Τι είναι το ένστικτο κι από πού ξεκινά

Εσωτερικά κεντρίσματα ή τσιμπήματα αυτοσυντήρησης, συμβίωσης, ερωτικής διάθεσης, φανερώνουν δυνάμεις σου, που βρίσκονται πίσω απ’ τις ενέργειες αυτές. Τι είναι όμως αυτό που παρακινεί τη συμπεριφορά σου γύρω απ’ αυτά τα κεντρίσματα; Μήπως είναι ένας τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεσαι επειδή έτσι γεννήθηκες, ή είναι κάτι που η κηδεμονία της φύσης σου ανέπτυξε καθώς άρχισες να μεγαλώνεις;

Θεωρίες, αλλά όχι συνωμοσίας, γι’ εκείνα τα ένστικτα που έρχονται να εξηγήσουν τα κίνητρά σου. Για όλες εκείνες τις έμφυτες βιολογικές τάσεις που σε βοηθούν να επιβιώσεις και φυσικά δεν είναι αποτέλεσμα μάθησης ή εμπειρίας. Είναι η δύναμη μιας ενστικτώδους συμπεριφοράς που κρύβεις. Μιας συμπεριφοράς που εμφανίζεται φυσικά και αυτόματα. Μπορεί για μερικούς να ‘ναι παραπάνω αναπτυγμένο ως χάρισμα, αλλά επί της ουσίας, δε χρειάζεται να σου το μάθει κάποιος για να εμφανιστεί.

Φυσικά δεν είσαι μέρος εκείνου του βασιλείου που μεταναστεύει με την αλλαγή των εποχών και δεν εμφανίζεις γενικότερες εγγενείς τάσεις που συμμετέχουν αυθόρμητα σ’ ένα συγκεκριμένο πρότυπο συμπεριφοράς. Ανήκεις σ’ εκείνο το βασίλειο όπου η αντίληψη, η συμπεριφορά και το συναίσθημα έρχεται ν’ αποκαλύψει τη θεωρία του ενστίκτου, εξηγώντας, το κάθε κίνητρό σου. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα τρία. Ο τομέας της ψυχολογίας αποκαλύπτει δεκαοχτώ διαφορετικά ένστικτα.

Είναι λίγο η περιέργειά σου, το γέλιο σου, η άνεση, η αναζήτηση τροφής, ο φόβος σου, ο θυμός, η αγάπη, η ντροπή και η καθαριότητά σου, που έρχονται να περιγράψουν μερικές απ’ τις ενστικτώδεις αντιδράσεις απ’ τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός σου. Δεν είναι εκείνο το «πρέπει» αλλά ένα πιο εσωτερικό συναίσθημα που πηγάζει από μέσα σου. Αν επομένως αναρωτιέσαι τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει το ένστικτο, δεν είναι η έκτη ή μια έκτη αίσθηση, αλλά μια συμπεριφορά φυσική και αυθόρμητη.

Αλλά όπως σ’ όλα τα πράγματα, έτσι κι εδώ υπάρχουν μερικοί περιορισμοί. Κι ενώ η σύγχρονη ψυχολογία εξηγεί ότι ενώ ορισμένες τάσεις μπορεί να ‘ναι βιολογικά προγραμματισμένες, ωστόσο έρχεται ν’ αποδεχτεί ότι και οι ατομικές εμπειρίες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στον τρόπο εμφάνισης μερικών απαντήσεων. Για παράδειγμα, ενώ μπορεί να’ σαι προγραμματισμένος να φοβάσαι ένα επικίνδυνο ζώο, πιθανότατα, δε θα δείξεις ποτέ αυτόν τον φόβο σου εάν δεν εκτεθείς σ’ αυτό.

Επομένως τα ένστικτα δεν μπορούν να παρατηρηθούν ή να δοκιμαστούν επιστημονικά. Δεν μπορούν να εξηγήσουν όλες τις συμπεριφορές και μία απλή επισήμανση δεν είναι τίποτα για να εξηγήσει γιατί κάτι εμφανίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά όχι σε κάποιες άλλες. Κι αν νομίζεις ότι οι ψυχολόγοι θα το άφηναν να περάσει αυτό έτσι απλά, κάνεις λάθος. Βρήκαν μερικές ακόμη θεωρίες, για να το συνδέσουν με το κίνητρό σου.

Γι’ αυτό ήρθε η θεωρία της διέγερσης για ν’ αποκαλύψει εκείνη τη συμπεριφορά που συσχετίζεται με την ερωτική επιθυμία. Για ν’ ακολουθήσει η θεωρία της προσδοκίας κι αυτή η αντιληπτή επιθυμία μίας αναμενόμενης ανταμοιβής. Αλλά και η ανθρωπιστική, με μια συμπεριφορά όπου έχει ως αποτέλεσμα την επιθυμία για αυτοπραγματοποίηση.

Ωστόσο, ο Φρόιντ, χρησιμοποίησε μία πιο ευρεία άποψη. Μπορεί να μη μελέτησε τη δική σου συμπεριφορά, αλλά ανέφερε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά γενικότερα, καθοδηγείται από δύο βασικές δυνάμεις. Τα ένστικτα της ζωής και του θανάτου. Με το ένα να κρύβει τη λίμπιντό σου, την ευχαρίστηση και την αναπαραγωγή και το άλλο την επιθετικότητα ως ένστικτο που σε ωθεί να επιβιώσεις.

Επομένως, τι ακριβώς σκέφτεσαι αυτή τη στιγμή; Ότι όλα απλώς είναι μία θεωρία; Ή υπάρχει μία δύναμη από πίσω, που στο τέλος ανταμείβει κάθε σου ενέργεια;