενώ ταυτόχρονα απέκλεισε αυτές τις κοινότητες απ’ τη συμμετοχή σε επιτροπές λήψης αποφάσεων και λοιπούς ρυθμιστικούς φορείς.
Επιπλέον, έρευνες έδειξαν ότι η σχέση μεταξύ φυλών και περιβαλλοντικών κινδύνων είναι ισχυρή. Αυτό σημαίνει ότι ο περιβαλλοντικός ρατσισμός είναι πρωτίστως φυλετικό ζήτημα και ο γεωγραφικός διαχωρισμός είναι θεμελιώδες εργαλείο του ρατσισμού. Κι ενώ η έννοια του ρατσισμού αυτού συνδέθηκε αρχικά με τις έγχρωμες κοινότητες της Αμερικής, πλέον αποτελεί παγκόσμιο ζήτημα. Κι ακόμα κι αν οφείλεται εν μέρει στην παγκοσμιοποίηση και τις τεχνολογικές εξελίξεις, συνεχίζει να σχετίζεται άμεσα με εμάς.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι βόρειες χώρες είναι υπεύθυνες για το 92% των παγκοσμίων εκπομπών άνθρακα. Κι ενώ μπορεί να φέρουν τις περισσότερες ευθύνες, δε σταματούν εκεί. Χρησιμοποιούν τον νότο ως χωματερή για τοξικά απόβλητα, με μελέτη του 2014 ν’ αναφέρει ότι το 75% των 20-50 εκατομμυρίων τόνων αποβλήτων αποστέλλονται είτε στην Ασία, είτε στην Αφρική, για ανακύκλωση και καταστροφή. Το 2021, άλλη μελέτη διαπιστώνει -ως αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών- την έκθεση σε τοξικές ουσίες παιδιών και κατοίκων που διαμένουν κοντά στις περιοχές συγκέντρωσης, καθιστώντας την υπεύθυνη για ενδοκρινικά, νευρολογικά, αναπνευστικά και καρδιολογικά ζητήματα. Επομένως, ενώ ο περιβαλλοντικός ρατσισμός φαίνεται να επηρεάζει ανά κράτος τις πληθυσμιακές μειονότητες, τελικά εκείνες που βρίσκονται στον νότο υφίστανται μεγαλύτερη ζημιά.
Και το ερώτημα είναι τι μπορούμε να κάνουμε για όλο αυτό. Ο αγώνας για την κλιματική δικαιοσύνη μπορεί να σου φαίνεται βουνό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμάς το αντίκτυπό του. Το λιθαράκι σου μπορεί να ‘ναι η οικονομική βοήθεια σ’ έναν παγκόσμιο φορέα ή η συμμετοχή σ΄ ένα περιβαλλοντικό κίνημα. Μπορεί επίσης να ‘ναι η ένθερμη υποστήριξη κάποιας οργάνωσης. Όπως και να ‘χει, η συλλογική περιβαλλοντική δράση, μπορεί να επηρεάσει τον περιβαλλοντικό ρατσισμό. Ας λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας το θέμα κι ας προσπαθήσουμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό.
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Αναστάσιος Καλλίας
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
