Πολλές είναι οι επιλογές στις οποίες καλούμαστε να προχωρήσουμε καθημερινά. Αυτές άλλοτε έχουν μικρό αντίκτυπο στη ζωή μας κι άλλοτε συνδέονται με αποφασίσεις που μας επηρεάζουν καθοριστικά. Για μας είναι πολύ σημαντική η ελευθερία του να επιλέγουμε, γιατί θεωρούμε πως το αποτέλεσμα θα είναι κάτι στο οποίο θα έχουμε φτάσει συνειδητά. Βέβαια, υπάρχουν και οι φορές που αυτό που έχουμε δε μας ικανοποιεί και θέλουμε απλώς ν’ αλλάξουμε κάτι, παίρνοντας έναν διαφορετικό δρόμο. Όσο σημαντική, λοιπόν, θεωρούμε την ελευθερία του να επιλέγουμε, άλλο τόσο μας πιάνει πανικός και μόνο στη σκέψη του περιορισμού, πως κάτι θα μας στερήσει αυτή τη δυνατότητα και θα μας επιβάλει τι πρέπει να κάνουμε.
Έστω ότι αποφασίζεις να κόψεις την κακιά συνήθεια που λέγεται κάπνισμα. Παρά την απόφασή σου, επιλέγεις να κρατήσεις ένα πακέτο στο σπίτι, μην τύχει και θελήσεις ένα τσιγάρο και νιώσεις ξαφνικά ότι στερείσαι την επιλογή να το κάνεις. Εν τέλει, αντί να το κόψεις καταφέρνεις απλώς να το ελαττώσεις μέχρι την επόμενη και καλά δύσκολη φάση που θα γίνει και πάλι καθημερινή σου συντροφιά.
Έστω ότι έχεις χωρίσει και πήρε καθένας τον δρόμο του. Γιατί δεν κλείνεις διαύλους επικοινωνίας; Κρατάς μερικά ξεχασμένα αντικείμενα του/της πρώην στο σπίτι και τον αριθμό του/της στις επαφές, ώστε αν αισθανθείς την ανάγκη να επικοινωνήσεις να ‘χεις την επιλογή και μαζί και κάποιο πρόσχημα. Αποτέλεσμα: δεν ξεκόβεις.
Σε βρίσκει καλοκαιράκι και σου ‘χει κολλήσει στο μυαλό ότι ένα-δυο κιλάκια πρέπει να φύγουν άμεσα από πάνω σου –εν όψη χωρισμού– γιατί ξαφνικά το τζιν παντελόνι δε σου κάνει. Πηγαίνεις σούπερ για τα απαραίτητα υγιεινά τρόφιμα, όμως παίρνεις και μερικές σοκολατένιες αμαρτίες, έτσι για να υπάρχουν σε περίπτωση που νιώσεις το ζάχαρό σου να πέφτει. Επομένως, τζάμπα η ιδέα της διατροφής.
Και κάπως έτσι, εσύ ο ίδιος σαμποτάρεις τις επιλογές σου. Αποφεύγεις να τις κάνεις πράξη τώρα. Τι κρύβεται όμως πίσω απ’ αυτό; Η επιστήμη της ψυχολογίας αναφέρει πως η ελευθερία της επιλογής είναι ψευδαίσθηση, για τον λόγο ότι οποιαδήποτε επιλογή εμφανίζεται αυθόρμητα και ενισχύεται παράλληλα από κάποιους λόγους. Ο αυθορμητισμός έρχεται μηχανικά κι αυτός με τη σειρά του είναι μοιραίος και αναπόφευκτος.
Η αλήθεια είναι ότι αυτή η θεωρία που καταλήγει στην αυταπάτη της ελεύθερης επιλογής μ’ έναν παράλληλο πανικό της ψευδαίσθησης στέρησης της επιλογής δεν αρέσει σε πολλούς. Η ψευδαίσθηση της επιλογής είναι μια γνωστική προκατάληψη που κάνει τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι έχουν περισσότερο έλεγχο στη ζωή τους απ’ ότι έχουν στην πραγματικότητα και που συχνά στέκεται εμπόδιο στη λήψη αποφάσεων.
Η ψευδαίσθηση της επιλογής είναι σχετικά νέα έννοια, αν και σαν όρος αναφέρθηκε πρώτη φόρα από τον Αμερικανό φιλόσοφο και ψυχολόγο William James το 1896, ο οποίος στο δοκίμιό του υποστηρίζει ότι οι επιλογές μπορούν ν’ αναγκαστούν ή να αποφευχθούν και πως κάθε δίλημμα που βασίζεται σε πλήρη λογική αποσύνδεση –χωρίς δυνατότητα μη επιλογής– είναι μια επιλογή αυτού του αναγκαστικού είδους που μπορεί να προκαλέσει αυτόν τον πανικό της στέρησης επιλογής. Ο όρος επανέρχεται το 2000 στον τομέα της ψυχολογίας και συγκεκριμένα στη διαφήμιση και το μάρκετινγκ, εξηγώντας γιατί οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό ν’ αγοράσουν προϊόντα όταν τους δίνονται λιγότερες επιλογές.
Κατά βάθος όλο αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή σου. Σταδιακά σε οδηγεί σε φτωχότερη λήψη αποφάσεων, καθώς και σε συναισθήματα άγχους και απογοήτευσης. Φτάνεις σ’ ένα σημείο που προσπαθείς να χειραγωγήσεις τον ίδιο σου τον εαυτό λαμβάνοντας αποφάσεις είναι, δεν είναι προς συμφέρον σου. Κι αν θέλουμε να το δούμε από τελείως διαφορετικό πρίσμα, θυμήσου εκείνες τις φορές που μια εταιρεία έβγαλε έκπτωση σ’ ένα αγαπημένο σου προϊόν με την ένδειξη «για περιορισμένο χρονικό διάστημα και λίγα μόνο κομμάτια», κι εσένα σε κατέβαλε ένα αίσθημα πανικού, θέλοντας να το αγοράσεις άμεσα, ενώ στην ουσία δεν το χρειαζόσουν εκείνη τη στιγμή.
Γι’ αυτό, να θυμάσαι ότι στη ζωή υπάρχει πληθώρα επιλογών και μαζί και συναισθήματα που κάνουν την επιλογή πιο δύσκολη. Έτσι, την επόμενη φορά φρόντισε να καθορίσεις τους στόχους σου καλύτερα, να απλοποιήσεις τις επιλογές σου, να κάνεις μια λίστα με τα υπέρ και τα κατά. Να εμπιστευτείς τον εαυτό σου, να διαχειριστείς τις προκαταλήψεις σου και να ζυγίσεις τους πιθανούς κινδύνους.
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Αναστάσιος Καλλίας
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
